استفاده روسیه از سلاح انرژی در جریان بحران اوکراین، علاوه بر تشدید تنش میان مسکو و غرب، بار دیگر خطرات وابستگی شدید کشورهای اروپایی را به واردات نفت و گاز از روسیه آشکار کرد و موجب شد اتحادیه اروپا با انگیزه بیشتری به دنبال راه‌حل‌هایی برای کاهش وابستگی خود به انرژی روسیه باشد.
متنوع‌سازی تامین‌کنندگان انرژی، شاید عملی‌ترین و سریع‌ترین راه حل برای کاهش وابستگی اروپا به منابع انرژی روسیه باشد.
در این میان، انگلیس به عنوان سومین اقتصاد بزرگ اروپا در حالی هم‌اکنون مجبور به واردات بیش از 50 درصد از نیاز خود به گاز است، که بخشی از تولید داخلی گاز این کشور به دلیل تحریمها علیه ایران متوقف شده است.
میدان گازی روهوم در دریای شمال، بزرگترین ذخیره گاز طبیعی انگلیس، سالهاست به دلیل تحریمهایی که خارج از ساختار سازمان ملل و به طور غیر قانونی علیه ایران اعمال شده‌اند، بسته شده است و انگلیس قادر به بهره‌برداری از آن نیست.
در همین حال، نگرانیهایی نسبت به توقف تولید گاز از یک میدان گازی بزرگ دیگر انگلیس نیز وجود دارد.
میدان گازی بروس از طریق خطوط لوله دریایی به میدان روهوم متصل بوده و بهره‌برداری بهینه از آن وابسته به شروع تولید در روهوم است. شرکت بریتیش پترولیوم سال گذشته میلادی نسبت به احتمال توقف تولید از میدان بروس به دلیل مشکلات قانونی ناشی از تحریم ایران هشدار داده بود.
انگلیس از اکتبر سال جاری میلادی دور تازه‌ای از واردات از روسیه را با اجرایی شدن قرارداد سه ساله خرید 2.4 میلیارد متر مکعب گاز از گازپروم آغاز می‌کند که این مسئله حاکی از افزایش روزافزون وابستگی انگلیس به منابع انرژی روسیه است.
کاهش ذخایر متعارف گاز انگلیس و کاهش 38 درصدی تولید داخلی گاز در سه سال گذشته نیز نگرانیها را در خصوص تشدید وابستگی این کشور به واردات انرژی افزایش داده است.
افزایش هزینه‌های خرید انرژی و تامین نیاز داخلی انگلیس به گاز در حالی است که میدان گازی روهوم در آبهای ساحلی اسکاتلند در دریای شمال، افزون بر دارا بودن 135 میلیون بشکه ذخایر نفت خام، دارای ذخایر قابل استحصالی به میزان 23 میلیارد متر مکعب گاز است و بهره‌برداری از آن می‌تواند بیش از 5 درصد از نیاز روزانه انگلیس را به گاز تامین کند. مجموع تولید روهوم و بروس نیز چیزی بیشتر از 10 درصد از نیاز انگلیس را به گاز برآورده می‌کند.
میدان گازی روهوم، سال 1977 و در نتیجه یک قرارداد اکتشاف مشترک بینشرکت ملی نفت ایران و شرکت بریتیش پترولیوم کشف شد اما به دلیل مشکلات فنی مثل بالا بودن دما و فشار گاز، بهره‌برداری از آن تا سال 2006 به تعویق افتاد و در نهایت نیز در نوامبر 2010 عملیات استخراج از این میدان به دلیل سهم 50 درصدی ایران و تصویب تحریمهای اتحادیه اروپا علیه صنعت نفت و گاز ایران متوقف شد.
کارشناسان معتقدند با ادامه روند نزولی تولید داخلی گاز انگلیس، این کشور تا سال 2020 مجبور به واردات 70 تا 80 درصد از گاز مورد نیاز خود می شود.
