به گزارش شانا، نرخ فروش اوره در بازارهای داخلی همچنان از تیر ماه سال 1392 تاکنون، به ازای هر کیلوگرم 6125 ریال است که البته صحبتهایی مبنی بر افزایش این قیمت به 7200 ریال برای فروش داخل وجود دارد.

براساس این گزارش، اوره یا کربوماید نقش مهمی در متابولیسم نیتروژن‌دار حیوانات دارد و به عنوان ماده‌ای بی‌رنگ، بی‌بو، بسیار حل شدنی در آب و غیرسمی است. ماده‌ای است خنثی که نه اسیدی است و نه بازی و بدن انسان هم آن را در فرایندهای مختلفی استفاده می‌کند. اوره همچنین یکی از کودهای مهم کشاورزی است که به عنوان منبع مهم نیتروژن برای گیاهان است. این ماده خام در صنایع شیمیایی نیز استفاده می‌شود، البته بیش از 90درصد اوره تولید شده در جهان به مصرف کشاورزی می‌رسد.

بر پایه اعلام سازمان بورس و اوراق بهادار، کارگزاری صبا جهاد در تحلیلی نوشت: اوره پر مصرف‌ترین محصول نیتروژن‌دار است به گونه‌ای که در فرایند تولید آن، بیش از نیمی از آمونیاک تولید شده به مصرف می‌رسد. اوره جامد به این خاطر که محتوی مقادیر زیادی نیتروژن است به عنوان کود کشاورزی شهرت فراوانی دارد. حمل و انبار و استفاده آسان اوره در کنار قابلیت ترکیب آن با دیگر کودهای جامد، آن را به پرکاربردترین نوع کود در جهان بدل کرده است.

کاربردهای اصلی اوره

الف) کشاورزی: بخش عمده از تولید اوره در دنیا، به منظور استفاده به عنوان کودهای شیمیایی حاوی نیتروژن است. در کاربردهای عمومی، اوره دارای بالاترین مقدار ازت در میان همه کودهای جامد نیتروژنی است(46.7درصد). بر این اساس اوره پایین‌ترین هزینه حمل و نقل را به ازای هر واحد از تغذیه نیتروژنی به بار می‌آورد. اوره به طور معمول، به میزان بین 40 تا 300 کیلوگرم به ازای هر هکتار (در اراضی کشاورزی) پخش می‌شود، اما در مجموع این میزان متفاوت است.

ب) صنایع شیمیایی: اوره ماده اولیه برای تولید بسیاری از ترکیبات شیمیایی مهم است، از جمله:

انواع پلاستیک، به ویژه رزینهای فرمالدئید اوره، انواع چسب، همچون اوره فرمالدئید و اوره ملامین فرمالدئید، که در ساخت تخته سه لایی مخصوص آب کاربرد دارد ، سیانات پتاسیم، یکی دیگر از محصولات صنعتی (خوراکی)  است و نیترات اوره،یک نوع ماده منفجره است.

ج)سیستمهای خودرو: اوره در واکنشهای SNCRو  SCRبه منظور کاهش آلاینده‌های No دار که در گازهای حاصل از احتراق موجود هستند، کاربرد دارد.

تحلیل صنعت اوره در فضای بین الملل ،بررسی وضع عرضه و تقاضا

گام نخست تحلیل صنعت اوره با بررسی وضع تقاضا و عرضه شروع می‌شود، جدول زیر روند عرضه و تقاضای مورد انتظار جهانی اوره را تا سال 2018 نشان می‌دهد.

همان‌طور که از جدول زیر مشخص است، انتظار می‌رود که در سالهای آتی مازاد عرضه به­ مرور افزایش یابد که این خود عاملی برای کاهش قیمت این محصول است.

1.2مهم‌ترین مناطق مصرف کننده

در نمودار زیر سهم مصرف هریک از مناطق جهان از محصول اوره آمده است. حدود 41 درصد از اوره مصرفی در شرق آسیا شامل کشورهای چین و هند، 26 درصد در جنوب و سه درصد در غرب آسیا مصرف می‌شود. در نتیجه بالغ بر 70 درصد از اوره تولیدی در آسیا مصرف می‌شود.

