برای تحلیل آنچه در فضای اقتصادی کشور در حوزه نفت می‌گذرد، باید به برخی گزاره‌های ساده پرداخت. نفت دو جنبه دارد؛ یک جنبه آن کالای مورد استفاده مردم در اقصی نقاط جهان و ضرورت جهانی تولید انرژی است. جنبه دوم اینکه نفت یک راهبرد در صحنه اقتصاد جهانی است. راهبرد، به معنای راهبردهای فعالیت در هر جامعه است. حساسیت این مسئله هم از آنجایی معلوم می‌شود که فقط ۳۰ کشور جهان نفت دارند. در همه طول تاریخ، کشورهای دارنده نفت و گاز چه از منظر ملی و چه بین‌المللی زیر ذره‌بین بودند.
در داخل هر کشور هم کسانی که در این حوزه فعالیت می‌کنند، در مرکز توجه و نظارت هستند. کسی که سکاندار حوزه انرژی است، مسئولیت‌های چندگانه دارد. یک مسئولیت، حرفه‌ای و تخصصی برای پیش بردن این صنعت است.
مسئله دوم، آگاهی از وضع اقتصادی و اجتماعی و مسئله سوم حفظ صنعت در وضعیت موجود و آینده است. به همین دلیل است که در ایران، در کابینه‌های مختلف از زمان ملی شدن صنعت نفت چالش‌های زیادی رخ داده است. از سال ۱۳۲۹، سه سال طول کشید تا ملی شدن به نحو صحیحی انجام شود. در این زمان ما صاحب مالکیت نفت شدیم، اما عاملیت و فاعلیت را در اختیار نداشتیم.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی که مالکیت، عاملیت و فاعلیت هر سه در اختیار خودمان قرار داشت، سکاندارانی برای هدایت این سه حوزه، کم داشتیم. به همین دلیل همیشه وزارت نفت زیر ذره‌بین بوده است. دلیل عمده آن هم وابستگی ما به نفت است. در ۴۰ سال پس از انقلاب اسلامی، در مقاطعی میزان وابستگی اقتصاد به نفت تا سطح ۷۰ درصد هم افزایش یافته است. حالا نیز طبق آخرین بررسی سازمان برنامه و بودجه، وابستگی اقتصاد ما به نفت ۵۴ درصد است. باید به این نکته نیز توجه داشت کسانی که در حوزه نفت فعالیت می‌کنند، با موضوع جنگ اقتصادی روبه‌رو هستند. این مسئله‌ای است که آقای زنگنه هم در مصاحبه اخیر خود به آن اشاره کرده است.
در چنین شرایطی ریسک‌پذیری و خلاقیت مدیریتی مهم‌ترین مسئله است. در تاریخ پس از پیروزی انقلاب اسلامی، بسیاری از وزیران نفت ما قدرت ریسک‌پذیری کافی نداشته‌اند.
زنگنه نسبت به مدیران دیگر قدرت ریسک‌پذیری بیشتری دارد و همین قضیه سبب می‌شود که مسائل و حاشیه‌های زیادی را هم به جان بخرد. از منظر کسانی که این صنعت را نمی‌شناسند، زنگنه همواره مورد سؤال است. شرایط اقتصادی امروز ما بسیار خاص و متفاوت با دوران جنگ و حتی دوران تحریم پیشین است.
برای انجام مراودات بین‌المللی در این شرایط باید ریسک داشت و هزینه‌های این خطرپذیری هم بالاست. در این شرایط، این مسائل هزینه‌زاست و مدیر باید دارای اختیارات باشد و به او باید اعتماد کرد. در همین حال، در چنین شرایطی که هزینه‌ها افزایش می‌یابد، نباید به ایجاد فساد منجر شود.
مجموعه عملکرد وزارت نفت نشان می‌دهد که تمام تلاش خود را به کار بسته تا راهبردهای ویژه‌ای برای عبوراز این وضع و مقابله با فساد داشته باشد و اجازه ندهد صنعت نفت به زمینه‌ای برای ظهور مجدد مفسدان تبدیل شود.
رضا پدیدار، رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران
منبع: روزنامه ایران
نظر شما