نگاهم به گروهی است که با سرعت هرچه تمام‌تر حرکت می‌کنند و کم‌کم از دایره دیدم خارج می‌شوند، منتظرم تا کلاهم را بیاورند، کلاه می‌آید؛ مجوز ورودم به سایت صادر می‌شود، ساعت 16:20 را نشان می دهد، وارد سایت می شوم. فاز 19 پارس جنوبی.

اینجا زنده است 

شنیده بودم که عده‌ای ادعا می‌کنند سالهاست پارس جنوبی مثل سابق نیست؛ آنچه در پارس جنوبی مشاهده نمی‌شود نیروی کار است و به عبارتی مثل این‌که "خاک مرده بر روی آن پاشیده باشند" با این حال در نیمه مهرماه 1394 در فاز 19 پارس جنوبی داستان به گونه دیگری است، آفتاب تیز است و گرما آزاردهنده؛ اما تعداد کارگران در محوطه توجهم را جلب می‌کند؛ انگار نه انگار که هوا گرم است، کارگران در نور آفتاب و گرمای طاقت فرسا کارشان را انجام می‌دهند، یکی جوشکاری می‌کند، دیگری در حال ساییدن سنباده است. آن یکی بر روی برجی در حال انجام کار است و آن دیگری با نقشه‌ای که در دست دارد با سرعت در حال حرکت است؛ زنده بودن و جنب و جوش کارگران برای لحظه‌ای گرمای هوا وعقب ماندنم را از گروه مدیران از یادم می‌برد؛ توجهم به پالایشگاه و سروصدای فراوان آن جلب می‌شود. جوانی که زیر نور شدید آفتاب در حال جوشکاری است می‌گوید:" اینجا برای تنبیه می‌گویند یک روز کار نکن؛ کار نکردن ما را خسته می‌کند."

فاز 19 غربی‌ترین مخزن مشترک پارس جنوبی 

فاز ١٩ در ناحیه غربی مخزن مشترک پارس جنوبی قرار گرفته، تاسیسات خشکی آن در منطقه تنبک (حدود ٢١٠ کیلومتری جنوب شرقی بندر بوشهر) با مساحتی حدود ٢١٨ هکتار میان پالایشگاههای فازهای ١١ و١٢ پارس جنوبی و در منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس واقع شده است. ظرفیت این فاز معادل دو فاز متعارف است. در پالایشگاه فاز ١٩ روزانه حدود ٥٧ میلیون مترمکعب مخلوط گاز ترش، میعانات گازی، آب و دیگر ناخالصی‌ها از تاسیسات دریایی دریافت و پس از پالایش به محصولات قابل مصرف بدل می‌‌شود.

طرح توسعه فاز ١٩ میدان گازی پارس جنوبی در خردادماه سال ١٣٨٩ توسط شرکت نفت وگاز پارس (POGC) و در قالب یک قرارداد EPC قیمت مقطوع به کنسرسیومی متشکل از شرکتهای پتروپارس لیمیتد و پتروپارس ایران (برای اجرای تاسیسات خشکی و عملیات حفاری) و شرکت IOEC (برای ساخت و اجرای سکوهای دریایی و خطوط لوله زیردریایی) و با راهبری شرکت پتروپارس واگذار شد.

براساس برنامه‌ریزی انجام شده امسال 500 میلیون فوت مکعب گاز از این فاز به شبکه سراسری تزریق و به عبارتی مرحله یکم این طرح وارد مدار می‌شود؛ هرچه روزها می‌گذرد به تاریخی که بیژن زنگنه وزیر نفت، برای وارد مدار شدن این فاز داده نزدیک می‌شویم و طبیعی است سرعت کارها بیش از هر زمان دیگری افزایش یابد.

علی‌اکبر شعبانپور، مدیرعامل شرکت نفت وگاز پارس هر هفته از عملیات اجرایی بخش خشکی فاز 19بازدید می‌کند؛ دو بخش دریایی و خشکی این فاز با سرعت در حال تکمیل هستند، اما بخش خشکی کمی از زمان بندی عقب است که با برنامه‌ریزی جدی در حال پیشرفت است.  

بیشتر باید بدویم 

به اطراف نگاه می‌کنم؛ با پرس و جو مسیر حرکت مدیرعامل شرکت نفت وگاز پارس را پیدا می‌کنم؛ در این بازدید حمیدرضا مسعودی، مجری طرح توسعه فاز 19 پارس جنوبی، نعمت الله علیرضایی مدیرعامل شرکت پتروپارس ایران از طرف شرکت پتروپارس و تعدادی از پیمانکاران او را همراهی می‌کنند و در هر بخش، مسئول فنی مرتبط در مورد پیشرفتها می‌گوید. 

