سیاست‌های دونالد ترامپ در حوزه انرژی دارای آثار شگرفی بر بازارهای جهانی بوده است، به‌نحوی که آمریکا در دوران ریاست جمهوری وی موفق به افزایش تولید نفت خود از یک سو و پیشی گرفتن از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت همچون روسیه و عربستان شده است. افزون بر این، تلاش ترامپ برای تغییر قانون صادرات نفت از سوی شرکت‌های آمریکایی، عملا این کشور را به یکی از صادرکنندگان نفت مبدل کرده است. سرمایه‌گذاری عظیمی که روی نفت شیل نیز انجام شده حکایت از آن دارد که آمریکا رویکرد نوینی را در بازارهای جهانی انرژی دنبال می کند و قصد دارد میزان تاثیرگذاری خود را افزایش دهد. در این بین، سیاست‌های جدید آمریکا بیش از همه تولیدکنندگان سنتی نفت در منطقه خاورمیانه را تحت تاثیر قرار داده است، به نحوی که پیش‌بینی می‌شود این کشورها در آینده اگر اقدامی جدی در مقابل آمریکا اتخاذ نکنند، با چالش‌های فراوانی مواجه خواهند شد.
خیز آمریکا ـ افول خاورمیانه
مطابق با آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا، تولید نفت این کشور در سال ۲۰۱۹، ۱.۳۶ میلیون بشکه در روز رشد کرده و به ۱۲.۳۲ میلیون بشکه رسیده است. همچنین در سال ۲۰۲۰ تولید نفت آمریکا ۹۴ هزار بشکه در روز رشد می‌کند که هزار بشکه در روز بیشتر از پیش‌بینی قبلی است. با وجود کندی رشد تولید در سال ۲۰۱۹ اداره اطلاعات انرژی آمریکا انتظار دارد تولید نفت آمریکا در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ به رکورد جدیدی صعود کند و میزان تولید تا پایان سال ۲۰۲۰ به طور میانگین به ۱۳.۵ میلیون بشکه در روز افزایش یابد. بخش مهمی از علت رونق تولید نفت آمریکا به فعالیت صنعت شیل مرتبط می شود که کمک کرده ایالات متحده در تولید نفت از روسیه و عربستان سعودی پیشی گیرد و به بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت جهان تبدیل شود.
افزایش تولید نفت آمریکا تنها به پیشی گرفتن ایالات متحده از کشورهای تولیدکننده نفت منتهی نشده، بلکه مهم‌ترین تاثیر این مسئله در کاهش بهای انرژی خود را نشان داده است. به نحوی که بخشی از دلیل کاهش قیمت نفت در ماه‌های اخیر، به فراوانی در عرضه و افزایش صادرات شرکت‌های آمریکایی مرتبط است. در این بین عرضه گسترده نفت در بحبوحه جهش صادرات از سوی آمریکا، تولیدکنندگان دیگر به‌خصوص کشورهای حاضر در منطقه خاورمیانه را دچار مشکلات عدیده‌ای کرده است، به نحوی که برخی وادار شده‌اند نفت خود را ارزان‌تر عرضه کنند. به عنوان مثال، گرید نفتی موربان ابوظبی تحت فشار ناشی از افزایش عرضه آمریکا برای چهارمین ماه متوالی پایین‌تر از قیمت فروش رسمی خود به آسیا عرضه شده که در دو سال گذشته بی‌سابقه بوده است. با وجود اینکه شرکت ملی نفت ابوظبی (ادنوک) قیمت پایه این گرید نفتی را به مدت چهار ماه متوالی کاهش داده است، محموله‌هایی که برای بارگیری در چهار ماهه نخست سال ۲۰۱۹ خریداری شدند با تخفیف پنج تا ۴۰ سنت در هر بشکه فروخته شده‌اند.
افزون بر این، عربستان نیز ناگزیر شده است قیمت تمام درجات نفت خامی را که در ماه ژوئن به سمت آمریکا می‌رود پایین آورد. سعودی ها که متوجه وضع وخیم بازار در سایه سیاست‌های آمریکا شده‌اند، تصمیم گرفتهاند از آوریل امسال صادرات نفت‌خام خود را به روزانه ۷ میلیون بشکه کاهش دهند تا به این ترتیب از ارزان شدن نفت جلوگیری کنند. این در حالی است که پیشتر عربستان اعلام کرده بود به منظور جایگزینی نفت ایران دست به افزایش تولید خواهد زد.
تاثیر بر بازارهای جهانی
سیاست‌های دولت آمریکا در حوزه انرژی و رویکرد افزایش تولید نفت چند تاثیر مهم بر بازارهای جهانی انرژی گذاشته است:
۱. افزایش تولید نفت آمریکا موجب شده بازارهای جهانی واکنش منفی قابل توجهی نسبت به کاهش یا قطع صدور نفت یک یا چند تولیدکننده عمده نفت نشان ندهند. هم‌اکنون صادرات نفت ونزوئلا به کمترین حد خود رسیده و لیبی به دلیل جنگ داخلی در وضع نامشخصی از تولید و صادرات قرار دارد. همچنین صادرات نفت ایران نیز به دلیل تحریم‌ها و فشارهای یکجانبه آمریکا تا حد زیادی محدود شده است. با این حال بازارهای جهانی واکنش چندان قابل توجهی به این کاهش یا قطع صادرات نفت توسط کشورهای تولیدکننده سنتی نشان نمی‌دهند. دلیل اصلی این موضوع، جایگزینی بخشی از کمبودها در بازار توسط نفت آمریکا است.