از این رو چند سالی است که با تعطیلی بزرگترین میدان گازی انگلیس، دولت این کشور برای تامین نیاز داخلی و کاهش وابستگی خارجی به دنبال استفاده از روشهای استخراج گاز از منابع غیرمتعارف از جمله روش شکست هیدرولیک باشد. این اقدام البته با مخالفتهای گسترده شهروندان و گروههای حامی محیط زیست مواجه شده است.
تزریق مقادیر زیادی آب و مواد شیمیایی سمی به اعماق زمین برای استخراج منابع گاز شیل و آزاد شدن گاز متان در نتیجه استفاده از روش شکست هیدرولیک، نگرانیهای زیادی را نسبت به آسیب دیدن محیط زیست به وجود آورده است.
سازمان مردم نهاد «دوستان زمین» در انگلیس تنها یکی از چندین گروه حامی محیط زیست است که با برگزاری تجمعات اعتراض‌آمیز خواستار توقف استفاده از این روش در کشورشان هستند.
معترضان به استفاده از روش شکست هیدرولیک، پیامدهای استفاده از روشهای غیرمتعارف استخراج نفت و گاز را در آمریکا یادآور می‌شوند. آمریکا که چندسالی است بهره‌برداری از منابع غیرمتعارف را به شدت افزایش داده، با وقایع زیست‌محیطی بسیاری روبرو بوده است و کارشناسان معتقدند پیامدهای فاجعه‌بار آلودگی آبهای زیرزمینی و تخریب محیط زیست در سالهای آینده نمایان خواهد شد.
چندی پیش نیز دانشمندان از افزایش وقوع زلزله در آمریکا به دلیل استفاده از روشهای غیرمتعارف استخراج نفت و گاز خبر داده بودند و هشدار داده بودند که بروز کوچکترین اشتباه در روند تزریق آب و مواد شیمیایی به زمین می‌تواند زلزله‌هایی بسیار قوی ایجاد کند.
کریس کوک، کارشناس انگلیسی بازار نفت هم در گفتگو با «شانا»، استفاده از روش شکست هیدرولیک را برای تامین نیاز داخلی انگلیس ناممکن می‌داند.
به گفته کوک، مردم مناطق روستایی انگلیس و ولز که شکست هیدرولیک در آنجا صورت می‌گیرد به شدت مخالف استفاده از این روش هستند و با رای به حزب محافظه‌کار، دولت را برای توقف بهره‌برداری از منابع غیرمتعارف تحت فشار قرار داده‌اند.
وی همچنین تاکید می‌کند که کاهش ذخایر میدانهای گازی دریای شمال موجب شده است انگلیس به دنبال بهره‌برداری از دیگر منابع گازی باشد.
این کارشناس انگلیسی با یادآوری مستثناشدن میدان گازی شاه‌دنیز جمهوری آذربایجان از تحریمها علیه ایران، معتقد است که انگلیس برای برطرف کردن نیاز داخلی خود به گاز باید به دنبال خارج کردن میدان گازی روهوم از تحریمهای ضدایرانی باشد.
آمریکا پارسال مجبور شد برای تامین گاز ترکیه و اروپا و کاهش وابستگی آنها به روسیه، شرکتهای فعال در میدان گازی شاه دنیز را که شرکت ملی نفت ایران از جمله سهامداران آن است، از تحریمها معاف کند.
همچنین ژاپن و 10 عضو اتحادیه اروپا نیز برای تامین نیاز خود به نفت از معافیتهای دوره‌ای تحریمهای آمریکا علیه ایران بهره‌مند شده بودند.
به نظر می‌رسد با طولانی شدن دوران تحریمهای آمریکا علیه ایران، متحدان این کشور دیگر قادر به تحمل پیامدهای قطع رابطه اقتصادی خود با جمهوری اسلامی نیستند و با افزایش فشار افکار عمومی، انتظار می‌رود شاهد تشدید روند درخواست کشورهای اروپایی برای از سر گیری روابط تجاری و اقتصادی با ایران باشیم.
سید مجتبی موسوی
نظر شما