برداشت از میدانهای مشترک نفتی وگازی یکی از مهمترین اولویتهای دولت یازدهم و صنعت نفت به شمار می‌رود، با این حال محدودیتهایی که خارج از اراده دولت و سیاستمداران بود، سبب شد تا رسیدن به این مهم با چالشهایی مواجه شود.

سهم ناچیز صنعت نفت از فراوانی درآمدهای نفتی در سالهای گذشته

طی ده سال گذشته افزایش بی‌سابقه قیمت نفت در مقطعی، درآمدهای نفتی ایران را به رقم 700 میلیارد دلار رساند که برابری می‌کرد با درآمد نفتی در 107 ساله گذشته؛ انتظار این بود که بخش قابل توجهی از این درآمد در صنعت نفت ایران هزینه شود؛ صنعتی که بسیاری از میدانهای نفتی وگازی آن وارد نیمه دوم عمرشان شده بودند و برای توسعه به سرمایه‌گذاری بالایی نیاز داشتند.

از سوی دیگر، برداشت از میدانهای مشترک نفتی وگازی نیز از جمله اولویتهای مهم دولتها به شمار رفته و سرمایه‌گذاری برای برداشت هرچه سریع‌تر از این میدانها بدون شک یکی از دغدغه‌های صنعت نفت به شمار می‌رفت، با این حال، آنچه در سالهای فراوانی درآمدهای نفتی مشاهده شد عقب ماندن بیش از پیش ایران در برداشت از میدانهای مشترک نفتی وگازی بود، آن هم در شرائطی که کمبودی به لحاظ منابع مالی در کشور وجود نداشت. 

آیا پارس جنوبی نیمه فعال است؟

دولت یازدهم درحالی سکان هدایت صنعت نفت را در اختیار گرفت که کلنگ اجرای بسیاری از پروژه‌ها در سالهای قبل به زمین خورده و تزریق منابع مالی نیز صورت گرفته بود؛ اما نکته این است که اجرای بسیاری از طرحها طبق برنامه‌زمان بندی پیش نرفت و پروژه ها همچنان برای اجرا به تزریق بیشتر پول نیاز داشتند.

با این حال، چیزی که برای وزارت نفت اهمیت داشت علاوه بر توسعه این صنعت، برداشت هرچه سریع‌تر از میدانهای نفتی وگازی بود، آن هم در شرائطی که رقیبان ایران محدودیتهای کشورمان را مانند تحریم و حضور سرمایه‌گذار خارجی نداشتند.

با این‌که اولویت بندی پروژه‌ها به دلیل شرائط خاص کشور و همینطور تحریمها از سوی وزارت نفت به عنوان یک اصل در این صنعت اجرایی شد؛ با این حال عده‌ای همچنان معتقدند اولویت بندی پروژه‌ها در صنعت نفت معنایی ندارد؛ به این می‌ماند که آنها اطلاعی از شرایط کشور و نیاز صنعت نفت و از جمله پارس جنوبی به تزریق منابع مالی و همینطور مدیریت پروژه‌ها ندارند.

طی دوسال اخیر، بارها و بارها شنیده شده است که فعالیتها در پارس جنوبی متوقف شده است؛ برخی ادعا می‌کنند پیشرفت پروژه‌ها از روند قابل قبولی در دولت قبل برخوردار بود و دولت یازدهم کار خاصی برای اجرای پروژه‌ها نکرده است؛ اما هرگز گفته نمی‌شود که از عمر اجرای همان پروژه‌هایی که به زعم آنها از پیشرفت بالایی برخوردار بودند بیش از 5 سال می‌گذرد و باید همه آنها طی هشت سال اخیر افتتاح می‌شد، اما نشد.

دولت یازدهم هم باید دفتر اجرای پروژه‌ها را به هر طریقی که می شناخت می بست تا بار مالی دوچندانی را بر دوش اقتصاد تحمیل نکند.

شاید بد نباشد به امضای قرارداد فاز12 پارس جنوبی که در مردادماه 84 امضا شد و یا فازهای 15-16 و 17-18 که اولی در دیماه 85 و دومی در خردادماه 85 نهایی شد و همینطور فازهای موسوم به 35 ماهه که همگی در خردادماه 89 امضا شدند، اشاره کنیم؛ طرحهایی که براساس قرارداد امضا شده باید پیش از روی کارآمدن دولت یازدهم به پایان می‌رسیدند، اما دولت تدبیر و امید وارث پروژه های ناتمام در صنعت نفت بود و باید سروسامانی به آنها می‌داد.

طبیعی است که با توجه به طولانی بودن عمر این پروژه، روند اجرای آن بعد از این همه مدت باید قابل قبول باشد اگر غیر این بود جای سئوال وجود داشت. نکته این که زمانی که پروژه ای اجرا می شود در همان ابتدای کار با هر خرید کالا و یا نصب تجهیزات، پیشرفت کار از سرعت قابل توجهی برخوردار می‌شود. اما هرچه به انتهای کار نزدیکتر می‌شویم، روند اجرای کار هم بنا به حساسیت کار کندتر می شود که این امر هم مسئله جدید و مبهمی در صنعت نفت نیست.

به نظر می رسد این موضوع برای آنها که طی دوسال اخیر بیش از هر زمان دیگر نگران بهره برداری هرچه سریع تر فازهای پارس جنوبی هستند، امر مبهمی است.