نخستین بخشی که قرار است بازدید از آن صورت گیرد واحد برق است؛ گروه به قدری سریع حرکت می‌کند که رسیدن به آنها سخت است؛ می‌گویم" آقای شعبانپور چند وقت پیش از فاز 19 بازدید داشتید؟ می‌گوید:" هر هفته سه‌شنبه‌ها از عملیات اجرایی فاز 19 بازدید می‌کنم. فعلا تلاشمان خوب است، می‌دویم؛ اما باید بیشتر بدویم."

شعبانپور مدیری فنی است که سرعت حرکت و دقتش همانند فاز 19 زیاد است و پیمانکاران نمی‌توانند نقصهای احتمالی را با توجیه از نگاه وی بپوشانند. آنچنان با دقت به تاسیسات نگاه می‌کند که من هم به ناچار مسیر نگاهش را دنبال می‌کنم، شاید متوجه چیزی شوم؛ برای من که فردی فنی نیستم؛ مقابلم تنها غولهای آهنی قرار دارند، پیچ و مهره‌ها هم به نظرم خیلی خوب چفت هم شده‌اند؛ اما شعبانپور با تجربه‌ای که طی سالهای طولانی به دست آورده، از قسمتهایی که شاید افراد عادی کمتر به آن توجه کنند، ایرادهایی می‌گیرد که بی‌توجهی به آنها قطعا بعدها در روند کار اختلال ایجاد می‌کند.

پس از عنوان شدن هر ایراد، نعمت الله علیرضایی، مدیرعامل شرکت پتروپارس ایران بلافاصله توضیح‌هایی می‌دهد و در صورت نیاز دستورهایی برای رفع نقص صادر می‌کند. یک قدم نزدیکتر می‌شوم شاید متوجه شوم چه می‌گویند، ناچارم برای در جریان قرار گرفتن کارها معنای کلمات را به زبان ساده و قابل فهم از همراهان شعبانپور بپرسم. 

بعد از این که بازدید از قسمت سیستمهای کنترل و ابزار دقیق تمام می‌شود بلافاصله به سمت واحد 100 حرکت می‌کنیم؛ از فرصت استفاده می‌کنم و از شعبانپور می‌پرسم آیا از شرایط کار ناراضی هستید؟ می‌گوید:" نه این طور نیست. روند کار خوب است. موقع خوبی برای بازدید آمدید."

اینجا کار تخصصی انجام می دهیم 

چندی پیش که شرکت نفت وگاز پارس گزارش پیشرفت فازها را منتشر کرد؛ عده‌ای اعلام کردند که وزارت نفت در دولت یازدهم با پیشرفت 92 درصد برخی از پروژه‌ها را دریافت کرده و این گونه تیتر زدند که " بریدن روبان قرمز به زنگنه رسید." اما شعبانپور در مسیر حرکت به سمت واحد 100 برای جواب به این ادعا با اشاره به این که درصدهای پایانی تکمیل پروژه تخصصی و کند است، می‌گوید:" در گذشته با تجهیزاتی که نصب می‌کردیم درصد پیشرفت پروژه بالا می‌رفت، اما وقتی به انتهای کار نزدیک می‌شویم گاهی بخشهایی را چندبار آزمایش می‌کنیم تا در روند تولید مشکلی ایجاد نشود. مشخص است که اینجا پیشرفتها چندصدم درصدی است، اما این صدم درصدها واقعا" کار" است و اصلا حجم کار با شروع کار قابل مقایسه نیست." 

گاز باید زمستان به شبکه سراسری برسد

تامین گاز در فصل زمستان به یکی از دغدغه‌های وزارت نفت بدل شده است؛ مسئله‌ای که فکر کردن به آن خواب را از چشمان زنگنه- زمانی که در سال 92به دلیل افت فشار شهرهای شمالی کشور با کمبود گاز مواجه شدند-، ربود و مدیریت آن سال سبب شد تا بحران کمبود گاز در کشور ایجاد نشود؛ طبق برنامه‌ریزیهای صورت گرفته، پارسال یکصد میلیون مترمکعب به تولید گاز کشور از پارس جنوبی اضافه شد تا خانه‌ای بدون گاز نماند؛ امسال هم براساس برنامه ریزی صورت گرفته قرار است پنج فاز پارس جنوبی وارد مدار تولید شوند؛ فاز 19 قرار است 12.5 میلیون مترمکعب به شبکه سراسری تزریق کند. 

