یزد استانی است در بخش مرکزی فلات ایران، در حاشیه کویر لوت که پیشینه‌اش به هزاره سوم پیش از میلاد می‌رسد. این سرزمین صاحب یکی از باشکوه‌ترین و درخشان‌ترین میراث‌های فرهنگ و تمدن کهن ادوار مختلف تاریخی ایران است، به طوری که در عهد پیشدادیان، طایفه‌های در حال کوچ از بلخ به پارسی، این سرزمین را یزدان نامیدند و از آن زمان، یزد محل عبادت شد.

«یزد» واژه‌ای باستانی از ریشه «پشت» یا «پزت» و«یسن» به معنای ستایش، نیایش، پرستش و ایزد است و به اعتقاد مورخان، به فرمان یزدگرد اول با نام «یزدان گرد» بنا شد. منابع تاریخی، بنای اولیه برخی شهرهای این استان مانند «میبد» را به سلیمان پیغمبر، «یزد» را به ضحاک و اسکندر مقدونی و «ابرکوه» را نیز به ابراهیم پیامبر نسبت داده‌اند که بر دیرینگی فرهنگی و قدمت تاریخی آن صحه می‌گذارند.

این سرزمین کهن، حکامی چون قباد، انوشیروان، یزدگرد اول و سلسله‌هایی همچون ساسانیان، آل کاپویه، اتابکان، مغولان، آل مظفر، تیموریان، صفویان، افشاریان و قاجاریه را به خود دیده است؛ شاهان و سلسله‌هایی که آمدند، چند صباحی حکومت کردند، تاریخی بر آن رقم زدند و در گذر تاریخ محو شدند. اهمیت دینی، یزد را به دارالعباده شهره ساخته و با ثبت جهانی یونسکو، به دومین شهر تاریخی پس از ونیز ایتالیا و نخستین شهرخشتی جهان تبدیل شده است.

قنات، قنوت، قناعت، همچنین دارالعلم، دیگر شناسه‌های این استان کویری با بادگیرهای بلندش است؛ بادگیرهایی که خود، شناسنامه دیگری هستند برای این سرزمین با مهر تاریخ. 

در این دیار کویری، نفت و خدمات آن نیز شناسنامه‌ای دارد از جنس تامین سوخت و توزیع بدون وقفه آن؛ خدماتی که شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی منطقه یزد، عهده‌دار انجام آن است. بدون تردید، سوخت‌رسانی در هر منطقه، ویژگی‌های خود را دارد و مناطق کویری همچون استان یزد با توجه به پراکندگی جمعیت به واسطه فاصله‌های نسبتا طولانی شهرهای آن از یکدیگر و هم‌پوشانی استان‌های مجاور در صورت نیاز، از این قاعده مستثنا نیست.

به همین روی، با مدیر شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی منطقه یزد و چند نفر از کارکنان این شرکت در بخش‌های مختلف این منطقه از جمله انبار نفت شهید صدوقی گفت‌وگوهایی انجام دادیم و  چگونگی سوخت‌رسانی در این منطقه را پیگیر شدیم. آن‌چه می‌خوانید ماحصل این گفت‌وگوهاست.

خلوت خیابان‌های یزد، برخلاف تهران که شلوغی و ازدحام خودرو و جمعیت در آن بیداد می‌کند، همچنین وجود ساختمان‌هایی که هنوز مجال بلندمرتبه‌سازی نیافته‌اند تا سر به آسمان خدا بسایند، به گونه‌ای خاص در این شهر جلب توجه می‌کنند. حضور گردشگرانی از آن سوی دنیا با ملیت‌های فرانسوی، آلمانی، چینی و ... حکایتی خوشحال‌کننده در این منطقه کویری است؛ از این جهت که هر گوشه کشورمان، دارای جذابیت است و تاریخ.

با مدیر منطقه یزد در ستاد

9 صبح، زمان تعیین شده برای گفت‌وگو با عبدالرضا انتظاری، مدیر شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی منطقه یزد است و خلوتی خیابان‌ها برخلاف تهران، این اجازه را می‌دهد که تاخیری در کار نباشد.

انتظاری، 46 ساله، اهل شهرستان ازنا، 24 سال پیش با ورود به شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران، فعالیت خود را در صنعت نفت آغاز کرده و امروز، با پیشینه و کوله‌باری از تجربه، سکان و راهبری تامین سوخت منطقه یزد را به عهده گرفته است. 14 سال اقامت در استان یزد و کار در حوزه‌های مختلف سوخت‌رسانی که ارتباط مستقیمی با مردم دارد، او را با یزد و یزدی‌ها و لهجه شیرین‌شان مأنوس کرده است.

