این ذخایر به طور عمده در مناطق خشکی شمالی و مرکزی و در میدان‌های کوچک و پراکنده واقع شده‌اند. عمان با تولید حدود یک میلیون بشکه در روز،  بیست و پنجمین تولید کننده نفت خام جهان است. اقتصاد این کشور همانند تعداد زیادی از کشورهای خاورمیانه وابسته به درآمد نفت است. بیش از 67 درصد از درآمد این کشور از صنایع نفت و گاز حاصل می‌شود. هرچند که طبق آمارهای منتشر شده از سوی بانک مرکزی عمان، در سال 2016 تنها 26 درصد از تولید ناخالص داخلی (GDP) این کشور مبتنی بر درآمدهای نفتی بوده است. این امر در حالی رخ داده که درآمدهای نفتی در سال‌های 2014 و 2015 به ترتیب 46 درصد و 34 درصد از GDP عمان را شامل می‌شود. بودجه سال 2017 دولت عمان 7.8 میلیارد دلار کسری دارد.

مقصد اکثر محمولات نفت خام صادراتی عمان کشورهای چین، تایلند، کره جنوبی و ژاپن هستند. در سال گذشته میلادی 78درصد صادرات نفت خام این کشور به چین بوده است. عمان در حال حاضر تنها از بندر میناء الفحل جهت صادرات نفت خود که به‌عنوان Oman Blend با API=32 شناخته می شود استفاده می‌کند. در سال 2016 میانگین صادرات روزانه نفت خام و مایعات نفتی این کشور 912.500 بشکه بوده که بیشترین میزان صادرات نفت عمان از سال 1999 تاکنون به شمار می‌رود. طی 2 دهه گذشته، میزان صادرات و ذخایر نفتی این کشور نوسان چندان زیادی نداشته است. در سال گذشته میلادی دو میدان جدید نفتی به مقدار حدود 67 میلیون بشکه در شمال این کشور کشف شد. عمان در حال استفاده از فناوری‌های جدید ازدیاد برداشت از مخازن  نظیر Miscible، Polymer و Steam injection است. استفاده از این فناوری‌های نو سبب شده که هزینه تولید هر بشکه نفت خام این کشور کاهش قابل توجه ای داشته و از9.3  دلار به 8 تا8.5 دلار برای هر بشکه تقلیل یابد. این بدان معناست که با لحاظ کردن قیمتهای کنونی نفت خام، عمان 6 تا 7 برابر هزینه تولید خود از فروش نفت درآمد کسب می‌کند که این خبر بسیار خوبی برای اقتصاد این کشور کوچک است.

شرکت دولتی توسعه نفت عمان  (PDO -  Petroleum Development Oman)دارای بیش از 90 درصد از ذخایر نفت عمان و مجری طرح 70درصد از تولید آن است و سهام آن تشکیل شده از: 60 درصد مالکیت در اختیار دولت عمان، 34 درصد شرکت شل، چهار درصد شرکت توتال و 2 درصد پارتکس پرتغال. اکسیدنتال پترولیوم (Occidental Petroleum) بزرگترین شرکت خارجی حاضر در عمان و دومین تولید کننده بزرگ نفت در این کشور شناخته می شود. دیگر شرکت‌های مهم حاضر در صنعت نفت این کشور  عبارتند از:  Shell، Total ، Partex  ،BP،  CNPC،  KoGas،  Repsol.

در ضمن افزون بر شرکت PDO شرکت دولتی Oman Oil Company نیز مسئولیت سرمایه گذاری در بخش انرژی از جمله صنعت نفت در داخل و خارج از عمان را عهده دار است. هم اکنون این کشور دارای 2 پالایشگاه با مجموع توان پالایشی 304 هزار بشکه در روز است. پالایشگاه میناء الفحل، نخستین پالایشگاه عمان بوده که با ظرفیت 106 هزار بشکه در روز در سال 1982 افتتاح شد و پالایشگاه Sohar نیز در سال 2006 با ظرفیت 116 هزار بشکه در روز در مدار تولید قرار گرفت. شرکت ORPC Oil Refineries and Petroleum Industries Company)) مسئولیت اداره این پالایشگاه‌ها را برعهده دارد. این شرکت توانست در سال 2016 ظرفیت پالایشگاه Sohar را به 198 هزار بشکه در روز افزایش دهد . لازم به ذکر است که 26درصد از سهام پالایشگاه بینا واقع در مرکز کشور هندوستان با ظرفیت 120 هزار بشکه در روز متعلق به عمان است. مصرف کنونی فرآورده‌های نفتی این کشور 186 هزار بشکه در روز است که پالایشگاه‌های داخلی قادر به تامین بخش اعظم فرآورده های نفتی مورد نیاز هستند و این کشور تنها مقدار کمی فرآورده وارد می کند.

