به گزارش خبرنگار شانا، همواره رابطه نفتی میان دولت و صنعت نفت یکی از چالشهای اساسی کشورهای دارای ذخایر هیدروکربوری است؛ در این میان بسیاری از کشورهای دارای ذخایر هیدروکربوری همه تلاش خود را به کار میبرند تا وابستگی بودجه را به درآمدهای نفتی کاهش دهند. با این حال، تحقق این امر نیازمند عزم عمومی و تنظیم رابطه مالی میان دولت وصنعت نفت است. در این میان بررسی نحوه تعامل دولت با صنعت نفت در کشورهای مختلف حاکی از این است که رهایی از وابستگی به درآمدهای نفتی امری محال و ناشدنی نیست.
نروژ، موفقترین در هزینه کرد درآمدهای نفتی
نروژ یکی از موفقترین کشورها در زمینه مدیریت درآمدهای نفتی و تنظیم رابطه مالی متقن صنعت نفت و دولت به شمار میرود. صنعت نفت وگاز این کشور شامل سه بخش مجزای سیاستگذاری، نظارت و عملیات تجاری است که به ترتیب نهادهای وزارت نفت، اداره نفت نروژ و شرکت ملی نفت نروژ یا همان استات اویل عهده دار وظایف بخشهای مربوطهاند.
هرچند استات اویل شرکتی دولتی است اما، مانند دیگر شرکتهای فعال در نروژ ملزم به پرداخت مالیات بر سود شرکتهای نفتی؛ بهرهمالکانه و سود سهام شرکتهای نفتی دولتی، نفتی، خالص تراکنشهای مالی مرتبط با فعالیتهای نفتی و خالص منابع متعادل کننده کسری بودجه غیرنفتی دولت به صندوق دولتی نفت نروژ است.
صندوق دولتی نفت نروژ در سال 1990 تاسیس و در سال 2006 به صندوق بازنشستگی دولتی تغییر ماهیت داد، مدیریت اجرایی صندوق بر عهده بانک مرکزی و تحت نظارت مجلس است تا درآمدهای نفت و گاز به آن واریز شود. براساس سیاست اعمالی از سال 2001 ، تامین مالی کسری بودجه بخش غیرنفتی دولت نباید بیشتر از 4 درصد درآمدهای حاصل از سود سرمایهگذاریهای صندوق باشد. به عبارت دیگر، هزینه کردن بیش از 4 درصد از سود سرمایهگذاری درآمدهای نفتی در بودجه ملی سالانه مجاز نیست.
این امر موجب شده است بودجه دولت با اتکا به مالیاتها بسته شود و منابع مالی حاصل از فروش نفت وگاز در اختیار دولت قرار نگیرد. به منظور جلوگیری از تاثیرات نوسانی قیمت و همچنین اثر تورمی آن بر اقتصاد داخلی در خارج از نروژ، منابع مالی کسب شده در سه بخش اوراق قرضه، سهام شرکتها و املاک و مستغلات سرمایهگذاری میشود. در حال حاضر این صندوق در بورسهای معتبر آمریکا، آسیا و اروپا سرمایهگذاری کرده و در سال 2011 ارزش بازاری آن معادل 525 میلیارد دلار بوده است.
نفت وگاز روسیه تحت نفوذ دولت
صنعت نفت وگاز روسیه تحت نفوذ گسترده دولت قرار دارد. در بخش نفت، شرکت دولتی روسنف داراییهای عظیمی دارد و بخش گاز نیز در کنترل شرکت گازپروم است. دولت روسیه با اعمال انواع عوارض و مالیات، درآمدهای شرکتهای نفتی فعال در روسیه را جذب میکند که مهمترین آنها مالیات بر استخراج منابع معدنی ( 15 دلار به ازای هر بشکه) و عوارض صادراتی است که متناسب با افزایش تولید افزایش مییابد.
همچنین شرکتهای نفتی ملزم به پرداخت مالیات بر درآمد و هزینه انتقال نفت از طریق خطوط انتقال دولتی هستند. در سال 2004 به منظور استفاده بهتر از درآمدهای نفتی و متعادل کردن بودجه دولت در مواقع کاهش شدید قیمتهای نفت، صندوق تثبیت در این کشور تاسیس شد. در ابتدای سال 2008 دولت روسیه این صندوق را به دو صندوق ذخیره و ثروت ملی تقسیم کرد. صندوق ذخیره، کاربری کوتاهمدت دارد و وظیفه آن ذخیره درآمدهای نفت وگاز با هدف تامین کسری بودجه غیرنفتی دولت است. مکانیزم واریز درآمدها به صندوق ذخیره به گونهای است که ابتدا براساس قوانین بودجه سالیانه، سهم بودجه دولت از درآمدها متناسب با تولید ناخالص داخلی پیش بینی شده برای سال آتی مشخص و سپس مابقی آن به حساب صندوق ذخیره واریز میشود.
با این وجود سقف صندوق حدود 10 درصد تولید ناخالص داخلی پیش بینی شده و مازاد بر این مقدار، به صندوق ثروت ملی واریز میشود. صندوق ثروت ملی نیز با هدف حمایت از نظام بازنشستگی، پساندازهای شهروندان روس و تضمین تعادل بودجه صندوق بازنشستگی تاسیس شد. داراییهای صندوق ثروت ملی و صندوق ذخیره در خرید ارزهای خارجی یا داراییهای مالی خارجی سرمایهگذاری میشود. مدیریت هر دو صندوق در اختیار وزارت دارایی است و بانک مرکزی روسیه نیز نقش مشاورهای اعمال میکند. با وقوع شرایط بحرانی، دولت روسیه از منابع صندوق ذخیره برداشت میکند اما منابع صندوق ثروت ملی از دستیازی دولت در امان مانده است. درسال 2012 حجم ذخایر صندوق ذخیره 58 میلیارد دلار و حجم ذخایر صندوق ثروت ملی 87 میلیارد دلار بود.
وابستگی دولت به درآمدهای نفتی در جمهوری آذربایجان
دولت جمهوری آذربایجان از نفت وگاز تولیدی توسط شرکتهای فعال در میدانهای این کشور 32-25 درصد مالیات بر سود و 8-5 درصد مالیات تکلیفی دریافت میکند. شرکت نفت دولتی آذربایجان، سوکار به عنوان نماینده دولت سهم دولت را در هر پروژه دریافت و به صندوق ملی نفت آذربایجان SOFAZ واریز میکند. این صندوق در سال 1999 با هدف تبدیل منابع هیدروکربنی تجدیدناپذیر به داراییهای مالی با درآمدهای دائمی برای نسلهای حاضر و آینده، تامین مالی زیرساختهای استراتژیک و پروژههای عمومی در سطح ملی و مدیریت بهینه درآمدهای هنگفت نفتی تاسیس شد.
در سال 2011 همه درآمدهای صندوق ملی نفت معادل 19.3 میلیادر دلار بود، از محل عواید حاصل از سهم دولت از فروش منابع هیدروکربنی، سود سهام دولت از پروژههای نفت وگاز، حق ترانزیت، حق امتیازها، اجارهبهای زمین، درآمدهای حاصل از تعدیل قیمت در پروژههای گازی و دیگر درآمدها تامین شده است. در مقابل، هزینههای صندوق که به طور عمده ( 94 درصد) شامل انتقال به بودجه دولت است در این سال معادل 12.2 میلیارد دلار بوده است. بنابراین در سال 2011 حدود 7.5 میلیارد دلار از درآمدهای صندوق ملی نفت به داراییهای صندوق اضافه شده است.
نظر شما