لطفا از استان یزد و ویژگی‌های آن بگویید.

فعالیت در صنعت نفت و بخش‌های زیرمجموعه آن مانند شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران، به‌ویژه بخش‌های عملیاتی، به گونه‌ای است که شرایط جغرافیایی و فرهنگی مختلفی در آن تجربه می‌شود، تجربه‌ای که با وجود برخی سختی‌ها، شیرین و گرانبهاست. استان یزد نیز به عنوان پنجمین استان کشور با 72 هزار کیلومترمربع وسعت و 11 شهرستان، ویژگی خاصی دارد و آن «نگین بودنش در دل کویر» است.

مردمی سختکوش دارد که دین و دیانت‌شان، زبانزد است، به گونه‌ای که مردم این دیار را به قنوت و وجود قنوات بسیار نیز آن را به سرزمین قنات شهره ساخته است.
به لحاظ تاریخی نیز بر همگان روشن است. بافت تاریخی شهر که مجموعه کاملی از بناهای تاریخی به جا مانده از دوران گذشته است؛ بناهایی مثل مسجدجامع یزد، مجموعه امیر چخماق،  زندان اسکندر، مدرسه ضیاییه، همین‌طور یخچال‌های خشتی، قلعه میبد و بسیاری از بناهای دیگر که همگی در این منطقه از کشور جمع و برای هر گردشگری جذاب و دیدنی است.

آیا سوخت‌رسانی در مناطق کویری باید ویژگی خاصی داشته باشد؟

همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، یزد استانی است کویری با پراکندگی جمعیت در 11 شهرستان یزد، اردکان، اشکذر، مهریز، بهاباد، ابرکوه، نیر، بافق، تفت، میبد و خاتم.  همسایگی و همجواری این استان با استان‌های کرمان و سیستان‌وبلوچستان که راه به مرز پاکستان دارند، حساسیت این منطقه را دوچندان کرده است. از همین روی، سوخت‌رسانی در منطقه یزد به نوعی متفاوت‌تر از دیگر مناطق است. از سوی دیگر، استان یزد در کریدور ترانزیت شمال - جنوب قرار گرفته و چهارراهی راهبردی را در مرکز کشور ایجاد کرده است. این کریدور، شمال را به جنوب و شرق را به غرب کشور متصل می‌کند و موجب شده که مصرف سوخت بخش حمل‌ونقل نسبت به دیگر بخش‌ها، نمود بیشتری داشته باشد. همین وضع در بخش حمل‌ونقل ریلی نیز وجود دارد.

یزد، استانی صنعتی است و صنایع متعددی مانند تولید کاشی و سرامیک، فولاد و لاستیک در آن فعال است، به طوری که به لحاظ تولید کاشی و سرامیک، ششمین استان کشور محسوب می‌شود و نزدیک به 50 درصد این محصولات مربوط به استان است. همچنین 20 درصد کارخانه‌های فولاد و گندله‌سازی و 8 درصد تولید لاستیک کشور مربوط به استان یزد است.

وجود چنین صنایعی در استان یزد، حکایت از آن دارد که پیش از توسعه گازرسانی، مسئولیت سنگینی به منظور تامین سوخت مورد نیاز این بخش روی دوش شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی منطقه یزد بوده است. البته این خدمات‌رسانی همچنان ادامه دارد، اما با شدتی بسیار کمتر از گذشته. استان یزد به بهشت معادن نیز معروف است و اداره کل راه آهن یزد، یکی از بخش‌های فعال استان یزد در زمینه حمل بار در این بخش به شمار می‌رود، به همین دلیل مصرف نفت‌گاز این استان با تاثیرپذیری از بخش ریلی (به واسطه حمل بار از معادن) مصرف قابل توجهی را به خود اختصاص داده است.

در مجموع چه میزان فرآورده به بخش‌هایی که اشاره کردید، اختصاص دارد؟

با توجه به توضیحات اخیر، 55 تا 60 درصد نفت گاز در استان یزد به بخش حمل‌ونقل و 15 تا 20 درصد به بخش معادن و بقیه نیز به صنایعی دیگر مثل آجر‌سازی، سفال‌سازی و ... اختصاص دارد.

