محمدرضا جعفری، مدیرعامل و عضو هیئت مدیره یکی از شرکت‌های ایرانی است که تمرکز اصلی خود را بر تولید محصولات مورد نیاز صنعت گاز کشور از جمله کنتور هوشمند گاز قرار داده است. در حاشیه بیست‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی با این فعال صنعتی به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه می‌خوانید.

رسالت اصلی شما به عنوان یک شرکت تولیدکننده ایرانی چیست؟

ما یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان تجهیزات ایمنی، تنظیم و اندازه‌گیری گاز شهری در ایران و خاورمیانه به شمار می‌رویم. در راستای تحقق اهداف و برنامه‌های کلان ملی در ایجاد و توسعه شبکه گازرسانی سراسری، با هدف خودکفایی و قطع وابستگی کشور در زمینه تجهیزات مورد نیاز شرکت ملی گاز ایران، شرکت‌های گاز استانی و مشترکان گاز طبیعی، از سال 1362 با طراحی و ساخت رگولاتور گاز شهری پا به عرصه تولید تجهیزات صنایع نفت و گاز گذاشتیم و با فعالیت بیش از 35 ساله خود با عزم و اراده راسخ و با تکیه بر دانش فنی، نیروهای متخصص و امکانات موجود توانسته‌ایم دستاوردهای ارزشمندی در بومی‌سازی، نوآوری، توسعه و بهبود تجهیزات مورد نیاز صنایع نفت و گاز کشور به دست آوریم.

اکنون طراحی و تولید انواع رگولاتور گاز شهری در ظرفیت‌های 5 تا 160 مترمکعب بر ساعت، کنتور گاز شهری در انواع مختلف فولادی و آلومینیومی و همچنین تجهیزات و دستگاه‌های تست و کالیبراسیون کنتور و رگولاتور گاز را انجام می‌دهیم که بر این اساس، با توجه به عزم دولت در هدفمندسازی مصرف انرژی و نیاز مبرم کشور به نوسازی و هوشمندسازی تجهیزات اندازه‌گیری گاز شهری و لزوم کنترل دقیق و مدیریت مصرف مشترکان گاز کشور با استفاده از فناوری‌های روز دنیا، اقدام به طراحی و تولید نسل جدید کنتور هوشمند گاز شهری مبتنی بر تکنولوژی NB_IOT کرده‌ایم.

بنابراین نسبت به هوشمندسازی تولیدات خود نیز اقدام کرده‌اید؟

از عوامل اساسی رشد پایدار کشورها و اولویت‌های بسیار مهم برای مدیران شهری، توجه به عوامل زیست‌محیطی، اجتماعی و اقتصادی است تا استفاده بهینه از منابع مختلف همگام با رشد جمعیت تامین شود. هوشمندسازی شهرها یک گام اساسی برای رسیدن به رشد پایدار و حفظ منابع و انرژی برای نسل‌های آینده است. یک شهر هوشمند، به شهری اطلاق می‌شود که بر پایه فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT)، دارای شش معیار حکم‌روایی هوشمند، شهروند هوشمند، محیط زندگی و محل زندگی هوشمند، اقتصاد هوشمند، حمل‌ونقل هوشمند و نیز انرژی هوشمند باشد.

در شهر هوشمند از فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) برای ارتقای کیفیت و عملکرد خدمات شهری مانند انرژی، حمل‌ونقل و آب و برق و گاز به‌منظور کاهش مصرف منابع، تلفات و هزینه‌های کلی استفاده می‌شود؛ به همین سبب اکنون یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های پایلوت هوشمندسازی مصرف انرژی خاورمیانه را با همکاری با همکاری دو اپراتور بزرگ تلفن همراه مطرح کشور به نام پروژه هوشمندسازی کنتورهای گاز خانگی با آخرین تکنولوژی اینترنت اشیا NB_IOT در چند استان از جمله استان همدان آغاز کرده‌ایم.

نقطه آغاز ساخت این کنتورها از کجا بود؟

شرکت ملی گاز ایران از ابتدای دهه 90 شمسی برای هوشمندسازی شبکه و تجهیزات اندازه‌گیری گاز شهری با هدف توسعه، نوسازی و روزآمد کردن سامانه میترینگ گاز، افزایش دقت و صحت اندازه‌گیری مصرف مشترکان و کاهش میزان اتلاف گاز در مناطق شهری، طرح‌ها و پروژه‌های متعددی را در بسترهای مخابراتی و شبکه‌های ارتباطی مختلف، طرح‌ریزی و به صورت پایلوت در مناطق مختلفی از کشور اجرا کرد.

در سال‌های اخیر با توسعه و گسترش پرشتاب فناوری اینترنت اشیا (IOT) امکانات و تجهیزات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری مطلوبی برای اجرای هرچه بهتر، سریع‌تر، کم‌هزینه‌تر، ایمن‌تر و گسترده‌تر سیستم‌های هوشمند مدیریت و کنترل مصرف انرژی فراهم شده و زمینه مناسبی برای طراحی و بهره‌برداری از سیستم‌های هوشمندسازی میترینگ به وجود آمده است.