بعد از آسیا، آمریکا با مجموعا 17 درصد سهم قابل توجهی از مصرف اوره دارند. قاره اروپا تقریبا کمتر از 10 درصد مصرف اوره را داشته و آفریقا بخش بسیار ناچیزی از مصرف اوره را دارند.

 2.2 مهم‌ترین بخشهای مصرف

بیش از 88 درصد از اوره به مصارف کود مربوط می‌شود و 12 درصد دیگر به مصارفی از جمله تولید کودهای شیمیایی، رزینهای اوره، فرمالدئید، مایع دارویی و آرایشی،خوراک دام، تهیه پودرهای آتش­‌نشانی و چسب­های نشاسته­‌ای، می‌رسد. با توجه به اینکه بخش اعظم اوره مصرفی به عنوان کود بوده و مهمترین عامل تاثیر­گذار بر بازار اوره بازار محصولات زراعی است.

روند قیمت جهانی اوره

قیمت اوره در ابتدای سال جاری به سطح بالایی در طی یکسال گذشته رسید، اما روند صعودی آن در ماه فوریه کاملا متوقف شد و از آن زمان تا به حال روند نزولی قدرتمندی در قیمت اوره به وجود آمده است.

همان‌طور که از نمودار ذیل مشخص است، ممکن است که هم اکنون این محصول، کف قیمتی مناسبی را تشکیل دهد و پایانی بر روند نزولی قیمت اوره باشد. در نمودار زیر قیمت اوره طی یک سال اخیر بر اساس قیمت فوب دریای سیاه قابل مشاهده است.

بازار کود شیمیایی و محصولات کشاورزی:

از آنجا که اوره کشاورزی به عنوان کود در زمینهای کشاورزی استفاده می‌شود، بنابر­این باید ابتدا روند قیمت محصولات کشاورزی به خصوص غلات، حبوبات و برنج که سطح زیادی از محصولات کشاورزی در سطح جهان را به خود اختصاص داده‌اند بررسی نمود و سپس به اوره می­‌پردازیم. براساس اعلام سازمان جهانی "فاو" شاخص قیمت حبوبات طی چند سال اخیر رشد بسیاری داشته و می‌توان به راحتی از روی نمودار به روند صعودی قدرتمند در قیمت این محصولات پی‌برد.

با توجه به آمار، قیمت غلات در طی چند سال اخیر به بالاترین سطوح خود طی یک دهه اخیر رسیده است. همین عامل باعث شد تا میزان مزارع زیر کشت محصولات کشاورزی طی یک دهه اخیر رشد فراوانی داشته باشد. در واقع رشد قیمت مواد غذایی باعث ترغیب کشاورزان به افزایش زمین­های زیر کشت انجامید و این عامل باعث افزایش تقاضا برای کودهای شیمیایی شد.

دلیل جذابیت اوره نسبت سایر کود­های شیمیایی، به خاطر ذات این ماده است که دارای بالاترین مقدار ازت در میان تمامی کودهای جامد نیتروژنی است(حدود 47 درصد). به همین دلیل، اوره پایین‌ترین هزینه حمل و نقل را به ازای هر واحد از تغذیه نیتروژنی به بار می آورد.

نتیجه­‌های بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد که بین افزایش میزان محصولات کشاورزی و رشد قیمت اوره رابطه مثبت وجود دارد و با توجه به گسترش جمعیت شهر­نشین در اقتصادهای نوظهور، دولتهای این کشور­ها به خصوص چین و هند و برزیل اقدام به افزایش بیشتر زمینهای زیر کشت کرده و در نتیجه می‌توان برای بازار کودهای شیمیایی و به خصوص اوره چشم انداز مثبتی را تصور کرد.

بررسی وضعیت و چشم انداز صنعت کود:

کود هرگونه مواد طبیعی و یا غیرطبیعی است که عموما به خاطر مواد مفیدی که در آن وجود دارد، در کشاورزی برای تقویت خاک مزرعه از آن استفاده می‌کنند. برای آن که خاک از لحاظ مواد غذایی متعدد دچار کمبود نباشد استفاده از کود بسیار مفید خواهد بود. کود دارای انواع بسیار مختلفی است که هرکدام دارای خصوصیات مختص به خود هستند.

در این گزارش کودهای شیمیایی مد نظر است. چند دسته از مهمترین کودهای شیمیایی به شرح ذیل است.

