به گزارش شانا، بنزین و بهای آن از جمله مباحثی است که همواره مورد بحث در محافل سیاسی داخلی کشورها بوده و در سطح بین الملل هم سیاستمداران ازآن به عنوان ابزاری برای پیشبرد اهداف سیاسی و اقتصادی خود بهره می برند.

در این رابطه، دولتها در کشورهای تولید کننده نفت مجبورند برای جلوگیری از مقاومتهای جامعه به بنزین مصرفی یارانه پرداخت کنند و کشورهای وارد کننده نفت به بهانه افزایش بهای نفت خام مالیاتهای سنگین تری را از شهروندان خود بابت مصرف بنزین دریافت می کنند.

اما واقعیت چیست؟ آیا حق با مصرف کنندگان بنزین در کشورهای تولید کننده نفت است یا این دولتهای کشورهای وارد کننده نفت خام هستند که با گرفتن مالیاتهای سنگین از مصرف کنندگان داخلی بنزین، شرایط را برای شهروندان خود سخت تر و سخت تر می کنند؟

استفاده و قیمت گذاری بنزین در هر کشور و منطقه ای از عواملی مانند قیمت جهانی نفت خام، هزینه های فراوری و توزیع، تقاضای محلی، ارزش پول ملی، مالیات وضع شده و در دسترس بودن منابع ( عرضه) تاثیر می پذیرد.

بنزینی که در سراسر جهان داد و ستد می شود دارای قیمت تجاری مشابهی در سطح بین الملل است، اما قیمت پرداخت شده توسط مصرف کننده نهایی تا حد زیادی منعکس کننده سیاستهای قیمت گذاری ملی است. در برخی مناطق از جمله اروپا، شاهد تحمیل مالیاتهای بالا و در کشورهایی مانند ایران، ونزوئلا و عربستان شاهد پرداخت یارانه های بالاتر به مصرف کنندگان سوخت هستیم.

این در حالی است که کشورهای غربی تقریبا بالاترین نرخ ها را در استفاده بنزین و نفت گاز به ازای هر فرد نسبت به دیگر کشورها دارا هستند و این به معنی درآمدهای بیشتر برای غربی ها از محل مالیات بر بنزین و نفت گاز ( دیزل) است.

متوسط قیمت هر لیتر بنزین مصرفی در بین 12 کشور عضو اوپک حدود 0.47 دلار و متوسط قیمت هر لیتر بنزین فروخته شده در 28 کشور عضو اتحادیه اروپا حدود 1.99 دلار است .

در سال 2010، 28 کشور عضو اتحادیه اروپا با فروش متوسط 344 میلیون لیتر بنزین در روز به مصرف کنندگان داخلی خود، حدود 250 میلیارد دلار درآمد کسب کرده اند.

این در حالی است که در این سال، 12 کشور عضو سازمان صادرکنندگان نفت (اوپک) با حدود 415 میلیون نفر جمعیت ( 17 درصد کمتر از جمعیت اروپا ) و مصرف حدود 330 میلیون لیتر بنزین در روز ( 3 درصد یا 14 میلیون لیتر کمتر از اتحادیه اروپا )، حدود 56 میلیارد دلار درآمد داشته اند.

بر این اساس ملاحظه می شود، با مقدار مصرف داخلی تقریبا مساوی، در آمد کشورهای عضو اتحادیه اروپا، از محل فروش بنزین در داخل اروپا، تقریبا 4.5 برابر درآمد کشورهای صادر کننده نفت عضو اوپک از محل فروش بنزین به مصرف کنندگان داخلی خود است.

همچنین با در نظر گرفتن بهای 72 سنت برای هر لیتر بنزین در معاملات عمده بازارهای نفت، در سال 2010، 8 عضو  از 12 عضو سازمان کشورهای صادر کننده نفت ( اوپک) شامل ایران، عربستان، قطر، کویت، ونزوئلا، لیبی، امارات و الجزایر ، بیش از 43.4  میلیارد دلار بابت مصرف بنزین یارانه پرداخت کرده اند. این در حالی است که کشورهای عضو اتحادیه اروپا، در سال 2010،  بالغ بر  160 میلیارد دلار از محل فروش بنزین سود کسب کرده اند؛ یعنی به طور متوسط از هر لیتر بنزین 64 درصد مالیات و عوارض مختلف دریافت شده است.

علاوه بر این پایین بودن قیمت بنزین و سوخت دیزل و قاچاق آن از جمله مواردی است که همواره هزینه های سنگینی را به کشورهای تولید کننده نفت تحمیل کرده است.

در سال 2013، بهای هر لیتر بنزین در ترکیه حدود 2.69 دلار و بهای هر لیتر بنزین سهمیه آزاد در ایران حدود 0.24 دلار ( بر اساس دلار آزاد حدود 3000 تومان) بوده است. بر این اساس قاچاق هر 1000 لیتر بنزین از ایران 2450 دلار سود برای قاچاقچیان و کسانی که قانون را دور می زنند در بر داشته است. ملاحظه می شود قیمت پایین بنزین در ایران در حدی است که  تصور چشم پوشی از آن هم از سوی قاچاقچیان می تواند یک کابوس تلقی شود.

بررسی تفاوتهای عمده در قیمت بنزین در کشورهای مختلف نشان دهنده آن است که کشورهای تولید کننده نفت به واسطه مفت فروختن بنزین در داخل مرزهای خود، نه تنها مورد هجوم قاچاقچیان سوخت قرار گرفته اند بلکه ارزانی قیمت بنزین در این کشورها به بالا رفتن شدت مصرف انرژی و کاهش مداوم بهره وری سوخت منجر شده و دولتها را نیز با چالشهای بزرگ مالی روبرو کرده است.

این در حالی است که در کشورهای عمدتا وارد کننده بنزین، استفاده از حیله افزایش قیمت جهانی نفت خام همواره به عنوان ابزاری برای افزایش مالیات بر مصرف کنندگان داخلی و تامین بخش بزرگتری از بودجه عمومی دولت مورد استفاده قرار گرفته است.

نظر بیژن زنگنه به عنوان وزیر نفت، این است که " بنزین می تواند بالای 3000 تومان باشد. اما برای رسیدن به این قیمت باید در ابتدا مقدمات آن فراهم شود. شرط این است که اگر بخواهیم چنین قیمتی را اعمال کنیم بایستی خودرویی تولید کنیم که اولا قیمتش رقابتی باشد یعنی اجبارا به مردم قیمت اضافه ای را تحمیل نکنیم و ثانیا مصرف پایین سوخت داشته باشد چون در غیر این صورت، به خاطر اینکه خودرو سازان سود بدهند یا زندگی شان بگذرد، به مردم ظلم کرده ایم. ما دولت هستیم نه نگه دارنده یک بنگاه اقتصادی. مصرف سوخت خودرو ها باید پایین بیاید".

متأسفانه روند افزایش مصرف غیر متعارف و هرز رفت انرژی در کشور علاوه بر بخش بنزین در بقیه حاملهای انرژی و در کلیه بخشها بصورت بسیار نگران کننده ادامه دارد و در صورتیکه اقدامات عاجل در اصلاح این امر بوجود نیاید از دهه آینده به بعد صادرات نفت به ناچار متوقف شده و کشور با تأمین انرژی مورد تقاضای بازار داخلی نیز با مشکل جدی مواجه خواهد شد.