به هر حال ایران هفتمین کشور تولیدکننده گازهای گلخانه‌ای در جهان است و این برای ما جایگاه خوبی نیست. با این حال اما شوربختانه، برای کشوری مانند ایران هنوز هم نفت از انرژی‌های نو ارزان‌تر است و از این روست که منطق اقتصادی بازار حکم می‌کند همچنان از نفت و از اساس سوخت‌های فسیلی استفاده کنیم زیرا انسان‌ها همیشه به سمت جنس ارزان می‌روند.

مسئله مهم دیگر اینکه انرژی‌های پاک به آن صورت کامل نیستند که ما بتوانیم به آنها اتکا کنیم. صفحه‎های خورشیدی را در نظر بگیرید که برخی دستور استفاده از آن را می‌دهند؛ برای مثال برخی می‌گویند که چرا از انرژی خورشیدی استفاده نمی‌کنید، در پاسخ باید گفت؛ بله کشور ما وضعیت آفتابی مناسبی دارد، اما مسئله اینجاست که در کویر و شهرهای حاشیه آن مانند اصفهان، یزد و کرمان، کافی است گرد و خاک روی صفحه‎های خورشیدی را بپوشاند، در آن صورت است که توان تولید الکتریسیته آنها حدود 70 درصد کاهش پیدا می‌کند. این مسئله حتی در کشوری مانند سوئیس هم وجود دارد. بنابراین انرژی گرفته شده از موج دریا بهتر و استفاده از آن بدون هزینه است، اما راه‌اندازی آن به اندازه‌ای هزینه دارد که اگر حساب شود نفت از آن ارزان‌تر در می‌آید.

از سوی دیگر استفاده از انرژی باد، وسایل یا توربین‌هایی می‌خواهد که هر پروانه این توربین‌ها به اندازه نصف یک زمین فوتبال است؛ بنابراین با یک فناوری شگفت‌انگیز به اندازه یک ساختمان 16 طبقه باید یک برج بسازیم و بعد یک دینام ساخته شود که این حرکت پروانه‌ها بتواند برق تولید کند؛ بنابراین نمی‌توان گفت که این انرژی‌ها ارزان هستند.

برای مثال سال گذشته مقدار سرمایه‌ای که صرف ساختن وسایل برای بهره‌گیری از انرژی‌های نو شد، بسیار کمتر از سرمایه‌هایی بود که برای توسعه انرژی بر مبنای نفت، گاز و گازوئیل مصرف شد. بنابراین جهان هم رغبتی ندارد. سوال اینجاست که آینده چگونه خواهد شد؟ در آینده و در زمانی که میزان ذخایر نفت به حد نازل رسید و قیمت آن بالا رفت، در این صورت ممکن است کشورهای صنعتی به فکر بیفتند و وسایل، تکنیک‌ها و فناوری ایجاد کنند که برای مصرف بهتر انرژی پاک برای مثال انرژی خورشیدی، باد، موج و یا انرژی داخل زمین استفاده می‌شود.

هم اکنون در سوئیس برخی از خانه‌ها لوله‌هایی را به داخل زمین می‌فرستند که آب را از داخل آن عبور می‌دهند تا گرم شود و این فرآیند موجب می‌شود آن خانه آب گرم مجانی داشته باشد؛ یعنی نه مصرف نفت وجود دارد و نه پولی را هزینه می‌کنند. تنها هزینه اولیه برای لوله‌کشی است که موجب می‌شود خانه تا زمانی نامحدود گرم نگه داشته شود. در واقع از انرژی داخل زمین استفاده می‌شود. اما این پروژه به گونه ای نیست که چند میلیون خانه در تهران و چند میلیون در ایران بتوانند از آن استفاده کنند. این پروژه زمانی پیش می‌آید که انرژی نفت، بنزین، گازوئیل و زغال سنگ و ... به اندازه‌ای گران شود که با راه‌اندازی این کار مسئله حل شود.

اگرچه در سطح کشور و در قالب پروژه‌های دانشگاهی و صنعتی و یا افراد خیر در یکی از شهرهای کویری مانند کرمان انرژی بادی راه‌اندازی می‌کنند و از آن الکتریسیته درست می‌کنند، اما این تلاش‌ها در واقع همان گام‌های اولیه است.

زمانی نفت در صد و اندی سال پیش کشف شد و ویلیام ناکس دارسی به ایران آمد و نفت را استخراج کرد. زمانی که از دارسی سوال کردند که این نفت چه کاربردی دارد، گفت: «از آن برای سوخت چراغ استفاده می‌کنیم.» اما اکنون زندگی ما به دلیل پالایشگاه‌ها، پتروشیمی و محصولاتی که از تولید می‌شوند، بدون نفت امکان ندارد. هم‌اکنون چگونگی مواجهه ما با انرژی‌های پاک در همان مرحله‌ای است که صد و اندی سال پیش از نفت داشتیم. راه دسترسی به آن مشکل است و از طرفی هزینه‌بردار است. مگر اینکه به تدریج راهی پیدا شود که ما بتوانیم از وسایل بهتر یا تکنولوژی‌های فوق مدرن بهره ببریم.

اسماعیل کهرم

کارشناس و فعال محیط زیست