بندر جاسک یکی از مهمترین بندرهای ایران است که در سواحل دریای عمان (مکران) واقع‌شده است. جاسک از روزگاران کهن دارای اهمیت بوده و به‌عنوان پایگاه دریایی، مرکز دادو ستد و بازرگانی مورداستفاده قرارگرفته است. جاسک به فاصله 325 کیلومتری از مرکز استان (بندرعباس) واقع‌شده است. هم‌جواری و نزدیکی با اقیانوس هند، کنترل و نظارت کامل بر آبراهه و دهانهای مهم سوق‌الجیشی هرمز و برخورداری از تاریخی پررونق، همچنین ازنظر تجاری و صیادی، امتیازات ویژه‌ای به این شهرستان بخشیده است. در سال‌های اخیر با طرح منطقه ویژه آزاد و منطقه ویژه انرژی قرار است به‌عنوان هاب انرژی و پایانه ی دوم انرژی کشور نقش مهمی در افق اقتصادی ایران بازی خواهدکرد. در بحث انرژی این بندر می‌تواند بندر مهم اقتصادی و تجاری برای کشور باشد زیرا از ظرفیت‌های خاص برخوردار است. همچنین ذکر این نکته لازم است به علت اهمیت این منطقه، مقام معظم رهبری، سواحل عمان (مکران) را گنج گمشده قلمداد کردند. جاسک دارای توانمندی‌های اقتصادی، نظامی، توریستی.. غیره است.
از نقاط قوت بندر جاسک برای جمهوری اسلامی می‌توان به وجود سواحل بسیار مناسب، وجود بسترهای عالی برای ترانزیت و کشتیرانی، وجود مناطق دریایی و پایگاه‌های ارتش جمهوری اسلامی، دسترسی به آب‌های آزاد و اقیانوس هند و عمان، موقعیت مهم ژئواستراتژیک، ژئواکونومیک، ژئوپلیتیک بندر جاسک در سواحل عمان، وجود سواحل بسیار مناسب برای زیرساخت‌های پتروشیمی، نزدیکی به کشورهای عمان و کشورهای خلیج‌فارس و منابع غنی دریایی و غذایی نام برد.
فرصت‌های مهمی در بندر جاسک است که می توان به امکان ساخت پتروشیمی- پالایشگاه و صدور فرآورده‌های انرژی، امکان ترانزیت انرژی از جاسک به سایر کشورها، امکان ساخت پایانه صادراتی دوم و جایگزین کشور در حالت اضطرار، قابلیت ایجاد بندر مادر و چندمنظوره در جاسک، منطقه‌ای دل‌نشین و دارای قابلیت‌های فراوان جذب توریسم و گردشگری، امکان تشکیل سازمان‌های همکاری‌های منطقه‌ای و اتحادیه‌های مختلف (نظامی- سیاسی و اقتصادی) در منطقه جاسک، مستعد بودن جهت سرمایه‌گذاری، نزدیکی به کشورهای همسایه عمان و پاکستان و نزدیکی به بازار مصرفی کشورهای هدف مانند چین، راه‌یابی به آب‌های آزاد و بین‌المللی، توسعه منطقه آزاد تجاری، صنعتی و انرژی و با توجه به کمبود آب در کشور می‌توان نیروگاه‌های برق در سواحل مکران با هدف تولید هم‌زمان آب و برق اشاره کرد. مزیت این کار این است که برعکس خلیج‌فارس، دریای عمان به اقیانوس هند وصل بوده و آسیب‌های زیست‌محیطی به حداقل می‌رسد.
اهداف تشکیل منطقه ویژه نفت و گاز در بندر جاسک، در همسویی بسیار قوی با اهداف و چشم‌انداز شرکت ملی نفت ایران قرار دارد. تبدیل این بندر به منطقه ویژه نفت و گاز سبب می‌شود که با جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی و داخلی در این حوزه در رابطه با ساخت مخازن نفتی، اسکله، پالایشگاه و بسیاری پتانسیل ممکن در این منطقه به‌طور چشم‌گیر افزایش یابد.
جاسک یک بندر آزاد که به آب‌های بین‌المللی و اقیانوس هند دسترسی دارد و می‌تواند هاب انرژی برای صدور انواع فراورده‌های حاصل از نفت، گاز و پتروشیمی باشد. جاسک به علت استقرار در دریای عمان و راه‌یابی به آب‌های آزاد دسترسی به مسیرهای دریایی تجارت بین‌الملل و درنتیجه این مزیت و استقرار فعالیت‌های مربوط به ارائه سوخت به کشتی‌ها بانکرینگ می‌تواند بندر مهم انرژی ایران باشد.
همچنین با توجه به بحث ال ان جی در دنیای مدرن ظرفیت و ساخت تأسیسات تولید در بندر یا اشتراک سرمایه‌گذاری با کشورهای همسایه را دارد. جاسک به علت موقعیت ژئوپلیتیک خود جهت تنوع‌بخشی پایانه‌های صادراتی در خارج از خلیج‌فارس و مخازن ذخیره‌سازی نفت خام کشور در مواجه با بحران‌های احتمالی می‌تواند پایانه دوم انرژی باشد. جاسک می‌تواند پیوند اقتصادی توسعه با منافع کشورهای نفت‌خیز حوزه آسیای میانه واقع شود. همچنین به‌عنوان یک بندر ترانزیتی انرژی باهدف انتقال نفت و گاز آسیای میانه به دریای عمان و دریاهای آزاد واقع شود و در آخر بندر جاسک دارای پتانسیل تبدیل به قطب صنعتی متکی به صنایع پایین‌دستی نفت و گاز، صنایع پشتیبان، پتروشیمی و غیره است.