کودهای پایه نیتروژن، فسفات پتاس

حدود 70 درصد از کل این کود تولیدی جهان در کشورهای چین، ایالت متحده، اتحادیه اروپا و برزیل استفاده می‌شود.

براساس آمار، معادل 28 درصد از کود شیمیایی جهان در کشور چین که بزرگترین مصرف کننده کود شیمیایی جهان است، مصرف می‌شود.

بعد از آن هند با سهم 16 درصد بزرگترین مصرف‌کننده کود دنیا است. همچنین ایالت متحده، اروپا و برزیل با به ترتیب سهم مصرف 6،10،12درصد، جز کشورهای مهم مصرف‌کننده کود هستند. در کشورهای چین، هند و ایالت متحده همچنین اتحادیه اروپا نیتروژن سهم عمده مصرف داشته و بعد از آن فسفات و بعد هم پتاس استفاده می‌شود. اما این ترتیب در برزیل برعکس است.

می‌توان گفت نوع محصول تولید شده در مناطق مختلف جهان در انتخاب کود شیمیایی مورد استفاده تاثیر بسزایی خواهد داشت. به عنوان مثال، به دلیل رشد قابل توجه تولید بیو­اتانول در آمریکا در طول 7 ساله اخیر، صنعت تولیدی بیواتانول بزرگترین بازار مصرف کودهای نیتروژنی را در آمریکا را تشکیل داده است. همچنین در اروپا و روسیه، گندم و سایر حبوبات  و در آسیا، برنج بزرگترین بازارهای مصرف کننده کودهای نیتروژنی است.

در جدول ذیل میزان مصرف کود شیمیایی به تفکیک برای سال 2013 و همچنین تخمین برای سال 2014 و پیش بینی 2018 آورده شده است. انتظار می رود مصرف نیتروژن در سال 2014 نسبت به سال قبل 2.2 درصد افزایش یافته است. رشد مصرف نیتروژن بیش از رشد مصرف کل کود شیمیایی است. بر اساس پیش بینی IFA  مصرف کود شیمیایی در سال 2014 نسبت به سال قبل، حدودا 2.1 درصد رشد خواهد داشت.

ظرفیت تولید انواع کود شیمیایی

ظرفیت تولید انواع کود به تفکیک مناطق مختلف جغرافیایی در جدول ذیل آمده است. همان طور که مشخص است بیشترین ظرفیت تولید کود در شرق آسیا است، که مجموعا 34 درصد از کل ظرفیت تولید کود است. همچنین آمریکای شمالی و اروپای شرقی و مرکز آسیا هرکدام با 15 درصد کل ظرفیت تولید نقاط استراتژیکی در تحلیل صنعت است.

 عوامل موثر بر تقاضای کود

مهم ترین عاملی که در کوتاه مدت بر تقاضای کود تاثیر دارد قیمت مواد غذایی و قیمت کود است. با افزایش قیمت مواد غذایی تولید آن افزایش یافته در نتیجه تقاضا برای کود افزایش می‌یابد. دیگر عامل مهمی که در میان مدت موجب تغیر در تقاضای کود می‌شود، شرایط آب و هوایی است، چراکه در صورت وقوع خشکسالیهای فراگیر تولید محصولات زراعی کاهش یافته و در نتیجه تقاضا برای کود کاهش می‌یابد.

همچنین از مهمترین عواملی که در بلندمدت بر تقاضای کود موثر است، رشد جمعیت و الگوی مصرف است. رشد جمعیت و رشد اقتصادی و همچنین تولید ناخالص داخلی موجب افزایش تولید محصولات زراعی و در پی آن افزایش تقاضای کود می‌شود.

همچنین الگوی مصرف بسیار در تقاضای کود موثر است. به عنوان مثال تغییر الگوی مصرف استفاده از قارچ و سویا به جای گوشت در بلندمدت و میان مدت می‌تواند تقاضا برای کود را افزایش دهد.

در حال حاضر رشد مصرف غلات بیشتر از رشد جمعیت بوده و تغییر رژیم غذایی مهمترین عامل در افزایش مصرف مواد غذایی محسوب می‌شود. مصرف سرانه گوشت در حال افزایش بوده که همین مسئله تقاضا برای غلات مورد مصرف دام را تقویت می‌کند و باید گفت که نیتروژن مورد نیاز برای تولید گوشت حدود 20 تا 30 درصد از کل مصرف کودهای نیتروژنی را شامل می‌شود.