سیستم خط لوله عمان بیشتر روی تحویل نفت خام به تنها پایانه صادرات نفت این کشور در بندر میناء الفحل متمرکز است. همچنین این خطوط لوله، مجتمع‌های صنعتی و پتروشیمی که به عنوان بخش جدایی ناپذیری از برنامه توسعه اقتصادی و گسترش فعالیتهای پایین دستی صنایع وابسته به نفت و گاز به شمار می روند را تغذیه می کند. شرکت توسعه نفت عمان از بیش از 1600 کیلومتر خط لوله نفت که در سراسر کشور ساخته شده بهره برداری می کند. افزون بر این، دولت عمان یک ترمینال صادراتی برای توسعه پالایشگاه صحار در همان منطقه راه اندازی کرده است.

طبق اطلاعات منتشر شده، عمان تا پایان سال 2017 یک مرکز بزرگ ذخیره سازی و بانکرینگ در نزدیکی صحار را به  بهره برداری می رساند. مهمترین پروژه راهبردی نفتی این کشور تا سال 2021، طرح احداث یک پالایشگاه 230 هزار  بشکه‌ای  (green-field)با مشارکت شرکت نفت بین المللی کویت (KPI) به ارزش هفت میلیارد دلار، ساخت چندین مجتمع پتروشیمی در مجاورت این پالایشگاه و احداث مخازن ذخیره سازی نفت خام تا ظرفیت 200 میلیون بشکه در منطقه الدقم است. لازم به ذکر است که طبق قرارداد امضا شده بین شرکت‌های نفت عمان و کویت که هر کدام 50 درصد سهام این پالایشگاه را در اختیار دارند قرار شده که نفت خام پالایشگاه الدقم به‌طور مساوی از سوی این کشورها تامین شود. این نخستین سرمایه گذاری برای یک طرح پالایشگاهی و پتروشیمی یکپارچه در داخل یکی از کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس به شمار می رود. پروژه یادشده همچنین نخستین پالایشگاه این کشورها خواهد بود که واردکننده نفت خام است.

به باور تحلیگران نفتی، در صورت اجرای کامل طرح احداث این مخازن که بیش از نیاز ذخیره سازی عمان است، مهمترین بخش این پروژه عظیم شکل می گیرد. زیرا چنانچه سایر کشورهای منطقه مخصوصاٌ کشورهای حاشیه جنوبی   خلیج فارس بتوانند از طریق خط لوله، نفت خام و یا فرآورده‌های نفتی خود را به این مخازن منتقل کنند، خواهند توانست با ایجاد امکان عرضه محموله‌های خودشان را در دریای عرب، مسیر نفتکش‌ها را پنج تا هفت روز کوتاه تر کند که در این صورت این کشورها می توانند علاوه بر تسریع در زمان حمل محموله‌های به بازارهای هدف و ایجاد جذابیت اقتصادی برای خریداران از طریق کاهش هزینه های حمل، محموله‌های نفتی خود را بدون عبور از تنگه سوق الجیشی هرمز که در حاضر روزانه حدود 18.5 میلیون بشکه نفت از آن گذر می‌کند، صادر کند و سبب افزایش اهمیت راهبردی مخازن منطقه الدقم که در تقاطع خاورمیانه، آسیا و آفریقا واقع شده شوند.

 کارشناسان نفتی اظهار می دارند که با توجه به طرح‌های افزایش توان تولید نفت و فرآورده های پالایشگاهی کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس، احداث مراکز جدید ذخیره سازی و پایانه های بارگیری در خارج از تنگه هرمز و نزدیکتر شدن به بازارهای مصرف اهمیت بیشتری برای این کشورها پیدا کرده است. عمان نیز با چنین دیدگاهی می کوشد با ساخت پتروپالایشگاه الدقم با هدف افزایش صادرات و ایجاد هاب بزرگ ذخیره سازی و صادرات محموله‌های نفتی و پالایشی در آن منطقه، به این مهم دست یابد.

ایمان نیکزاد

کارشناس ارشد انرژی