حمیدرضا مسعودی، مجری طرح توسعه فاز 19، وارد هر بخشی که می‌شویم توضیحهایی را به شعبانپور می‌دهد؛ گاهی می‌گوید اینجا پیمانکاران کار را کامل نکردند و جای دیگری می‌گوید منتظریم کالاها بیایند؛ و در بخش دیگری رضایت خود را از کار اعلام می‌کند؛ شعبانپور هم با دقت تمام اجزای کار را نگاه می‌کند و سئوالهای فنی می‌پرسد. بعد به پیمانکاران می‌گوید:" کارتان خوب است اما بدوید، باید بیشتر تلاش کنید! وقت نداریم باید گاز را در زمستان به شبکه سراسری برسانیم."

فاز 19، فعال ترین فاز پارس جنوبی

علیرضایی می‌گوید:" فاز 19 فعال‌ترین فاز پارس جنوبی است؛ در بخش پالایشگاه نیز پیشرفتمان نزدیک به 87 درصد است. در مراحل نهایی کار هستیم و واحدهای مختلف یوتیلیتی باید فعال شوند؛ واحد بویلر پیش از این راه‌اندازی شده است." می‌گویم کارها خوب پیش می‌رود؟ پاسخ می‌دهد:" الان بزرگترین مشکلمان پول است."

با نزدیک شدن به غروب آفتاب، گرمای هوا هم طاقت فرسا می‌شود. خبری از سایه و خنکای باد پاییزی نیست؛ مهرماه انگار در ادامه تابستان از راه رسیده است؛ اما فعالیتها و سرعت کار اینجا به قدری زیاد است که گرما را فراموش می‌کنم و تمام حواسم را به توضیحها جلب می‌کنم. مسعودی گزارشش را از واحد 100 تکمیل می‌کند و کارهایی که باید تکمیل شود، از کمبودها می‌گوید و جزییات کار را توضیح می‌دهد و هریک از پیمانکاران به فراخور بخشی که فعالیت می‌کنند حرفشان را می‌زنند؛ مدیرعامل شرکت نفت وگاز پارس با اشاره به این‌که مسئولان این فاز به هیچ عنوان نباید روی گاز فازهای 6 تا 8 حساب کنند، می‌گوید:" ممکن است کمی گاز برای شروع کار به این فاز تزریق شود، اما گاز باید از دریا به پالایشگاه برسد." علیرضایی می‌گوید:" داریم خودمان را آماده می کنیم." 

مدیرعامل شرکت نفت وگاز پارس می‌گوید: " در هرحال باید 500 میلیون فوت مکعب گاز از دریا به خشکی بیاید، الان هم اولویت نخست ما سکوی SPD2 و 19C است و بزودی بارگیری و حمل سکوها انجام می شود."

کار آن قدرها هم ساده نیست

وارد واحد 100 می شویم، " در این واحد میعانات گازی از گاز جدا شده و گاز برای شیرین‌سازی به واحد 101 می‌رود. بزرگترین لوله‌های پالایشگاه در واحد 100 قرار دارد. لوله‌های سختی‌گیر، میعانات گازی را جدا می‌کنند؛ گاز وقتی که وارد این واحد می‌شود فشارش پایین آورده می شود؛ سپس میعانات گازی از انتهای خط لوله خارج شده و گاز هم از بالای لوله خارج می‌شود. " ساده تر از این نمی‌شود درباره واحد 100 توضیح داد؛ زمانی که درباره واحد 100 توضیح می‌دهند تا من بهتر متوجه شوم تازه می‌فهمم چه کار سختی است و وقتی که از زمان و دقیقه‌ها و ثانیه‌ها برای کار سخن می گویند یعنی چه؟ کارها به قدری پیچیده هستند و مشکلات در پایان کار به قدری زیاد می‌شود که امکان دارد ناگهان دقیقه 90 همه محاسبه‌ها تغییر کند؛ کالاها هنوز نیامده‌اند و مشکل منابع مالی هم هچنان پابرجاست، اما زمستان امسال باید 500 میلیون فوت مکعب گاز از فاز 19 به شبکه سراسری تزریق شود. 