افزایش ظرفیت تولید گاز پارس جنوبی بدون توجه به جنجالها

می‌گویند اجرای پروژه‌ها در پارس جنوبی در دوسال اخیر تقریبا نیمه فعال بوده است؛ اما در سال گذشته (٩٣) با حمل، نصب و راه‌اندازی همزمان ٥ عرشه از سکوهای فازهای ١٢، ١٦-١٥ و ١٨-١٧ و در مدار تولید قرار گرفتن سکوهای فازهای ١٢ و ١٦-١٥ و همچنین هدایت تولید سکوی 18A به پالایشگاه فازهای ١٦-١٥ افزایش تولید ١٠٠ میلیون مترمکعبی تحقق پیدا کرد!

علی اکبر شعبانپور، مدیرعامل شرکت نفت وگاز پارس گفته است: اگر مشکلات مالی نبود اکنون فعالیتهای گسترده‌تری هم در بخش خشکی و هم بخش دریایی- پارس جنوبی- انجام می شد، اما مشکل بزرگ ما مشکل مالی نیست. بلکه مشکل بزرگ این است که سقف قراردادها پرشده است و دیگر قادر به تأمین مالی با توجه به سقف قراردادها نیستیم و این مشکل برای پیمانکارانی که پول بیشتری دریافت کرده‌اند محسوس‌تر است.

براساس برنامه‌ریزیهای انجام شده، امسال یک ترین از فاز ١٩ پارس جنوبی راه‌اندازی شده و واحد یوتیلیتی فازهای ٢٠ و ٢١ نیز  وارد مدار می‌شود و از سوی دیگر، فازهای ٢٢ تا ٢٤ و فاز ١٣ پارس جنوبی با این وجود در اولویت قرار ندارند و مرحله انجام مراحل پیش راه‌اندازی هستند؛ حال این‌که چگونه با این حجم از فعالیت؛ گفته می شود پارس جنوبی فعال نیست، باید از آگاهان پرسید. 

ارزش یکصد میلیارد دلاری تولیدات پارس جنوبی

با این‌که در دوسال اخیر هجمه‌های فراوانی به وزارت نفت در مورد اجرای پروژه‌های پارس جنوبی  می‌شود و طی همین مدت تولید از پارس جنوبی نیز افزایش یافته؛ اما اگر پروژه‌های مختلف پارس جنوبی در موعد مقرر گذشته افتتاح می‌شد، امروز درآمد ارزی فراوانی نصیب کشور می‌شد.

امروز اگر قیمت هر بشکه نفت خام را معادل 50 دلار فرض کنیم؛ ارزش تقریبی تولیدات پارس جنوبی پس از بهره برداری کامل همه فازها به یکصد میلیارد دلار در سال می‌رسید؛ درآمدی که امروز بیش از هر زمانی اقتصاد ایران برای پویا شدن به آن نیاز دارد. 

سرمایه گذاری 9 میلیارد دلاری در پارس جنوبی در دوسال گذشته

بنا بر آمارها کل هزینه‌های انجام شده در پارس جنوبی به حدود 64 میلیارد دلار می‌رسد که تا پایان دولت قبل این رقم بالغ بر 55 میلیارد دلار بوده است؛ و سهم دولت یازدهم  از این میزان 9 میلیارد دلار است. اما نکته قابل تامل این است که در دوسال گذشته ایران رکود همراه با تورم را تجربه کرده بود و تحریمها سبب شده بود تزریق منابع مالی به صنعت نفت با مشکل فراوانی مواجه شود و این مسئله چاره‌ای برای دولت  جز اولویت بندی پروژه‌ها نگذاشته بود. 

گفته شده است؛ برای تحقق کامل اهداف توسعه‌ای همه فازهای پارس جنوبی به حداقل 23 میلیارد دلار  سرمایه‌گذاری ظرف سه سال آینده نیاز است، وزارت نفت نیز همه تلاش خود را به کار می‌برد تا منابع مالی مورد نیاز را برای تحقق این اهداف تامین کند. 

تولید 770 میلیارد مترمکعب گاز غنی شده از پارس جنوبی تا سال 93  

امروز 17 فاز پارس جنوبی در حال تولید هستند؛ 24 فاز به صورت اسمی و عملا 28 فاز درحال ساخت است. به گفته شعبانپور، مدیرعامل شرکت نفت وگاز پارس در مجموع 40 سکو ساخته و 40 هزار کیلومتر لوله گذاری انجام خواهد شد. 

با این حال، مجموع کل تولید گاز غنی از فازهای بهره‌برداری شده پارس جنوبی از ابتدای بهره‌برداری تا پایان سال 1393 بالغ بر 770 میلیارد مترمکعب بوده است. 

در حال حاضر نیز حدود 390 میلیون مترمکعب در روز از میدان گازی پارس جنوبی تولید می‌شود که بیش از 50 درصد کل گاز طبیعی تولیدی کشور است.

اشتغال 58 هزار نفر در طرحهای در دست اجرا

اجرای طرحهای توسعه ای در پارس جنوبی هم اینک سبب اشتغال حدود 58 هزار نفر شده است و میزان اشتغال دائمی ( بعد از بهره برداری کامل از فازها) به 22 هزار و 500 نفر خواهد رسید. 

به نظر می‌رسد، دولت یازدهم هر اقدامی برای به بهره برداری رسیدن فازهای مختلف پارس جنوبی انجام دهد؛ با این همه بازهم هستند منتقدانی که اعتقاد دارند وزارت نفت در پارس جنوبی کوتاهی کرده و قطریها همچنان در برداشت از این میدان مشترک از ایران پیشی گرفته‌اند؛ در این میان، کسی در این نکته تردید ندارد که در همین مدت کوتاه به ظرفیت تولید گاز پارس جنوبی اضافه شده و فاصله ایران با قطر در برداشت از این منبع گازی عظیم کمتر شده است. 

نگار صادقی