بر همین اساس به‌منظور پیاده‌سازی هر چه بهتر تجهیزات مبتنی بر تکنولوژی IOT و طراحی و تولید محصولاتی در کلاس جهانی، در بخش مکانیکال از جدیدترین و دقیق‌ترین نوع کنتورهای گاز شهری مورد استفاده در کشور موسوم به کنتور ارتقا یافته استفاده شده است و همچنین ماژول و هوشمندسازی با بهره‌گیری از تازه‌ترین فناوری‌ها و مطابقت با خواسته‌ها و انتظارات شرکت ملی گاز ایران توسط تیم‌های الکترونیک و IT ما طراحی و ارائه شده است.

در زمینه تولید کنتورهای ارتقایافته چقدر فعال هستید؟

از حدود سه سال پیش مجوز ساخت کنتورهای ارتقایافته را دریافت کردیم و دومین شرکت داخلی بودیم که این مجوز را دریافت کردیم. ساخت این کنتورها به‌طور کامل با تکیه بر توان و دانش ایرانی انجام می‌شود. در یک سال اخیر بیش از 300 هزار کنتور ارتقا یافته در این شرکت تولید شده است و برای امسال هم 500 هزار دستگاه کنتور ارتقایافته دیگر تولید می‌کنیم.

ویژگی‌های مهم این محصول چیست؟

پردازنده با تکنولوژی Ultra Low Power، مدیریت مصرف توان (مصرف بسیار پایین در حین سرعت کاری بالا)، الگوریتم رمزگذاری، قابلیت تشخیص چرخش کنتور (تشخیص دستکاری)،  استفاده از سنسور دما با دقت 1/0 درجه سانتیگراد، قابلیت نمایش دو زبان فارسی و انگلیسی، قابلیت باز و بست شیر برقی در محل یا از راه دور، قابلیت نمایش 70 روز گاز، قابلیت نمایش میزان مصرف تصحیح شده، مصرف تحت هشدار، رویدادها، حالت کنتور، وضعیت باتری، ساعت و تاریخ و قابلیت تشخیص باز شدن درب از جمله ویژگی‌های این کنتورها هستند.

همچنین می‌توان به مواردی مانند حافظه پایدار، حفظ داده‌ها با قطع برق به مدت 20 سال، حافظه مجزا جهت ذخیره‌سازی، پورت نوری با قابلیت خواندن و نوشتن امن، جبران‌سازی و تصحیح حجم گاز مصرفی در دماهای مختلف و برد هوشمند ارتباطی با فناوری اینترنت اشیا از دیگر ویژگی‌های این کنتورهاست.

درباره شبکه مخابراتی NB_IOT توضیح دهید.

شبکه مخابراتی NB_IOT یکی از جذاب‌ترین تکنولوژی‌های مخابراتی جهت کاربردهای اینترنت اشیاست که دارای هزینه کم، برد بسیار زیاد و توان مصرفی بسیار کم است که وجود این مزیت‌ها سبب می‌شود برای بسیاری از کاربردهای IOT، بر سایر تکنولوژی‌های مخابراتی ترجیح داده شود. در شهرک‌های بزرگ که موضوع مقرون به صرفه بودن طرح است، طراحی سیستم مخابراتی به گونه‌ای که کمترین هزینه را به دنبال داشته باشد، حائز اهمیت است. از سوی دیگر، یک سیستم مخابراتی نیاز به قابلیت اطمینان بالا در تبادل اطلاعات دارد.

NB_IOT عبارت است از یک زیرساخت سخت‌افزاری که امکان تبادل دوطرفه اطلاعات را بین دستگاه‌ها و مرکز کنترل و مانیتورینگ، با استفاده از فناوری باند باریک فناوری نسل چهارم موبایل (Band Narrow) محقق می‌کند. ماژول ارتباطی اینترنت اشیا مبتنی بر فناوری جدید NB_IOT قطعه‌ای است که در دستگاه‌های مختلف مانند کنتورهای آب و برق و هر نوع دستگاهی که نیاز به ارسال و دریافت اطلاعات دارد، قرار می‌گیرد و به‌منظور ارسال و دریافت اطلاعات از طریق بستر شبکه اپراتورهای موبایل استفاده می‌کند.

شرکت ملی گاز ایران از محصولات تولیدی شما حمایت می‌کند؟

این شرکت در سال‌های اخیر تصمیم به استفاده از تکنولوژی روز دنیا بر مبنای اینترنت اشیا گرفته است. ما نیز کنتورهای هوشمند خود را با همراهی اپراتورهای تلفن همراه و بر مبنای بهره‌مندی از اینترنت اشیا تولید می‌کنیم. استفاده از این کنتورها سبب می‌شود تا شرکت ملی گاز ایران بتواند کنتور را در هر کجا که باشد به‌صورت آنلاین کنترل کند.

