در سال‌های اخیر، توسعه صنعت نفت و گاز در عربستان نسبت به سایربخش‌‌ها در اولویت‌ قرار گرفته است و سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی گسترده‌ای در این بخش صورت گرفته است. در صورتی که طرح‌ها و پروژه‌های نفتی عربستان با موفقیت به پایان برسد، تاثیر به سزایی در بازار نفت عربستان و جهان خواهد گذاشت. عربستان سعودی 261 میلیارد بشکه ذخایر اثبات شده نفت در اختیار دارد. گفته می شود که در صورت انجام عملیات بازیافت تا یک تریلیون بشکه قابل افزایش است. این کشور بزرگ‌ترین تولیدکننده و صادر کننده نفت در جهان است و بیشترین مازاد ظرفیت تولید را در اختیار دارد. در مجموع حدود 77 میدان نفت و گاز در عربستان وجود دارد،اما بیش از نیمی از ذخایر این کشور تنها در 8 حوزه قرار دارد. حوزه «قوار» با 70 میلیارد بشکه ذخیره نفت، بزرگ‌ترین حوزه خشکی و حوزه «صفاییه» با 19 میلیارد بشکه ذخیره نفت، بزرگ‌ترین حوزه دریایی این کشور به شمار می‌آید. حوزه «قوار» به تنهایی بیش ازنیمی از ظرفیت تولید عربستان را تامین می‌کند. تعداد چاه‌های این کشور کمتر از 1430 حلقه است که نسبت به تولید آن بسیار اندک است. این کشور انواع متنوع نفت از نفت سنگین تا بسیار سبک تولید می‌کند. نفت سبک از مناطق خشکی استحصال می‌شود و نفت‌های سنگین و متوسط از میدان‌های دریایی تولید می‌شوند. حدود 5 میلیارد بشکه ذخایر نفت منطقه بی‌طرف میان دو کشور عربستان و کویت قرار دارد. عربستان سعودی یکی از عرضه‌کنندگان مهم نفت، به‌آمریکا، ‌اروپا و ژاپن است. در حال حاضر حدود 60 درصد نفت خام صادراتی و عمده فرآورده‌های نفتی صادراتی عربستان به سوی کشورهای آسیایی بارگیری می‌شود و پس از آن اروپا و آمریکا بزرگ‌ترین واردکنندگان نفت این کشور هستند. متنوع بودن اقتصاد آمریکا و اهداف استراتژیک،‌ عربستان را به حفظ و گسترش سهم خود در بازار انرژی آمریکا ترغیب کرد.کاهش شدید قیمت نفت، مشکلات مالی داخلی و کاهش سهم عربستان در بازار جهانی نفت، این کشور را مصمم ساخت تا علاوه بر تحکیم روابط با آمریکا با تولیدکنندگان مناطقی از قبیل دریای خزر که هزینه تولید نفت در آنها نسبتاً پرهزینه است، رقابت کند. به گزارش مقامات عربستان سعودی، درآمد عربستان از فروش بیش از 90 میلیارد بشکه نفت خام در 40 سال اخیر 1 تریلیون دلار بوده است. این قدرت بزرگ نفتی جهان در سال‌های 2002-1962، 9/90 میلیارد بشکه نفت خام استخراج و تا پایان سال جاری 94 میلیون بشکه نفت خام تولید کرده است. از لحاظ تئوریک تصور می‌شد چنین تولید انبوهی سبب کاهش ذخایر زیرزمینی عربستان سعودی شود. در سال 1962 برآورد می‌شد که این ذخایر حدود 8/56 میلیون بشکه درروز باشد، اما بر طبق آخرین آماری که وزارت نفت عربستان سعودی ارائه داده است، تا پایان سال 2002 ذخایر نفت عربستان حدود 260 میلیارد بشکه برآورد شده است. متخصصان، افزایش ذخایر نفتی عربستان سعودی را در اثر اجرای برنامه‌های توسعه گسترده و تولید فناوری پیشرفته و درنتیجه رسیدن به لایه‌های عمیق تر موثر می‌دانند. افزایش ذخایر نفتی، نقش عربستان را در بازار جهانی برجسته‌تر می‌سازد. پیش بینی می شود که در سال 2020 میزان صادرات نفت عربستان به 17/11 میلیون بشکه در روز و درآمد سالیانه‌آن به 4/23 میلیارد دلار برسد. با توجه به رشد اقتصاد جهانی، تلاش عربستان برای توسعه صنعت نفت و گاز در چارچوب منافع ملی این کشور قراردارد. رشد GDP تولید ناخالص داخلی جهان از 4/3 درصد در سال 2003 به 2/4 درصد در سال 2004 خواهد رسید. رشد اقتصادی با افزایش مصرف انرژی همراه است. به موازات این رشد، عربستان سعودی هم سعی در افزایش میزان تولید و صادرات خود در آینده دارد. به طور کلی سیاست نفتی عربستان بر پایه چهار واقعیت استوار است: در اختیار داشتن بزرگ‌ترین ذخایر نفتی جهان و کمترین هزینه تولید (حدود 5/1 دلار برای هر بشکه) حفظ مازاد ظرفیت تولید، وابستگی اقتصاد کشور به صنعت نفت و ثبات رویه سیاسی و اقتصادی. با آن‌که حدود 15 تا 70 درصد کل ظرفیت تولید این کشور به نفت سبک اختصاص دارد و بقیه آن نفت متوسط و یا سنگین است، عربستان همچنان به افزایش ظرفیت تولید نفت سبک ادامه می‌دهد. در این میان توسعه میدان شعیبه در مناطق دوردست، هم مرز با امارات متحد عربی در اولویت قرار دارد. ذخایر این میدان 7 میلیارد بشکه نفت خام سبک و شیرین با درجه گرانروی (API)42-40 برآورد می‌شود که می‌توان روزانه 500 هزار بشکه نفت خام و 870 میلیون فوت مکعب گازطبیعی از آن برداشت کرد.