در این مقاله با تمرکز بر بازار گاز اروپا، نشان داده خواهد شد قیمت‌های کنونی نفت، پیروزی راهبردی آمریکا بر روسیه را در این بازار به دنبال دارد، زیرا باعث کاهش وابستگی اروپا به گاز روسیه و همچنین کاهش قیمت گاز وارداتی این قاره از روسیه می‌شود.

در حال حاضر اروپا گاز مورد نیاز خود را فارغ از تولید داخلی که به‎طور عمده از کشورهای نروژ، هلند و انگلیس تامین می‌شود، از کشورهای مختلفی وارد می‌کند که در این بین روسیه بیشترین سهم را دارد. با توجه به این‎که روسیه در مواقع بسیاری از ابزار صادرات گاز در جهت منافع سیاسی خود استفاده کرده، سیاست کلی اروپا مبتنی بر کاهش وابستگی به واردات گاز از این کشور است. به دلیل اهمیت راهبردی بازار گاز اروپا برای روسیه، این کشور سعی دارد به طرق مختلف انحصار خود بر بازار گاز اروپا را حفظ کند.

از سوی دیگر، یکی از راهبردهای اصلی آمریکا در بازار گاز جهان، تامین امنیت انرژی متحدان راهبردی خود از جمله اروپا از طریق افزایش گزینه‌های تامین گاز و در نتیجه متنوع کردن سبد واردات آنها است. همچنین آمریکا به دنبال کاهش قیمت صادراتی گاز روسیه و در نتیجه کاهش درآمدهای حاصل از صادرات این کشور به اروپا است؛ بنابراین در حال حاضر اروپا صحنه تقابل راهبردی روسیه با آمریکا در حوزه تجارت انرژی است.

با توجه به شرایط دیگر تامین‌کنندگان احتمالی گاز اروپا (آذربایجان، الجزایر و لیبی) و از سوی دیگر ظرفیت خالی پایانه‌های واردات ال‌ان‌جی اروپا، افزایش واردات ال‌ان‌جی محتمل‌ترین گزینه برای جایگزینی گاز روسیه در بازار اروپا است.

قیمت، تعیین‌کننده مسیر محموله‌های ال‎ان‎جی

همان طور که در نمودار زیر نشان داده شده است، قیمت ال‌ان‌جی وارداتی ژاپن به عنوان شاخص قیمت شرق آسیا، در فاصله سال‌های 2010-2014 که قیمت نفت در محدوده 100 دلار قرار داشت، بسیار بالاتر از قیمت گاز در اروپا بوده است. با توجه به این‎که قیمت خرید ال‎ان‎جی در شرق آسیا از اروپا بالاتر است، صادرکنندگان ال.ان. جی در وهله اول به دنبال صادرات این محصول به شرق آسیا هستند، زیرا صادرات ال‌ان‌جی به شرق آسیا بسیار اقتصادی‌تر از اروپا است.

قیمت گاز در اکثر قراردادهای تجارت این منبع انرژی (به ویژه قراردادهای بلندمدت)، تابعی از قیمت نفت است و با یک تاخیر زمانی، روند قیمت نفت را طی می‌کند. این موضوع در شکل شماره 1 نشان داده شده است. دلیل این موضوع وجود ساختار oil-indexed در بیشتر قراردادهای تجارت گاز جهان است.

همان‌طور که در شکل شماره 1 نشان داده شده است، در قیمت‌های نفت حدود 100 دلار، میانگین قیمت ال‎ان‎جی ژاپن حدود 16MMBTU$ و قیمت متوسط اروپا 11MMBTU$ که اختلاف قیمت آنها 5 دلار است، بنابراین طبیعی است که صادرکنندگان ال‎ان‎جی به ویژه کشورهایی که فاصله جغرافیایی نزدیک‌تری با شرق آسیا نسبت به اروپا دارند، به سمت بازار شرق آسیا حرکت کنند، اما در قیمت‌های نفت حدود 50 دلار قیمت ال‌ان‌جی شرق آسیا و گاز اروپا، بسیار به یکدیگر نزدیک شده و اختلاف آشکاری نخواهند داشت. این موضوع را می‌توان در قیمت‌های سال‌های پیش از 2008 مشاهده کرد که حتی در برخی از سال‌ها قیمت گاز اروپا بالاتر از شرق آسیا قرار داشته است، بنابراین در شرایط قیمت نفت حدود 50 دلار، توجیه اقتصادی صادرات ال‎ان‎جی به اروپا یا شرق آسیا برای صادرکنندگان این محصول تقریبا یکسان می‌شود و به ویژه صادرکننندگان آفریقا و آمریکا که فاصله کمتری تا اروپا دارند، به دلیل کاهش هزینه حمل و نقل، ترجیح می‌دهند ال‎ان‎جی خود را به سمت اروپا روانه کنند؛ بنابراین در قیمت‌های نفت 50 دلاری بخشی از ال.ان.جی تولید شده در جهان به سمت اروپا سرازیر می‌شود.