طرح جامع توسعه منطقه انرژی جاسک نتایج بسیار مطلوبی همچون، انتقال گاز طبیعی از خط هفتم سرا سری به جاسک، انتقال نفت مناطق نفت‌خیز جنوب از گوره در جنوب به جاسک، انتقال اتان از عسلویه به جاسک را برای این منطقه، ترانزیت گاز طبیعی کشورهای آسیای میانه از طریق خط لوله سرخس به جاسک، ترانزیت نفت خام کشورهای آسیای میانه و قفقاز از طریق نکا به جاسک، ایجاد پایانه صادراتی نفت خام، صادرات گاز طبیعی از جاسک به عمان، ساخت پالایش ال ان جی ، محصولات پتروشیمی، احداث پالایشگاه نفت، مخازن استراتژیک و دیگر دستاوردهای طرح جامع منطقه انرژی جاسک اشاره کرد. ازجمله دگرگونی‌های ساختاری در منطقه ویژه اقتصادی بخصوص جاسک، افزایش جمعیت از دیدگاه توسعه است که بر پایه مهاجرت افراد از بیرون به این منطقه رخ خواهد داد.
یکی از طرح‌های مهم دولت یازدهم، انتقال نفت خام از گوره (تلمبه‌خانه پمپاژ مناطق نفت‌خیز جنوب منطقه گچساران) است که از دست آوردهای طرح جامع منطقه ی انرژی جاسک است. انجام مطالعات خط لوله انتقال نفت از نکا به جاسک با ظرفیت روزانه یک‌میلیون در دستور کار وزارت نفت قرار دارد.
تبدیل‌شدن ایران در جاسک به هاب انرژی منطقه می‌تواند، عرضه آخرین دستاوردهای تولیدکنندگان داخلی و خارجی در حوزه انرژی‌های نفت، گاز، پتروشیمی، آب، برق و انرژی‌های نو و تبادل اطلاعات و ظرفیت‌ها، برقراری ارتباطات بین تولیدکنندگان، سازندگان تجهیزات و مصرف‌کنندگان این تجهیزات را فراهم کند. با انتقال گاز ایران به بندر جاسک می‌توان صنعت پتروشیمی را در این منطقه پایه‌گذاری نمود.
با انتقال نفت خام به بندر جاسک و ساخت پالایشگاه می‌توان به‌عنوان یک واحد صنعتی از نفت خام مواد و فراورده‌های مهم و قیمتی مانند گاز مایع، نفت سفید، بنزین، گازوئیل، نفت کوره، آسفالت، روغن،قیر و دیگر فراورده‌های نفتی به دست آورد.
جاسک می‌تواند یک واحد پالایش گاز جهت توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور و بهره‌گیری از گاز به‌عنوان یکی از منابع مهم در تأمین سوخت و تولید انرژی و تحصیل بخشی از ارز موردنیاز تدریجاً باقابلیت‌ها و توانمندی‌ها و منابع و امکانات مختلفی ازجمله نیروی انسانی متخصص و کارآمد بادانش و بینش علمی و نظری و نیز ابزارآلات، تجهیزات و ماشین‌آلات و کارگاه‌های متعدد و متنوع پیشرفته و مدرن برای اجرای عملیات شرکت دست یابد.
به علت موقعیت خوب دریایی و عمق مناسب دریا برای پهلوگیری نفت‌کش‌ها بندر جاسک مناسب‌ترین مکان برای صدور و بارگیری نفت می‌تواند باشد. هدف از اجرای طرح‌های ساخت مخازن فلزی با ظرفیت‌های بالا برای امکان ذخیره‌سازی تا 10 الی 15 میلیون بشکه نفت خام سبک و سنگین صادراتی است که جهت انتقال به بندر جاسک از مناطق گوره به این بندر منتقل می‌گردد. در بندر جاسک لازم است این مخازن ساخته شود. همچنین مطالعات اولیه ساخت خط لوله انتقال گاز صادراتی کشور از بندر جاسک به کشور عمان آغازشده است؛ ساخت این خط لوله هم‌زمان با اجرای خط لوله انتقال گاز به منطقه جاسک انجام می‌شود.
وزارت نفت در دولت یازدهم 5000 هکتار از اراضی منطقه را در کوه مبارک در 60 کیلومتری جاسک خریداری کرده است. در فضای این 5000 هکتار قرار است طرح جایگزینی تمامی موارد موردنیاز انرژی گنجانده شود. این موارد شامل اسکله، مخازن نفت، پالایشگاه و...تمامی طرح‌هایی که قرار است در جاسک اجرا شود. باید گفت مکران در حقیقت گنج عظیمی است در جلوی چشمان ماکه به دلیل قرار گرفتن در مقابل دیدگانمان هیچ گاه دیده نشده است.
دکتر داود کیانی و دکتر علی معلمی پور
برگرفته از کتاب جاسک گرانیگاه مکران
نظر شما