گفتنی است دو شرکت آمریکایی «پارسونز» و «بکتل» نقش عمده‌ای درعملیات تولید این میدان برعهده دار.سرمایه‌گذاری برای تولید بیشتر از میدان قوار هم در دستور کار وزارت نفت عربستان قرار دارند. میدان‌های حوزه «نجد» با ظرفیت حدود 30 میلیارد بشکه در روز، «زولوف» با ظرفیت تولید 500 هزار بشکه در روز و «مرجان» با ظرفیت تولید 270 هزار بشکه در روز در مناطق دریایی، برای این کشور اهمیت ویژه‌ای دارند. عربستان سعودی 9 پالایشگاه در اختیار دارد که ظرفیت اسمی آن 7/1 میلیون بشکه در روز است. در سال 1998 این کشور برنامه‌هایی را برای نوسازی و توسعه پالایشگاه‌های خود در نظر گرفته است؛ از جمله نوسازی و به روز کردن تجهیزات پالایشگاه300 هزار بشکه‌ای «راس التنوره» که سرمایه مورد نیاز آن 2/1 میلیارد برآورد می‌شود. پالایشگاه «ربیق» با ظرفیت روزانه 325 هزار بشکه، بزرگ‌ترین پالایشگاه عربستان است که در کناره دریای سرخ قرار دارد. برای نوسازی و بهینه‌سازی تولید و متنوع کردن فرآورده‌ها، طرحی مدنظر قرار گرفته که ظرفیت آن را به 400 هزار بشکه در روز افزایش دهد. سرمایه مورد نیاز برای اجرای این طرح 2 میلیارد دلار برآورد می‌شد. با کاهش شدید قیمت نفت، اهداف این طرح تعدیل شد و در اکتبر 1998 اجرای آن به تعویق افتاد. اکنون با افزایش قیمت نفت و افزایش درآمد این کشور، این طرح، دوباره در دستور کار دولت قرار گرفته است. احداث کارخانه جداسازی نفت و گاز حوزه «قوار» از دیگر طرح‌هایی بوده که درسال 1998 اجرای آن به تعویق افتاد و دوباره اخیراً در اولویت قرار گرفته است. عربستان سعودی در زمینه پتروشیمی نیز، طرح‌های زیادی در دستور کار خود قرار داده است. این کشور 10 مجتمع پتروشیمی دارد و شرکت صنایع پایه عربستان (SABIC) حدود 5 درصد محصولات پتروشیمی جهان را تولید می‌کند. 70 درصد این شرکت متعلق به دولت است. شرکت پتروشیمی سعودی (صدف) به همراه شرکت «سابیک» و شرکت آمریکایی «شل» طرح مشترکی را آغاز کرده‌اند که براساس آن،برای احداث یک کارخانه پتروشیمی با ظرفیت سالانه 700 هزار تن و با سرمایه یک میلیارد دلار برنامه‌ریزی شده است. شرکت مهندسی دایلیم کره جنوبی، برای ساخت یک کارخانه شیمیایی در «الجبیل» با سرمایه 170 میلیون دلار قراردادی را منعقد کرد. ساخت این کارخانه به منظور تولید سالانه 500 هزار تن اتیلن بنزن و استیرین است.شرکت ژاپنی چی‌یودا هم مناقصه‌ای 500 میلیون دلاری را برای احداث یک کارخانه پتروشیمی در منطقه صنعتی الجبیل به خود اختصاص داده است. براساس آخرین آمار، ذخایر گاز عربستان 6456 میلیارد متر مکعب و تولید آن سالانه 690/5 میلیارد مترمکعب است.62/3 درصد از ذخایر گازطبیعی جهان به عربستان اختصاص دارد و این کشور در مقام پنجم پس از روسیه،ایران، قطر و امارات قرار دارد. دوسوم گاز عربستان در میدان نفتی «قوار» و میدان‌های دریایی «صفاییه» و «زولوف» واقع شده است. میدان نفتی قوار به تنهایی یک سوم ذخایر گاز همراه را در خود جای داده است. بیشتر ذخایر گازی عربستان گاز همراه است. ذخایر مستقل گازی به طور عمده در میدان‌های «خوف» در مجاورت حوزه قوار و «الدوره» در منطقه بی‌طرف میان عربستان و کویت که با ایران مشترک است (کشمکش برسرمالکیت این میدان همچنان ادامه دارد). افزایش تولید گازطبیعی و توسعه طرح‌های استحصال بیشتر گاز در اولویت‌های برنامه‌های توسعه صنعت نفت گاز عربستان است و شرکت عربستانی«آرامکو» اعلام کرده که قصد دارد در 25 سال آینده 45 میلیارد دلار در صنعت گاز عربستان سرمایه‌گذاری کند. این سرمایه‌گذاری هم در صنایع بالادستی و هم در صنایع پایین دستی نفت صورت می‌گیرد. تامین خوراک صنعت روبه‌رشد پتروشیمی، خوراک نیروگاه‌های برق و جانشین کردن مصرف گاز با نفت از اهداف بزرگ و مهم توسعه صنعت گاز است. توسعه صنعت گاز و جانشینی آن با نفت، علاوه بر توسعه صنایع داخلی، صادرات نفت را می‌تواند افزایش دهد و میزان نفتی را که هم اکنون در داخل مصرف می‌شود، کاهش دهد.