برای انتقال ایمن و پایدار فرآورده‌های نفتی در این منطقه، چه زیرساخت‌هایی فراهم است؟

خوشبختانه در حوزه عملیاتی منطقه یزد، زیرساخت‌های خوبی فراهم است. زیرساخت‌هایی مانند انبار نفتی که امکان ذخیره‌سازی مطلوب و مناسب در آن وجود دارد، خط لوله فرآورده‌ای که از این منطقه می‌گذرد و امکان برداشت از آن و انتقال به نقاط مختلف کشور را فراهم آورده است، همچنین بهره‌مندی از ناوگان حمل فرآورده‌های نفتی متشکل از 460 دستگاه نفتکش جاده‌پیما با ظرفیت‌های مختلف و نیروی انسانی که تلاش بی‌وقفه آنها مسیر خدمات‌رسانی را هموار ساخته است. در این حوزه عملیاتی، 6 ناحیه با راهبری ستاد، مسئولیت تامین و توزیع سوخت را انجام می‌دهند که عبارتند از: مرکزی، اردکان، بافق، مهریز، ابرکوه و تفت. با توجه به امکانات خوب زیرساختی ایجاد شده در استان یزد و تلاش کارکنان نواحی شش‌گانه این منطقه عملیاتی، سوخت‌رسانی درمنطقه یزد به نحو مطلوب انجام می‌شود.

استان یزد، عقبه استان‌های کرمان و سیستان و بلوچستانی است که با پاکستان مرز مشترک دارد و می‌تواند مسیری باشد برای خروج غیرمجاز سوخت از کشور. چه راهکارهایی برای جلوگیری از این پدیده در نظر گرفته‌اید؟

از آنجا که استان یزد کریدور ترانزیت شمال به جنوب و شرق به غرب است، کامیون‌ها و تریلرهای متعددی از آن عبور می‌کنند، از این رو، احتمال وقوع پدیده قاچاق در آن وجود دارد. تامین قاچاق سوخت در دو مورد قابل ارزیابی و برخورد با آن است؛ یکی مصرف‌کنندگان عمده و دیگری جایگاه‌های عرضه سوخت. درباره مورد نخست یعنی مصرف‌کنندگان عمده، سهمیه درخواستی ارائه شده از سوی این بخش، به وسیله کارشناسان، راستی‌آزمایی و فعالیت آنها در حین استفاده از سوخت تحویلی با همکاری کمیسیون مبارزه با قاچاق کالا و ارز استان نیز بررسی می‌شود تا مصرف واقعی در این بخش محقق شود.

این پایش‌ها و کنترل‌ها درباره مصرف‌کنندگان عمده از سوی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران نیز انجام می‌شود تا سوخت به میزان واقعی در اختیار آنها قرار گیرد. با هماهنگی شرکت گاز، سخت‌گیری‌هایی هم می‌شود تا مصرف‌کنندگان عمده به سمت استفاده از گاز طبیعی سوق یابند. مجموعه این عوامل موجب شده است تا هم مصرف سوخت مایع این بخش کاهش یابد و هم قاچاق سوخت به پایین‌ترین سطح ممکن برسد.

اما درباره بخش دوم یعنی جلوگیری از قاچاق احتمالی سوخت از جایگاه‌ها ممکن است کامیون‌هایی که از این جاده ترانزیت عبور می‌کنند، قصد داشته باشند با کارت‌های سوخت متفرقه (کارت‌های مهاجر) به قاچاق سوخت مبادرت کنند، یا با باک اضافه‌ای که در خودروی خود جاساز کرده‌اند، سوخت را قاچاق کنند. برای مبارزه با چنین مواردی هماهنگی بسیار خوبی میان شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران و دیگر بخش‌ها از جمله کمیسیون مبارزه با قاچاق کالا و ارز وجود دارد. پایش‌ها و کنترل‌هایی که روی کامیون‌ها و تریلر‌ها می‌شود، پایش‌های کمی و کیفی جایگاه‌ها، پایش تراکنش‌های سوخت‌گیری، کنترل جایگاه و وسیله نقلیه با دوربین‌های مدار بسته، کنترل‌های نیروی انتظامی و هنگ مرزی، همچنین گشت‌های شبانه حراست منطقه با مشارکت نیروی انتظامی و... همگی در جهت مبارزه با پدیده قاچاق بسیج شده‌اند تا این مهم رخ ندهد.

ادامه دارد...

سعید محمدبگی 

منبع: هفته‌نامه مشعل