همه ما گرمایش با بخاری را در زندگی خود تجربه کرده ایم، از علاءالدینهای نفت سوز قدیمی گرفته تا بخاریهای گازسوز جدید دارای رده برچسب انرژی بالا. اما شاید از انواع این وسیله و مکانیزم احتراق آن و بدتر از همه خطرات آن آگاهی کافی نداشته باشیم. خطرات استفاده از بخاری به مسمومیت ناشی از مونوکسیدکربن حاصل از احتراق به دلیل اشکال در دودکش یا تهویه و آتش سوزی برمی گردد. این دو مورد خطرات جانی بخاری هستند، اما در بعد کلان خطر دیگری نیز جامعه را تهدید می کند و آن عبارت است از مصرف سوخت بالای این وسیله گرمایشی و اتلاف سرمایه های ملی گاز طبیعی.

جایگاه بخاریهای گازسوز در برچسب انرژی

هم اکنون بسیاری از بخاریهای گازسوز موجود در بازار از لحاظ رده برچسب انرژی حتی در رده پایین تر از G قرار دارند و این موضوع به منزله وجود پتانسیل صرفه جویی سالانه حدود 270 میلیون مترمکعب گاز طبیعی در سال است. دلیل اصلی این اتلاف انرژی بالا، ارزان بودن قیمت بخاریهای دارای رده پایین انرژی به واسطه تکنولوژی پایین آنهاست.

البته آگاه نبودن خریدار نیز در مواردی مزید علت است، چرا که تولیدکننده به برچسب انرژی توجهی ندارد یا از آن بی اطلاع است و آگاه نیست که این بخاری ارزان قیمت سوخت بیشتری مصرف می کند و مصرف سوخت بیشتر نیز هزینه های اضافی را در درازمدت به وی تحمیل خواهد کرد. برای آگاهی از وضعیت بخاریهای گازسوز باید با نحوه کار و انواع آن آشنا شد:

طبقه بندی بخاریهای گازسوز بر اساس نوع احتراق

طبق استاندارد بخاریها و همه لوازم گازسوز از جمله، فن دار یا بدون فن، براساس نحوه تامین هوای مورد نیاز برای احتراق و روش تخلیه گازهای ناشی از احتراق در یکی از سه گروه عمده زیر قرار می گیرند:

بخاریهای گروه A یا بدون دودکش: این گروه از لوازم گازسوز، هوای لازم برای احتراق را از فضای نصب تأمین می کنند و برای تخلیه گازهای ناشی از احتراق به تجهیزات خاصی نیاز ندارند. ظرفیت حرارتی این بخاریها کمتر از 11.7 کیلووات و راندمان خالص آنها بیش از 90 درصد است. تمامی وسایل گازسوز با ظرفیت حرارتی بالاتر از 11.7 کیلووات برای تخلیه محصولات احتراق نیازمند دودکش هستند.

بخاریهای گروه B:  این نوع بخاریها که در کشورمان نیز رایج هستند، هوای مورد نیاز احتراق را از محیط مصرف تامین کرده و دارای یک دودکش برای خروج محصولات احتراق هستند؛ همچنین مکش محصولات احتراق در آنها در دودکش اتفاق می افتد. بخاریهای گروه B با تکنولوژی فعلی موجود در کشور حداکثر می توانند در رده انرژی C قرار بگیرند (متناظر با حداکثر راندمان 81 درصد).

بخاریهای گروه C: در این گروه، هوای لازم برای احتراق از فضای نصب تامین نمی شود و برای تخلیه گازهای ناشی از احتراق تجهیزات ویژه‌ ای مورد نیاز است. لذا تنها دودکش مجاز این نوع بخاریها از نوع دوجداره است، بطوریکه هوای موردنیاز احتراق از جداره اطراف وارد بخاری شده و محصولات احتراق از جداره وسط لوله خارج می شود و در این فرآیند هوای ورودی پیش گرم نیز می شود که خود به کسب راندمان بالاتر کمک می کند. در این نوع بخاریها در صورت استفاده از فن جابجایی هوا، رده انرژی B قابل دستیابی است (متناظر با حداکثر راندمان انرژی 85 درصد).

طبقه بندی بخاری های گازسوز بر اساس راندمان انرژی

از سوی دیگر بخاریهای گازسوز دودکش دار را می توان براساس راندمان انرژی آنها در سه گروه ذیل طبقه بندی کرد:

بخاریهای سنتی (Conventional): بخاریهایی هستند که بیش از سه دهه از تولید آنها در ایران می گذر و متوسط راندمان این بخاریها 65 درصد است.  

بخاریهای راندمان متوسط (Medium Efficiency): این بخاریها پیشرفته تر از بخاریهای سنتی است و در قسمت محفظه احتراق و کلاهک تبدیل با بخاریهای سنتی تفاوت دارند و عمدتاً فن دار هستند. راندمان این گروه حداکثر 80 درصد و حداکثر رده انرژی آنها C است و قیمت جهانی این بخاریها حداکثر 500 دلار است.

بخاریهای راندمان بالا (High Efficiency): این بخاریها از نوع فن دار با دودکش دوجداره هستند و راندمان حدود 90 درصد نیز بران آنها گزارش شده است. قیمت جهانی این نوع بخاریها به 2 هزار دلار نیز می رسد.  

یادآوری این نکته نیز ضرورت دارد که نصب شیر ترموستاتیک بر روی بخاریها به عنوان یکی از راهکارهای صرفه جویی انرژی قابل بررسی است.  

محمدرضا فجرک
رئیس امور بهینه سازی لوازم خانگی و تجاری شرکت بهینه سازی مصرف سوخت