١- با اینکه روز تعطیل بود، در مدت زمان معقولی پس از حادثه، خبر آن در خروجی خبرگزاری‌های رسمی کشور منتشر شد؛ به گونه‌ای که منشا ابتدایی خبر ایران بود نه رسانه‌های خارجی. این موضوع به نوعی موج بعدی خبر را داخل ایران نگه داشت.

٢- زمان زیادی از اعلام خبر سانحه نگذشته بود که نخستین اطلاعیه شرکت ملی نفتکش درباره سانحه منتشر شد. در این اطلاعیه آمده بود: «صبح امروز (جمعه، ۱۹ مهرماه) در دو انفجار جداگانه که... به طور احتمالی بر اثر اصابت موشک در ساعت‌های ۵ و ۵:۲۰ دقیقه صبح در ۶۰ مایلی بندر جده عربستان سعودی رخ داده، دچار انفجار در بخش بدنه شده است». این اطلاعیه هم اصابت دو موشک را به عنوان علت حادثه مطرح کرده بود، هم کلمه احتمالا را پشت آن گذاشته بود تا راه را برای تدقیق‌های بعدی باز نگه دارد؛ ضمن اینکه شفاف و صریح زمان و مکان حادثه را اعلام کرده بود. این منش، راه را بر گمانه‌زنی‌های غیرمستدل بست.

٣- ظاهرا شرکت ملی نفتکش به عنوان تنها مرجع اطلاع‌رسانی درباره سانحه تعیین شده بود، زیرا مجرای اطلاع‌رسانی واحد بود. سخنگوی وزارت خارجه هم به‌موقع و دقیق موضع‌گیری کرد. اینکه در شرایط اضطراری مرجعی واحد مسئول اطلاع‌رسانی باشد هم سیاستگذاری خبری را ساده می‌کند هم از انتشار خبر نادرست جلوگیری می‌کند، ضمن اینکه راه را بر شایعه‌سازان خواهد بست. شایعات بی‌اساس دوره حادثه سانچی را یاد آورید تا به اهمیت این موضوع پی ببرید.

٤- تا عصر جمعه دو اطلاعیه منتشر شد. در هر دو اطلاعیه شرکت ملی نفتکش، تصریح شده بود که منشأ حادثه روشن نیست و تحت بررسی کارشناسی و امنیتی قرار دارد. یعنی قرار است مستند و دقیق درباره منشأ حادثه اطلاع‌رسانی شود. این یعنی قرار است به دور از احساسات و تندروی مسئله پیگیری و اعلام ‌شود.

٥- نکته بسیار مهم اینکه، در برابر برخی خبرپراکنی‌ها که فی‌البداهه عربستان را منشأ حادثه اعلام می‌کرد شرکت ملی نفتکش ایستاد و آن را تکذیب کرد. یعنی کشور نخواست بدون بررسی کارشناسی دقیق، فعلا کشوری را متهم کند، آن‌هم در شرایطی که نخست‌وزیر پاکستان برای میانجیگری بین ریاض و تهران قرار است امروز به ایران بیاید. عقلانیت بر احساسات در این شرایط حساس غلبه داشت. حالا اگر بعد از تحقیقات لازم هر کشور یا عاملی باعث سانحه شناخته شود قطعا برخورد با آن، مطالبه افکار عمومی نیز خواهد بود.

٦- دیگر نکته مهم اینکه در اطلاعیه‌های شرکت ملی نفتکش به نشت نفت از نفتکش SABITI اشاره شده و آسیب‌دیدگی مخازن ١ و ٢ نفتکش مورد توجه قرار گرفت. سخنگوی وزارت امور خارجه هم بلافاصله در موضع‌گیری‌اش اعلام کرد: «کلیه مسئولیت‌های ناشی از این اقدام از جمله آلودگی شدید زیست‌محیطی ایجادشده در منطقه بر عهده عوامل این ماجراجویی خطرناک است». به هر حال نشت نفت در دریا تبعات زیست‌محیطی و حقوقی زیادی دارد که ایران به‌درستی و دقیق مسئولیت آن را بر عهده عوامل این ماجراجویی گذاشت. توجه به این نکات در ساعات اولیه حادثه اهمیت داشت.

٧- از همه اینها مهم‌تر، همان ابتدا با اعلام اینکه همه خدمه نفتکش سالم هستند از التهاب فضای رسانه‌ای جلوگیری شد و شرکت ملی نفتکش، با انتشار خبر پایداری نفتکش و حرکت آن به سمت خلیج فارس به آرامش فضا کمک کرد.

٨- من روز آخر حادثه سانچی (و پس از اتمام عملیات) اجازه یافتم برای دقایقی کوتاه در اتاق اضطرار شرکت ملی نفتکش حاضر شوم و همانجا با یکی از مسئولان مصاحبه کنم. می‌دانم که در موقع اضطرار، چه شرایطی در آن اتاق حاکم است؛ ضمن اینکه تنها یک نفر حادثه را مدیریت نمی‌کند. یک تیم با تخصص‌های مختلف و از زوایای گوناگون سانحه را مدیریت می‌کنند. احتمالا در این سانحه که احتمال اصابت دو موشک هم در آن مطرح شده است متخصصان دیگری هم به اتاق اضطرار ملحق شده باشند. مدیریت خبری حادثه روز جمعه بهتر از قبل بود. رعایت منافع ملی و داشتن صداقت با مردم در کنار کار کارشناسی ارکان مهمی برای خبررسانی در شرایط بحران است.

٩- در آخر اینکه لازم است به محض روشن شدن ابعاد حادثه، برای مردم شفاف‌سازی شود.

رضا زندی

منبع: روزنامه اعتماد