دعوا بر سر میزان تولید و صادرات نفتی است که در دوران غیبت ایران به سود کشورهایی رقم خورده که حالا نقشه خروج دوباره کشور از این بازار را در سر دارند.
نشست اخیر اوپک که نگاهها را به خود جلب کرده بود تا تصمیم از قبل اعلام شده  فریز نفتی را رسانه ای کنند پس از ۱۴ ساعت مذاکره پرتشنج حاصلی جز سقوط قیمت برای این بازار به همراه نداشت.عربستان که بازیگر اصلی طرح فریز نفتی بود در این نشست از امضای آنچه خود طراحی کرده بود سرباز زد تا توطئه نفتی علیه ایران را عیان کند.

طرح فریز نفتی را عربستان، عراق و ونزوئلا در پی تداوم کاهش قیمت نفت ارائه و اعلام کردند که کشورهای عضو و غیرعضو اوپک 29 فروردین ماه برای امضای تثبیت سطح تولید خود در حجم فعلی به عنوان موافقتنامه گردهم می آیند. موضع ایران به عنوان غایب بزرگ بازار جهانی نفت در سایه تحریم، موضوع تازه ای نبود، چه آنکه نماینده دولت ایران در اوپک در سه سال گذشته بارها بر این موضع تاکید کرده بود که ایران به دنبال احیای سهم خود در بازار نفت است. کلیدواژه سخنان بیژن زنگنه در قامت وزارت نفت از همان ابتدا تا امروز بر مبنای « افزایش تولید » و « افزایش صادرات » و «احیای سهم ایران در منطقه»  قرار گرفت.

با این وجود، با اعلام طرح فریز نفتی ایران خود را از موافقان آن اعلام کرد و با تبصره ای استراتژی نفتی غیرقابل تغییر کشور را به سران اوپک یادآوری کرد. در این دوره نیز اگر چه غایب نشست بود، اما حمایت بدون امضای خود را از طرح فریز نفتی  اعلام کرد.

ایران اعلام کرد با این طرح موافق است اما حاضر نیست به آن بپیوندد. زیرا به اعتقاد وی چنین طرحهایی باید برای کشورهایی اجرایی شود که در فاصله سالهای غیبت ایران از بازار نفت میزان تولید خود را به میزان زیادی افزایش داده‌اند و اکنون زمان آن فرارسیده که سهم ایران را پس داده و توازن را در بازار ایجاد کنند. تا زمان بازگشت کامل به بازار نفت به پیش از اعمال تحریمها، به هیچگونه سقف تولید تن نخواهد داد و هیچ توافقی را امضا نمی‌کند.

مروری گذرا بر روند تولید و صادرات نفت ایران طی یک دهه گذشته دلایل اصرار دولت را بر موضع نیفتادن در بازی فریز نفتی  واضح تر می کند.

تولید نفت ایران که پیش از سال ٢٠٠٧ میلادی حدود چهار میلیون بشکه در روز بود، درست از همین مقطع به دلیل آنچه مشکلات فنی اعلام شد، روندی نزولی را طی کرد. پس از آن نوبت تحریمها رسید که متاثر از سیاست خارجی ایران، کاهش تولید نفت کشور را رقم زند. مطابق گزارشهای بانک مرکزی میزان تولید در سال ٨٩ روزانه ٣ میلیون و ٥٥٦ هزار بشکه بود که  از تداوم روند کاهشی تولید در دولت دهم حکایت داشت. در دوران تحریمها هم ایران روزانه حدود ٢ میلیون و ٨٥٠ هزار بشکه نفت خام تولید می‌کرد که یک میلیون بشکه به صادرات و یک میلیون و ٨٥٠ هزار بشکه به مصرف پالایشگاهها اختصاص داشت تا بخشی از سهم ایران در بازار را به دیگر کشورهای تولید‌کننده نفت واگذار کند.

شرایط اسفباری که نفت ایران در داخل و خارج به آن مبتلا شد، جایگاه خوبی برای برخی اعضای اوپک به همراه داشت.

تولید نفت چهار کشور عراق، عربستان، کویت و امارات در بازه زمانی ٢٠١١ تا ژانویه ٢٠١٦، سه میلیون و ١٥١ هزار بشکه در روز افزایش یافت. مطابق آمار تولید نفت عراق در فاصله سال ٢٠١١ تا ژانویه ٢٠١٦، به طور میانگین روزانه یک میلیون و ٧٠٨ هزار بشکه افزایش یافته است؛ در واقع عراق اندکی بیشتر از سهم از دست رفته ایران به دلیل تحریمها را روانه بازار کرد؛ عراق در ماه ژانویه طبق گزارش منابع ثانویه به طور میانگین روزانه چهار میلیون و ٣٨٤ هزار بشکه نفت تولید کرده است.

عربستان هم در این مقطع عرضه را افزایش داد، به گونه ای که تولید نفت این کشور ٨٣٢ هزار بشکه در روز افزایش یافت؛ تولید نفت عربستان طبق گزارش منابع ثانویه در ماه ژانویه ١٠ میلیون و ٩١ هزار بشکه در روز بوده است.

در غیاب ایران، کویت هم از این قافله دور نماند و به افزایش تولید نفت اقدام کرد، این کشوردر فاصله سال ٢٠١١ تا ژانویه ٢٠١٦، ٣٨٩ هزار بشکه به تولید نفت خود افزود؛ تولید نفت این کشور نیز طبق گزارش ماه ژانویه٢ میلیون و ٨٧٤ هزار بشکه در روز بوده است.

به این فهرست باید کشور کویت را هم اضافه کرد که در فاصله سال ٢٠١١ تا ژانویه ٢٠١٦، میزان تولید را ٢٢٢ هزار بشکه در روز افزایش داده است، این کشور هم اکنون ٢ میلیون و ٧٤٥ هزار بشکه در روز نفت تولید می کند.

در چنین شرائطی بود که دولت دکتر حسن روحانی بر سر کار آمد، ایامی که دیگر از ایران به عنوان دومین تولید کننده اوپک خبری نبود.  دیگر طلای سیاه برای ایران نقشی در رشد اقتصادی و معادلات منطقه ای و جهانی ایفا نمی کرد. تولید نفت ایران به حداقل آن در سالهای پس از انقلاب رسیده بود. با وجود چنین فضایی، در سایه سیاست خارجی دولت دهم و حصول برجام، طلای سیاه هم برای کشور سرنوشتی تازه پیدا کرد و دور از انتظار نبود که ایران به دنبال احیای سهم و جایگاه خود در بازار نفت باشد. سرنوشتی که اقلیتی در داخل و خارج از کشور همنوا با هم به دنبال بازگشت به عقب آن هستند.

حالا ایران با به سر آمدن دوران تحریم در شرائطی بازگشته است که در همه این سالها شاهد سلب سهم خود از سوی برخی کشورهای منطقه بوده است. کاهش قیمت نفت بهانه تازه این کشورها برای کمرنگ کردن نقش ایران از بازار شده که به نظر می رسد راه حل مناسب برای خروج از بحران اوپک پیاده شدن استراتژی پیشنهاد شده از سوی نماینده ایران در هیات عامل اوپک باشد. کاظم پور اردبیلی پیشنهاد ایجاد سیستمی برای اطمینان از رعایت سهمیه های تولید توسط اعضای این سازمان را ارایه داده است.