پیمانکاران باید خود را به برنامه برسانند

نفسم به شماره افتاده است ودانه‌های درشت عرق از پیشانی‌م بدون وقفه سرازیر می‌شود، ساعت نزدیک 6 عصر است؛ اما مثل این‌که آفتاب خیال رفتن ندارد؛ کارگران بی توجه به حضور مدیران کارشان را انجام می‌دهند. هیچ صحبتی میان آنها نیست و تنها چیزی که  بیش از هر چیزی نمود دارد کار است و کار. برای این‌که از قافله عقب نمانم، سریع‌تر حرکت می‌کنم، با این حال نگاهم به مسیر بازید از پروژه است و مراقبم تا چیزی را از قلم نیندازم؛ درحالی که خیلی تند حرکت می‌کنم ناگهان صدایی مانند اصابت ضربه‌ای در سرم می‌پیچد و سکندری می‌خورم، برای کسری از ثانیه چشمانم سیاهی می‌رود، داربستی را که در مقابلم قرار داشت ندیده بودم؛ اگر کلاه ایمنی نبود قطعا دچار حادثه می‌شدم؛ اصرارها و تاکیدی که برای داشتن کلاه و رعایت ایمنی در ابتدای ورودم شده بود، اینجا بیش از پیش برایم معنا می‌یابد، در مناطق عملیاتی خطر خبر نمی‌کند و ایمنی حرف نخست را می زند، باری، سر درد شدیدی داشتم، اما برای این‌که از گروه جا نمانم، سریع‌تر حرکت می‌کنم. همه از تاسیسات واحد 100 بالا می‌روند، پله ها را دوتا یکی بالا می‌روم تا به بقیه برسم اما بازهم عقب مانده‌ام؛ مسعودی در حال صحبت با یکی از پیمانکاران است، خودم را با هر زحمتی به آنها رساندم، او با اشاره به پیشرفت خوب بخش خشکی و دریا، می‌گوید: " پیمانکاران در هر دو بخش فعال هستند تا طبق برنامه پیش رویم و هر روز از روند پیشرفت کار گزارش تهیه می‌شود." 

می‌گویم: تاخیر زیاد است؟ پاسخ می‌دهد" بالاخره تاخیراجتناب ناپذیراست؛ اما برنامه جبرانی داده‌اند؛ من هم مدام اینجا مستقر هستم و آقای مهندس شعبانپور هم تقریبا هر هفته از پروژه بازدید دارد با این حال "توقعمان از پیمانکاران این است که کارها را طبق برنامه پیش برده و خودشان را به پروژه برسانند." 

اشتغال 8500 نفر در فاز 19

مسعودی می‌گوید:" درحال حاضر حدود هشت هزار و 500 نفر به صورت مستقیم و غیرمستقیم در فاز 19 مشغول به کار هستند؛ خودتان گرمای هوا را ملاحظه می‌کنید؛ مهرماه است، اما هوا هنوز خنک نشده است، با این حال خللی در کارمان ایجاد نشده است. فکر می‌کنم که جزو فعال ترین فازها در منطقه پارس جنوبی هستیم." 

بازدید هنوز تمام نشده است؛ اما دیگر زمانی برای من باقی نمانده، باید برگردم؛ سروصدا در پالایشگاه به قدری زیاد است که صدا به صدا نمی‌رسد، کارگران همه مشغول کار هستند، شعبانپور و دیگر مدیرانی که از پروژه بازدید می‌کنند از تیررس نگاهم دور می شوند؛ با این‌که به گفته شعبانپور کارها خوب پیش می‌رود، اما نگرانی و استرس را در نگاه و صدای آنها زمانی که از جزییات کار صحبت می‌کنند می‌توان حدس زد؛ در هر حال با آمدن زمستان نیاز به تامین سوخت مصرفی بیش از هر زمان دیگری احساس می شود و برای تامین سوخت نیروگاهها و خانه‌ها این گاز باید به موقع به شبکه تزریق شود. حساسیت کار زیاد است و برداشت از میدان گازی پارس جنوبی که میدانی مشترک است برای ایران از اهمیت بالایی برخوردار است، امسال براساس برنامه‌ریزی انجام شده یکصد میلیون مترمکعب گاز به تولید از این میدان گازی اضافه می شود و 12.5 میلیون مترمکعب از این رقم به فاز 19 تعلق دارد. تاخیر در حالی که همسایه ایران با تمام توان و امکانات در حال برداشت از این میدان مشترک است جایز نیست؛ نیروهای ایران درحالی به صورت شبانه روزی در پارس جنوبی فعالیت می‌کنند که همسایه قطری، بدون محدودیتی به نام " تحریم" و باکمک شرکتهای طراز اول نفتی در حال برداشت از این میدان است. 

با این‌که هجمه‌ها و حمله‌ها با نزدیک شدن به زمان بهره‌برداری از واحدهای مختلف پارس جنوبی بیشتر می‌شود، اما " عمل کردن" و "دوری از حاشیه" در این بخش از جغرافیای ایران هر روز مهمتر می شود. در این میدان گازی همه باهم تلاش می‌کنند تا به نام ملت ایران از منافع ملی دفاع کنند. 

نگار صادقی