شادی و غم درهم‌اند، وقتی می‌خواهیم درباره یکی از بزرگ‌ترین کشفیات تاریخ صنعت نفت ایران بنویسیم. به این پرسش نمی‌پردازم که برخی می‌پرسند: «ذخایر بزرگ نفت و گاز داشته باشیم و وضعمان بهتر از اینها نباشد؟!» چه، پاسخ به این سؤال زوایای مختلفی دارد که مجالش در این نوشته کوتاه نیست.

۱- شادیم که با کشف مخزن نفتی «نام‌آوران»، ۲۲ میلیارد بشکه به ذخایر درجای اثبات شده نفتی ایران اضافه شده است. مخزن نفتی «نام‌آوران» در لایه زمین‌شناسی ایلام و زیر میدان‌های نفتی دارخوین، آب تیمور، سپهر و جفیر، سوسنگرد و منصوری قرار دارد. اگر ضریب بازیافت از این لایه نفتی ۱۰ درصد باشد در مجموع می‌توانیم ۲ میلیارد و ۲۰۰ میلیون بشکه از این لایه، نفت برداشت کنیم. با نفت بشکه‌ای ۶۰ دلار، این کشف ۱۳۲ میلیارد دلار ثروت نصیب ایران کرده است.

۲- غمگینیم که کشور در شرایطی قرار دارد که نمی‌تواند توسعه مخازن نفت و گازش را با هزینه معقول و در زمان استاندارد و مشخص پیش ببرد. پس فعلا نمی‌توانیم روی این ثروت بزرگ آن‌طور که لازم و شایسته است، برنامه‌ریزی کنیم. وزیر نفت پس از مراسم اعلام جزییات کشف «نام‌آوران» گفت: «الان تنگنا برای توسعه زیاد داریم». توسعه، سرمایه می‌خواهد. «توسعه خوب» فناوری پیشرفته و مدیریت کارآمد لازم دارد. می‌دانید اگر ضریب بازیافت از مخزن «نام‌آوران» ۱۱ درصد باشد. (فقط یک درصد بیش از رقم اعلام‌شده) آن‌وقت ۲۲۰ میلیون بشکه بیشتر می‌توانیم از این مخزن نفت برداشت کنیم!

۳- افزایش ذخایر نفت و گاز یک کشور به لحاظ ژئوپلیتیک اهمیت دارد. درست است که کسی نمی‌تواند ارزش ذخایر هیدروکربوری کشور را برای میان‌مدت و بلندمدت نادیده بگیرد اما، نفت زیر زمین سودی برای مردمان یک کشور نخواهد داشت. تا نفت تبدیل به ثروت نشود و ثروت با سیاست اقتصادی درست رفاه یک کشور را تامین نکند، سودش چیست؟!

۴- چه وقت از تجربه‌ها درس می‌گیریم؟ چه وقت آنها را به ‌کار می‌گیریم؟ میدان نفتی آزادگان با حدود ۳۳ میلیارد بشکه نفت درجا، در سال ۱۳۷۶ کشف شد. اینپکس ژاپن سال ۲۰۰۱ برای توسعه‌اش قرارداد امضا کرد. بعد از تحریم‌ها رفت و توسعه میدان معطل ماند. ۱۳ سال پس از اکتشاف، شرکت چینی برای توسعه این میدان در نیمه سال ۸۹، قرارداد امضا کرد. چهار سال بعد خلع ید شد و رفت هرچند بعد از آن، میدان آزادگان جنوبی به دست ایرانی‌ها توسعه یافت، اما واقعیت این است که تولید از این میدان با اهداف مقرر هنوز فاصله دارد.

۵- با ظهور انرژی‌های نو، با وضعیت عجیب تعاملات جهانی، بازار نفت هر روز پیچیده‌تر می‌شود. اگر قرار است ثروت نفت خوشحالمان کند؛ «صرفا» با خبر اکتشاف شاد نمی‌شویم. شادی و غم درهم بر دلمان می‌نشیند.

رضا زندی

روزنامه‌نگار

منبع: روزنامه اعتماد