موضوع دیگری که به افزایش صادرات ال‎ان‎جی به اروپا کمک می‌کند آن است که قیمت‌های کنونی قراردادهای ژاپن در بازار شرق آسیا تکرار نخواهد شد و در آینده قراردادهای این منطقه در قیمت‌های پایین‌تری منعقد می‌شوند. در حال حاضر ژاپن ال.ان.جی وارداتی خود را به بالاترین قیمت در بین کشورهای شرق آسیا خریداری می‌کند، این در حالی است که تحلیل تقاضای گاز در کشورهای این منطقه نشان می‌دهد تنها چین دارای میزان تقاضای بالای ال‎ان‌جی و همچنین نرخ رشد بالای تقاضای این محصول است. دیگر کشورها از جمله ژاپن که هم اکنون بزرگ‌ترین وارد کننده ال‌ان‌جی جهان است، با کاهش تقاضا یا در بهترین حالت با نرخ رشد مصرف ناچیز روبه‌رو است. کره جنوبی نیز دارای رشد پایین تقاضا است و دیگر کشورهای شرق آسیا نیز به طور کلی تقاضای پایینی برای واردات ال.ان.جی دارند. با توجه به اینکه قیمت واردات ال‎ان‎جی چین پایین‌تر از قراردادهای ژاپن است، در آینده صادرات گاز به اروپا برای صادرکنندگان ال.ان.جی نسبت به چین جذاب‌تر خواهد شد.

نکته دیگری که باید به آن توجه داشت، آن است که مقصد صادرات ال‎ان‎جی برای اغلب کشورها، تنها با عامل اقتصادی تعیین می‌شود، اما در مورد آمریکا، وجوه ژئوپولیتیک تجارت گاز نیز بر تعیین مقاصد صادراتی ال.ان.جی این کشور تاثیرگذار است و گاه نسبت به مسائل اقتصادی اولویت دارد؛ بنابراین به دلیل راهبردی بودن صادرات ال‌ان‌جی به اروپا برای آمریکا به منظور کاهش نفوذ روسیه در این قاره بسیار محتمل است که آمریکا بخشی از هزینه‌های صادرات ال‌ان‌جی به اروپا در مقایسه با شرق آسیا را به دلایل ژئوپولیتیک بپذیرد و ال‌ان‌جی خود را به اروپا صادر کند.

به طور اصولی در این میان هر چه اختلاف اقتصادی‌تر بودن صادرات ال‌ان‌جی به شرق آسیا نسبت به اروپا (هزینه‌ای که آمریکا می‌باید بابت مسائل ژئوپولیتیک بپردازد) کمتر باشد، امکان تحقق این موضوع بیشتر است؛ بنابراین قیمت‌های نفت 50 دلاری، عمده ال.ان.جی آمریکا را به سمت اروپا سوق خواهد داد.

بازی دوسر برد

در قیمت‌های بالای نفت (محدوده 100 دلار) به دلیل رشد قیمتی شدید قراردادهای بازار شرق آسیا، صادرات ال‌ان‌جی به این منطقه نسبت به اروپا مطلوبیت مطلق اقتصادی دارد؛ بنابراین عمده محموله‌های ال‌ان‌جی به سمت شرق آسیا به ویژه چین روانه خواهد شد، اما با کاهش قیمت نفت و نزدیک شدن قیمت‌های وارداتی این دو منطقه، قسمتی از ال‎ان‎جی تولیدی جهان به ویژه در آمریکا که فاصله کمتری با اروپا دارد و همچنین حاضر به پرداخت هزینه‌های ژئوپولیتیک برای این هدف است، به سمت اروپا حرکت خواهد کرد. با افزایش واردات ال‎ان‎جی اروپا، وابستگی این قاره به روسیه کاهش خواهد یافت.

در این شرایط اگر روسیه بخواهد مانع واردات ال‎ان‎جی اروپا شود، می‌باید در قراردادهای خود با اروپا تخفیف ارائه دهد که در این صورت نیز این موضوع، موجب کاهش درآمدهای این کشور خواهد شد؛ بنابراین قیمت‌های نفت 50 دلاری یک بازی دو سر برد برای اروپا و آمریکا و یک بازی دو سر باخت برای روسیه خواهد بود.