کنتورهای ارتقایافته‌ای که در یک سال اخیر تولید کرده‌اید را به شرکت ملی گاز ایران تحویل داده‌اید؟

بله. شرکت‌های گاز استانی مانند شرکت گاز استان‌های زنجان، همدان و قم تاکنون از کنتورهای ارتقایافته تولیدی ما استفاده کرده‌اند. امسال بزرگ‌ترین قرارداد ما مربوط به شرکت گاز استان تهران است که باید 700 هزار دستگاه کنتور ارتقایافته را به این شرکت تحویل دهیم که تاکنون حدود 300 هزار دستگاه از این رقم، ساخته شده است.

ساخت کنتورهای هوشمند گاز چه فرآیندی را سپری می‌کند و چه ویژگی‌هایی دارد؟

کنتورهای هوشمند گاز هنوز به مرحله تولید انبوه نرسیده است. موضوعات مختلفی فراتر از شرکت ملی گاز ایران بر روی ساخت کنتورهای هوشمند گاز اثرگذار است. برد الکترونیک این کنتورها در داخل کارخانه طراحی شده است. نرم‌افزار کنتور را نیز فارسی‌ساز کرده‌ایم تا کنتورخوان نیازی به ترجمه نداشته باشد. از مهم‌ترین مزایای کنتورهای هوشمند این است که به صورت لحظه‌ای با مرکز کنترل در ارتباط است و هر اتفاق کوچک و بزرگی را گزارش می‌کند حتی اگر مشترک اقدام به باز کردن در کنتور کند نیز بلافاصله این موضوع به مرکز کنترل شرکت ملی گاز ایران اطلاع داده می‌شود که بر این اساس سطح تخلفات روی کنتورهای گاز به صفر می‌رسد.

این کنتورها در هرکجای دنیا که باشند قابل کنترل هستند نه فقط در تهران بنابراین بعد مسافت برای کنترل این کنتورها مطرح نیست. کنتورهای هوشمند حاصل فناوری روزآمد دنیا هستند و ضریب ایمنی بسیار بالایی دارند. ما فرآیند ساخت کنتورهای هوشمند را به‌طور کامل و بدون خرید فناوری از خارج، بومی‌سازی کرده‌ایم. همه طراحان ما ایرانی هستند و از هیچ کارشناس خارجی برای ساخت این کنتورها کمک نگرفته‌ایم. هرکدام از اجزایی را که لازم بوده است از خارج کشور تهیه شود خودمان خریداری و در داخل کشور از آن استفاده کرده‌ایم که البته امکان داخلی‌سازی این قطعات نیز در داخل کشور وجود دارد.

برخی از قطعات مورد نیاز این کنتورها مربوط به ساخت داخل نیست، بلکه همواره در انحصار چند کشور تولیدکننده قطعات الکتریکی بوده‌اند. مهم این است که ما قطعات مورد نیاز را تامین کرده و با استفاده از آنها به هدف خود برای ساخت کنتور هوشمند دست یافته‌ایم.

دیدگاه شما به عنوان پیمانکار بخش خصوصی درباره همکاری با شرکت ملی گاز ایران چیست؟

شرکت ملی گاز ایران برای انتخاب پیمانکار در هر طرح و پروژه، مناقصه برگزار می‌کند که ما هم با شرکت در همین مناقصه‌ها موفق به همکاری با این شرکت می‌شویم اما آنچه برای تولیدکننده و پیمانکار بسیار مهم است و نباید به آن بی‌توجهی شود، موضوع رشد قیمت‌ها و تورم روزافزون است.

شرکت ملی گاز ایران  هنگام امضای قرارداد با شرکت‌های تولیدکننده خصوصی، رقم قرارداد را تعیین می‌کند و به دلیل نظارت‌های سازمان‌های پایش‌کننده نمی‌تواند متقبل افزایش قیمت و تورمی که تولیدکننده را گرفتار کرده است، باشد. من از مسئولان ناظر و عالی‌رتبه می‌خواهم تا بر روند افزایش قیمت‌ها و کیفیت کالاها نظارت کنند. از مبلغ قرارداد برای تولید کالاها 30 درصد مربوط به دستمزد شرکت پیمانکار است که باید در ابتدا پرداخت شود و بهتر است تعیین نهایی 70 درصد باقیمانده را در زمانی انجام دهند که قیمت‌های بازار برای تولید کالای مورد نظر تثبیت شده باشد.

شرکت ملی گاز ایران به عنوان کارفرما نسبت به تولیدات داخلی اهمیت بسیار زیادی قائل است. از تولیدکنندگان ایرانی حمایت می‌کند و در سطوح بالا نسبت به خرید محصولات، قطعات و تجهیزات خارجی علاقه‌ای نشان نمی‌دهد. وزارت نفت و شرکت ملی گاز ایران از معدود سازمان‌هایی هستند که هم کارشناسان متخصصی و علمی دارند و هم به علم و پژوهش و فناوری اهمیت زیادی می‌دهند.