به گزارش خبرنگار شانا، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی به بررسی جایگاه و چالش‌ها و فرصت‎های صنعت حفاری ایران پرداخته است.

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در این گزارش به مراحل تولید هیدروکربور از یک مخزن نفتی یا گازی شامل اکتشاف، ارزیابی و توسعه اشاره می‌کند که بر این اساس، اولین گام در راه کشف نفت در اعماق زمین، عملیات اکتشافی نامیده می‌شود و با بهره‌گیری از دانش زمین شناسی، وضعیت و ساختمان طبقات زمین در محل مورد نظر امکان پذیر است. 

بر پایه این گزارش، حفاری چاه‌های نفت و گاز تخصصی‌ترین و پیچیده‌ترین بخش فعالیت‌های مربوط به مرحله اکتشاف است. هزینه حفاری یک چاه اکتشافی تا حد زیادی به موقعیت جغرافیایی آن بستگی دارد و بسته به این که چاه در خشکی باشد یا دریا و تا چه عمقی حفاری شود، ممکن است از حدود 10 تا 100 میلیون دلار تغییر کند؛ همچنین به دلیل نبود فناوری‌هایی که بتوانند بدون حفاری چاه، حجم و کیفیت مخازن هیدروکربوری را از روی سطح زمین و با دقت تعیین کنند؛ تصمیم‌گیری در خصوص مکان حفاری نخستین چاه، در موفقیت عملیات بسیار تاثیرگذار است. 

این گزارش می افزاید: به عنوان مثال قبل از استفاده از لرزه نگاری سه بعدی، احتمال حفاری موفق در آمریکا 25 درصد بود، اما با استفاده گسترده از روش لرزه نگاری سه بعدی در سال 2005، درصد حفاری‌های موفقیت آمیز اکتشافی به 50 درصد افزایش یافت. این رقم برای چاه‌های توسعه‌ای به 88 درصد نیز رسیده است. 

از سوی دیگر باید به این نکته هم توجه داشت که منابع و ذخایر هیدرکربوری در جهان محدود است و تاکنون بسیاری از میدان‌های سهل الوصول شناخته شده‌اند، براین اساس ضریب موفقیت فعالیت‌های اکتشافی با وجود پیشرفت‌های نسبی فناوری، روز به روز کاهش می‌یابد. 

پس از اخذ اطلاعات لازم تصمیم این که آیا باید در میدان سرمایه‌گذاری انجام شود یا خیر به مرحله ارزیابی موکول می‌شود؛ در این تصمیم‌گیری حجم اطلاعات موجود، حجم نفت درجای میدان، پیچیدگی‌های زمین شناسی، تعداد چاه‌های مورد نیاز برای حفاری و محدودیت زمانی در تصمیم گیری موثر هستند. 

پس از مرحله ارزیابی میدان در صورتی که نتیجه ارزیابی‌ها مثبت باشد، نوبت به توسعه میدان می رسد، در اینجا مدل انتخاب مدل زمین شناسی مهم است. این مدل باید شامل اطلاعات نسبتا دقیق در خصوص ساختار و حجم مخزن، خصوصیات سیال مخزن و چگونگی توزیع آن در مخزن باشد. 

ضریب 70 درصدی موفقیت عملیات اکتشافی در ایران  

در ادامه این گزارش؛ مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی وضعیت جاری اکتشاف منابع هیدروکربوری در ایران را مورد اشاره قرار داده و اعلام کرده است: بیشتر مخازن بزرگ نفتی کشور که در حال تولید هستند در نیمه دوم عمر خود قرار دارند و به منظور جبران کاهش تولید از مخازن، کشف نفت و گاز در میدان‌های مشترک، اکتشاف در افق‌های عمیق‌تر از میدان‌های در حال تولید، عملیات لرزه نگاری و حفای در طاقدیس‌های ناشناخته جزء اولویت‌های مدیریت اکتشاف است. 

براساس این گزارش، در سال‌های اخیر ایران به یکی از موفق‌ترین کشورها در حوزه اکتشاف تبدیل شده است و با وجود این که هرچه از عمر اکتشاف می‌گذرد، دامنه اکتشاف کشور کوچک‌تر شده و در نتیجه باید ضریب موفقیت کاهش یابد، اما به دلیل ظرفیت خوبی که در کشور وجود دارد ضریب موفقیت طی سال‌های اخیر افزایش یافته، در حالی که متوسط جهانی ضریب موفقیت عملیات اکتشاف در حدود 30 تا 35 درصد است، این ضریب در سال 93 برای ایران حدود 70 درصد بوده است. 

در این میان صنعت حفاری یکی از ارکان و شاید اصلی ترین رکن اکتشاف و تولید مخازن هیدروکربوری به شمار می رود و تحقق اهداف تولید نفت و گاز کشور بدون برنامه ریزی برای سازماندهی و توسعه صنعت نفت حفاری امکانپذیر نخواهد بود. 

​چالش های صنعت حفاری ایران  

اهمیت و گستردگی صنعت حفاری از این روست که به همراه یک دکل حفاری حدود 15 شرکت سرویس دهنده خدمات حفاری وجود دارد که عظیم بودن این صنعت از نظر تکنولوژی و نیروی انسانی را بیش از پیش آشکار می کند. 

با این حال متوسط متراژ حفاری انجام شده در ایران در مقایسه با کشورهای پیشرفته مانند آمریکا کمتر است که از جمله دلایل این امر را می‌توان پایین بودن سطح فناوری ایران، استفاده نکردن از سیستم‌های مدیریتی بکارگرفته شده در این کشورها و یکسان نبودن استاندارد تجهیرات و کالاهای مورد استفاده اشاره کرد. 

مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در ادامه این گزارش هزینه حفاری را مورد توجه قرار می‌دهد: حدود 70 تا 80 درصد هزینه تولید به زمان حفاری وابسته است که با افزایش بهره‌وری کاهش می‌یابد.  35 عامل برون چاهی و 101 عامل درون چاهی بر روی بازدهی عملیات حفاری اثرگذار است. 

عوامل درون چاهی از جمله انتخاب سرمته، ترکیب گِل حفاری و .. به مهندسی بر می‌گردد و عوامل برون چاهی مانند ضوابط، نحوه خرید کالا، آموزش نیروی انسانی و عواملی از این دست به مدیریت مربوط می شود.

سه عامل کاهش زمان های تلف شده حفاری، افزایش سرعت نفوذ و عملیات هوشمند در افزایش بازدهی حفاری نقش موثری دارند. 

از جمله چالش‌های مهم صنعت حفاری در ایران می‌توان به نبود قطعات مورد نیاز حفاری حین عملیات فوران چاه، نیروی انسانی متخصص، نبود لوازم و تجهیزات، نبود سرمایه‌گذاری و نخریدن ماشین آلات و دستگاه های حفاری از کشورهای صاحب دانش اشاره کرد.