١- سعودی آرامکو قیمت فروش نفت خود را در بازارهای مختلف ۶ تا ٨ دلار پایین آورد تا در روزگار کاهش جهانی تقاضای نفت (در سایه کرونا)، نفت بیشتری بفروشد و در شرایط رکود اقتصادی، تولید نفت را از ٩ میلیون و ٧٠٠ هزار بشکه به بالای ١٠ میلیون بشکه و کمتر از ١١ میلیون بشکه در روز برساند تا این‌بار عربستان به جای قیمت، به دنبال افزایش سهم بازارش باشد. دیروز و در نخستین روز گشایش بازار نفت، قیمت نفت خام شاخص برنت تا ٣٢ دلار و نفت خام سبک آمریکا تا ٢٨ دلار پایین آمد تا بیشترین کاهش قیمت نفت در یک روز، در ٢٩ سال اخیر رقم بخورد. بازارهای مختلف سهام هم فروریخت. چه کسی می‌داند شرایط چقدر می‌تواند وخیم شود. بر اساس مطالعات موسسه فکتس گلوبال انرژی (FGE)، کشورهای عضو و غیرعضو اوپک حدود ۴ میلیون بشکه ظرفیت مازاد قابل عرضه به بازار نفت دارند. این در حالی است که آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی کرده تقاضای نفت در سال ٢٠٢٠ نه‌تنها رشد نمی‌کند که نسبت به سال ٢٠١٩ میلادی، ٩٠ هزار بشکه هم کاهش خواهد یافت. این نهاد پیش از این رشد تقاضا در ٢٠٢٠ را بیش از ٨٠٠ هزار بشکه اعلام کرده بود. حالا همین دو آمار را کنار هم بگذارید تا ببینید شرایط در بازار نفت چقدر وخیم است.
٢- پوتین، پاسخ تحریم خط لوله صادرات گاز به آلمان موسوم به «نورد استریم» را اینجا به آمریکا داد. کاهش قیمت نفت به کمتر از ۴٠ دلار در یک دوره طولانی، در برخی چاه‌های نفت شیل آمریکا را خواهد بست. جدا از ایجاد بیکاری در صنعت شیل آمریکا، هدف ترامپ برای استقلال انرژی آمریکا را خدشه‌دار می‌کند و این، چند ماه مانده به انتخابات آمریکا برای ترامپ خوشایند نیست، اما این سکه برای آمریکا، روی دیگری هم دارد. نفت ارزان‌تر وارد می‌کند. قیمت بنزین پایین‌تر می‌آید و ترامپ اعتبارش را نزد رأی‌دهندگان آمریکایی به جیب می‌زند. کما اینکه دیروز در توییتی، خبر کاهش قیمت بنزین را به مصرف‌کنندگانش داد.
٣- توجیه روس‌ها در نپذیرفتن کاهش تولید دوباره تنها سیاسی نبود. آنها استدلال کرده‌اند که در این سال‌ها هر چقدر اوپک و غیراوپک از تولیدشان کم کرده‌اند، آمریکا جایش را گرفته است. حداقل در سال‌های ٢٠١۴، ٢٠١٨ و ٢٠١٩ رشد تولید نفت آمریکا، رشد تقاضای جهانی نفت را پوشش داده و سهمی برای اوپک و غیراوپک نگذاشته است. روس‌ها نگران‌اند در شرایط رکود تقاضا، رشد تولید نفت آمریکا بیش از گذشته سهم بازار آنها را محدود کند. کما اینکه آمریکا در بازار گاز اروپا، با صادرات گاز طبیعی مایع شده (ال‌ان‌جی) به دنبال کاهش سهم روس‌هاست. سهم روس‌ها در بازار انرژی که محدود شود بر قدرتشان تأثیر خواهد گذاشت. وزارت دارایی روسیه اعلام کرده است که روس‌ها ۶ تا ١٠ سال می‌توانند با نفت ٢۵ تا ٣٠ دلاری سر کنند. بودجه امسالشان اما به نفت حدود ۴۰ دلاری نیازمند است.