بازیگران بزرگ بازار اوره

در مجموع می‌توان گفت که چین، هند، آمریکا، اروپا و برزیل 70 درصد از کودهای تولید شده در جهان را مصرف می‌کنند. در این بین سهم چین با 28 درصد نسبت به دیگر کشورها بسیار بیشتر است و بعد از آن هند، آمریکا و اروپا قرار دارند.

چین
این کشور به عنوان بزرگترین تولیدکننده و مصرف‌کننده کودهای شیمیایی است. پس تغییر در شرایط عرضه و تقاضا در این کشور به شدت بر روی روند قیمت جهانی این محصول تاثیرگذار است. در ابتدا چین واردکننده کود بود، اما طی چند سال اخیر به بزرگترین صادرکننده اوره و فسفات آمونیاک به بازار­های منطقه آسیا تبدیل شده است.

دولت چین برای آن که قیمت اوره را برای کشاورزان خود اقتصادی کند و مواد خام با ارزشش را حفظ نماید، اقدام به بستن تعرفه صادرات کرده است تا بتواند صادرات را به خصوص در فصلهای کشاورزی محدود کند. همچنین دولت چین اقدام به گذاشتن محدودیت بر سر افزایش ظرفیت تولید کارخانه‌های کود شیمیایی کرده است تا مانع از ایجاد مازاد عرضه در بلندمدت شود. همین اقدام دولت با توجه به اهمیت نقش چین در بازار­های جهانی باعث خواهد شد که مازاد عرضه در بازار جهانی اوره نیز کاهش یابد.

هند

بررسی اطلاعات تاریخی بیان گر این موضوع است که میزان تقاضای اوره در هند در سالهای اخیر به طور یکنواخت افزایش یافته است. به این ترتیب فعالان بازار اوره در هند پیش بینی می‌کنند اگر روند تقاضای اوره در هند با همین آهنگ افزایش یابد، این کشور مجبور است تا مازاد تقاضای خود را نسبت به ظرفیت داخلی (22میلیون تن)را از خارج از کشور تامین کند.

بررسی وضعیت صنعت آمونیاک

آمونیاک، پایه صنعت نیتروژن در جهان است. تقریبا تمام آمونیاک تولیدی به صورت بی آب است و به وسیله فرایندهای کاتالیستی، تحت تاثیر دما و فشار از نیتروژن موجود در هوا و هیدروژن حاصل از منابع هیدروکربنی (معمولا گاز) تهیه می‌شود، آمونیاک در دما و فشار نرمال، به صورت گازی و بی رنگ است، با بوی تند و غیر قابل اشتعال، ضمن این که از هوا نیز سبک تر است و این امر ضمن این که سبب فرار بودن آن می‌شود، موجب اتلاف آن در زمان تبدیل به سایر مواد نیز خواهد شد، همچنان که در طول حمل و نقل و انبار کردن آن نیز اتلاف فوق وجود دارد به گونه‌ای که به دلیل این اتلافها،حدود 10 درصد از آمونیاک تولیدی هرگز به بازار نمی رسد.

آمونیاک حلال خوبی برای برخی از فلزات قلیایی و بسیاری از ترکیبات آلی و غیر­آلی است. همچنین از آن به عنوان یک ماده خیس کننده در فراوری سنگ معدن و مس و همچنین برای استفاده در تصفیه پتاس استفاده می‌نمایند و نهایتا آمونیاک بهترین حلال برای ترکیبات نیتروژن است.

از آمونیاک به عنوان حلال برای گوگرد در تهیه محلولهای کود آمونیاکی-گوگردی نیز استفاده می‌شود. آمونیاک برای تولید کودهای شیمیایی و در بعضی مواقع مستقیما در خاک (به شکل خالص) مصرف می‌شود. آمونیاک عمدتا برای تولید کودهای مایع یا جامد نظیر اوره، آمونیوم نیترات(AN)، دی آمونیوم سولفات(DAP)، اسید نیتریک و آمونیوم سولفات مصرف می‌شود. از آمونیاک علاوه بر تولید کودهای شیمیایی در تولید محلول شیمیایی برای حلالها و پاک کننده در مصارف خانگی نیز استفاده می‌شود.