۲. افزایش تولید نفت آمریکا در طول سال‌های گذشته سبب افزایش بی‌نیازی این کشور از تامین نفت خود از منطقه خاورمیانه و خلیج فارس شده است. آمریکا در سال ۲۰۰۸ میلادی حدود ۳۸۶ میلیارد دلار صرف واردات نفت کرده بود که این رقم در سال ۲۰۱۸ میلادی به ۵۳ میلیارد دلار کاهش یافته است. همچنین واردات نفت آمریکا از کشورهای عضو اوپک به کمترین میزان در ۳۲ سال گذشته رسیده است. این کشور هم‌اکنون روزانه تنها ۲.۱۸ میلیون بشکه نفت از کشورهای عضو اوپک وارد می‌کند، به همین دلیل نیز آمریکا در سال‌های اخیر راحت‌تر دست به اقدام‌هایی همچون اعمال تحریم‌های نفتی علیه کشورهای تولیدکننده نفت در این منطقه زده است.
۳. اقدام آمریکا در افزایش تولید نفت خود موجب کم اثر شدن تصمیم‌های سازمان‌هایی همچون اوپک شده است. طرح تثبیت تولید نفت که با همراهی کشورهایی مثل روسیه موفق شده بود قیمت طلای سیاه را در بازارهای جهانی افزایش دهد، عملا با افزایش تولید و همچنین افزایش صادرات نفت آمریکا تاثیرات اولیه خود را از دست داده است. به این ترتیب آمریکا همچون یک بازیگر مخرب در بازار نفت وارد شده و تمام تلاش‌ها برای به تعادل رساندن بازار را ناکام گذاشته است.
چالشی برای آینده
دولت ترامپ یک سیاست چند وجهی را در حوزه انرژی دنبال می کند. به نحوی که از یک سو دست به افزایش تولید نفت و صادرات آن می‌زند تا بهای جهانی نفت را برای دستیابی به مقاصد سیاسی خود پایین نگه دارد و از سوی دیگر با به راه انداختن جنگ تجاری با کشورهایی همچون چین، بر روند رشد جهانی اقتصاد تاثیر منفی گذاشته و سبب کاهش مصرف انرژی در سطح جهانی می‌شود. در واقع آمریکا صرفا با افزایش تولید نفت‌خام خود به کنترل بازارهای جهانی و کاهش بهای نفت نمی‌پردازد، بلکه این کشور از روش‌های غیرمستقیم نیز در حال تاثیرگذاری بر بازار انرژی است. به عنوان مثال چین که یکی از بزرگ‌ترین اقتصادهای جهان به‌شمار می‌رود، به دلیل سیاست‌های دولت ترامپ با ابهام‌های فزاینده‌ای در حوزه تجارت خارجی مواجه شده است. به نحوی که آمارهای رسمی حکایت از کاهش صادرات و واردات چین در ماه‌های گذشته دارد. در ژاپن نیز سفارش ماشین‌آلات به‌شدت کاهش یافته که این موضوع نشانه‌ای از محدود شدن هزینه سرمایه شرکت‌ها در نتیجه جنگ تجاری میان آمریکا و چین است. قاعدتا هر چه ابعاد جنگ تجاری آمریکا با سایر کشورها دامنه‌دارتر و از میزان رشد جهانی اقتصاد کاسته شود، مصرف انرژی هم کاهش خواهد یافت و در این بین کشورهای خاورمیانه که به‌صورت سنتی تولیدکننده نفت بوده‌اند و به درآمد حاصل از فروش آن وابستگی دارند، با چالش‌های بیشتری مواجه خواهند شد.
افزون بر افزایش تولید نفت آمریکا، مسائل دیگری نیز سبب کاهش سرمایه‌گذاری و تقاضای نفت در کشورهای خاورمیانه و خلیج فارس شده‌اند. از جمله آنها می‌توان به وجود ناامنی گسترده ناشی از تغییر و تحولات انقلابی در کشورهای عربی و همچنین بروز و ظهور گروه‌های تروریستی در منطقه اشاره کرد که هر یک موجب بی‌ثباتی و در نتیجه، عدم رغبت شرکت‌های بزرگ به سرمایه‌گذاری در خاورمیانه و خلیج فارس شده است. همچنین کاهش میزان مصرف نفت هم از دلایل مهم دیگر در کاهش تقاضای نفت به شمار می‌آید. اگرچه مصرف نفت در کشورهایی همچون چین در طول سال‌های گذشته رو به تزاید بوده، اما بیشتر کشورهای اروپایی به سمت استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر حرکت کرده‌اند. به همین دلیل مصرف نفت هم‌اکنون نسبت به دهه‌های پیش با کاهش مواجه شده است. مجموع عوامل فوق سبب کاهش سرمایه‌گذاری و همچنین توجه کمتر شرکت‌های بزرگ به نفت کشورهای خاورمیانه نسبت به دهه‌های گذشته شده است.
شعیب بهمن
منبع: ایران پترولیوم
نظر شما