۴- در این جنگ اقتصادی، عربستان دو چیز را می‌بازد. به نظر می‌رسد بودجه ٢٠٢٠ عربستان با نفت حدود ۶٣ دلار و صادرات ٩ میلیون و ٨٠٠ هزار بشکه‌ای بسته شده باشد. پس نفت ٣٠ دلاری می‌تواند کسری بودجه بزرگی به کسری‌های قبلی عربستان تحمیل کند. گلدمن ساکس، پیش‌بینی کرده که قیمت نفت ممکن است تا سطح ٢٠ دلار هم پایین بیاید. عربستان ذخایر ارزی دارد و احتمالاً بتواند برای مدتی شرایط را مدیریت کند. از این مهم‌تر کاهش ارزش سهام آرامکوست که دیروز ١٠ درصد پایین آمد و به کمتر از زمان عرضه‌اش رسید. این موضوع برای عربستانی که می‌خواهد سهام بیشتری از آرامکو را بفروشد تا هزینه‌های توسعه‌اش را تأمین کند، حیثیتی است. باید دید عربستان چه منافعی در چنین جنگ قیمتی داشته که آن را به راه انداخته است.
۵- سعودی پس از چند سال کاهش تولید و عدم همراهی عملی برخی اعضای اوپک و غیراوپک در رعایت تعهداتشان، احساس کرد رهبری‌اش در بازار نفت خدشه‌دار شده و حتی روسیه هم کاملاً به تعهدات پذیرفته‌اش در جلسات عمل نمی‌کند. پس ممکن است بخواهد به دیگران نشان دهد هنوز بازیگر عمده بازار نفت است و اگر از تولیدش کم می‌کند، دیگران هم باید به تعهدشان عمل کنند. دوم اینکه، عربستان می‌داند امسال سال سختی است و تقاضا کم است. رشد شیل آمریکا هم می‌تواند سهم بازارش را محدود کند، پس با کاهش قیمت نفت، هم سهم بازارش را افزایش می‌دهد و هم با کند کردن رشد شیل، ممکن است بتواند تقاضای امریکا را بیشتر به سمت خود کشانده و در نتیجه نفوذش را در سیاست‌های ایالات متحده افزایش دهد. از آن طرف هم بنزین ارزان را در آستانه انتخابات، به ترامپ هدیه کند. سوم آنکه، برخی ادعا دارند عربستان با کاهش قیمت نفت و خالی کردن خزانه کشورها در پایان دوره جنگ تحمیلی عراق علیه ایران و همچنین فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق نقش‌آفرینی کرده است. هر چند برای این ادعا مستند قابل توجهی در دست نیست اما تحلیلگران نباید نیت‌های چند لایه بعد را از نظر دور بدارند.
۶- ایران از جنگ قیمت‌ها، چه ضررهایی می‌کند؟ تفصیلش بماند اما کوتاهش این است که الف) همان مقداری که ایران نفت صادر می‌کند باید با قیمت بسیار ناچیزی بفروشد، زیرا تحریم خودش قیمت فروش را به‌طور طبیعی پایین‌تر از بازار کرده است. پس درآمد زیادی از فروش نفت، امسال وارد بودجه نمی‌شود. ب) با شیوع ویروس کرونا، تقاضای جهانی فرآورده به‌شدت پایین آمده و با کاهش قیمت نفت، قیمت فرآورده هم کاهش یافته است. بخشی از درآمد ایران که با فروش فرآورده تامین می‌شد هم محدود خواهد شد. ج) رکود اقتصادی جهان، به‌طور طبیعی بر وضع فروش پتروشیمی‌ها هم تأثیر خواهد گذاشت که اگر کرونا طولانی شود، درآمد این بخش هم متأثر خواهد شد.
٧- کشورهایی که صادرات نفت بزرگی دارند طبعاً در این جنگ آسیب‌های جدی‌تری خواهند دید. چه اوپکی باشند چه غیراوپکی و بدانیم که این جنگ‌ها، برنده مطلق ندارد. باید دید توان بازیگران تا کجاست و چه زمانی به میز مذاکره بازمی‌گردند. احتمال می‌رود رایزنی‌ها دوباره آغاز شود. این کاهش قیمت شوخی ندارد.
رضا زندی
منبع: روزنامه اعتماد
نظر شما