ظرفیت تولید آمونیاک

براساس گزارش CRU چین با 32 درصد بیشترین ظرفیت تولید آمونیاک را دارد. کشورهای روسیه و حوزه خلیج فارس هرکدام با 8 درصد بعد از چین بیشترین ظرفیت تولید را دارند. این نقاط مجموعا بیش از 56 درصد ظرفیت تولید آمونیاک را در اختیار دارند. آمریکا 6 درصد از ظرفیت تولید آمونیاک را به خود اختصاص داده و کشورهای اوکراین، اندونزی، ترینیداد و کانادا هر یک 3 درصد از ظرفیت تولید آمونیاک را دارند. از این بین ظرفیت تولید آمونیاک چین بر پایه ذغال سنگ است ولی در دیگر نقاط جهان برای تولید آمونیاک از گاز طبیعی استفاده می کنند.

جهان

140 میلیون تن قاره آسیا، 74 میلیون تن اروپا،16 میلیون تن آمریکای شمالی، 15 میلیون تن منطقه جنوب غربی آسیا و آفریقای شمالی، 13 میلیون تن
روسیه، 12.5 میلیون تن و ایالت متحده 8 میلیون تن .

تحلیل صنعت اوره و آمونیاک در سطح ایران

1.ظرفیت تولید اوره و آمونیاک

ظرفیت تولید آمونیاک در کشور معادل 3718300 تن در سال است  و به این ترتیب ایران در جایگاه سیزدهم در جهان قرار دارد. همچنین ظرفیت تولید اوره معادل 4332500 تن بوده و ایران در حال حاضر یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان اوره پتروشیمی است؛ به طوری که این محصول پتروشیمیایی توسط ایران به کشورهایی همچون هند، چین، پاکستان، ترکیه، سوریه، سریلانکا، مالزی، مکزیک و موزامبیک صادر می‌شود.

در حال حاضر 5 شرکت پتروشیمی در کشور به تولید اوره و آمونیاک می‌پردازند که از این بین پتروشیمی پردیس با 39.2 درصد از ظرفیت تولید، در رتبه اول قرار دارد و بعد از آن پتروشیمی رازی 24 درصد ظرفیت تولید اوره و آمونیاک کشور داراست. 3 شرکت دیگر تقریبا در یک سطح تولید کرده و در نتیجه تاثیرگذاری یکسانی بر بازار خواهند داشت.

 1.2ظرفیت اضافه شده تا سال 1394

بر اساس طرحهای در دست اجرا و آتی اوره و آمونیاک که با 3 اولویت بودجه‌ای در دستور کار و چشم انداز آتی صنعت قرار دارد، تا پایان سال 1394 معادل با 7380 هزار تن در سال ظرفیت جدید آمونیاک و 10535 هزار تن ظرفیت جدید تولید اوره راه‌اندازی خواهد شد. البته با توجه به محدودیتهای بودجه‌ای و مشکلات پیش روی صنعت اوره و آمونیاک انتظار عملی شدن تمامی طرح­ها در زمان اعلام شده دور از انتظار است.

تولید اوره و آمونیاک در ایران

براساس اطلاعات سال 1391 و پیش بینی سال 1392 شرکتها میزان کل تولیدات اوره و آمونیاک به شرح جدول ذیل است. البته نکته مهم این است که این اطلاعات فقط شامل شرکتهای بورسی بوده و پتروشیمی رازی به دلیل عدم دسترسی به اطلاعات آورده نشده است.

از آنجایی که مجتمعهای پتروشیمی برای تولید کود اوره به طور مستقیم به خوراک گاز طبیعی نیاز دارند، بعد از مصوبه هیئت دولت مبنی بر افزایش نرخ خوراک گاز از 3 سنت به 13 سنت، براساس  اعلام شرکتهای پتروشیمی، با افزایش قیمت گاز، بهای کود اوره تولیدی این واحدها هم افزایش یافته است. این افزایش بهای تولید به گونه‌ای است که نرخ فروش اوره در بازارهای داخلی همچنان از تیرماه سال 1392 تاکنون، به ازای هر کیلوگرم 6125 ریال است که البته صحبتهایی مبنی بر افزایش این قیمت به 7200 ریال برای فروش داخل وجود دارد.