۲۰ آوریل ۲۰۲۰ در بازارهای آتی‌ نفت خام دبلیوتی‌آی چه اتفاقی افتاد؟

قیمت قراردادهای آتی‌ نفت دبلیوتی‌آی با سررسید یک ماه در ماه مه ۲۰۲۰ در بازار نایمکس در روز دوشنبه (یکم اردیبهشت‌ماه) با قیمت حدود ۱۸ دلار برای هر بشکه باز شد و با قیمت برابر (۳۷.۶۰-) دلار به ازای هر بشکه بسته شد. این نخستین بار در تاریخ بازار بورس نیویورک بود که قیمت قراردادهای آتی‌ نفت منفی می‌شد. این سقوط قیمت در معاملات آتی‌ نفت یکی از عوارض مازاد عرضه بزرگ موجود در بازار نفت و کمبود ظرفیت انبار برای ذخیره‌سازی است، اما به‌طور دقیق‌تر باید آن را به محدودیت‌های موجود برای معاملات آتی‌ کالاهای خام پیش از تاریخ انقضا قرارداد (Expiration date) نسبت داد.

چرا قیمت قراردادهای آتی‌ نفت خام دبلیوتی‌آی برای سررسید ماه مه ۲۰۲۰ منفی شد؟

مالکان قراردادهای آتی‌ نفت خام دبلیوتی‌آی در بازار نایمکس برای سررسید ماه مه ۲۰۲۰ به‌طور معمول مایل‌ هستند پیش از انقضای آن در ۲۱ آوریل ۲۰۲۰ این قرارداد را در بازار بفروشند و به اصطلاح موضع خود را ببندند. این معامله‌گران به‌طور معمول روز بعد اقدام به خرید قراردادهای آتی‌ نفت‌ خام دبلیوتی‌آی برای سررسید ماه ژوئن می‌کنند. این راهبرد معامله‌گران در بازارهای آتی‌ نفت تمدید قرارداد (Rollover) نامیده می‌شود. هدف معامله‌گران از بستن موضع خرید خود پیش از انقضا این است که در صورت نبود توان فروش قرارداد خرید تا تاریخ انقضا (۲۱ آوریل)، قراردادهای آتی‌ یادشده در اصطلاح فیزیکی شده و دارنده آن متعهد است در ماه مه ۲۰۲۰ نفت خام تعیین‌شده در قرارداد را به‌صورت فیزیکی تحویل بگیرد و انبار کند. در شرایط کنونی بر اساس آمارهای موجود، انبار ذخیره‌سازی نفت خام کوشینگ تا جمعه هفته پیش (۱۷ آوریل) حدود ۷۷ درصد تکمیل بود و با توجه به میزان افزایش سطح ذخیره‌سازی در دو هفته پیش از آن، انتظار می‌رود در هفته یکم ماه مه ۲۰۲۰ به‌طور کامل تکمیل شود.

با توجه به این محدودیت ذخیره‌سازی نفت در ماه مه، قراردادهای خرید آتی‌ نفت دبلیوتی‌آی برای سررسید ماه مه ۲۰۲۰ در بازار نفت با نزدیک شدن به تاریخ انقضا (۲۱ آوریل) و افزایش احتمال فیزیکی شدن، خریداری را در بازار نداشته و دارندگان آنها برای اجتناب از اجبار به تحویل فیزیکی و پرداخت هزینه‌های زیاد انبار در ماه مه، حاضر شده‌اند هر طور شده از این قراردادها رهایی یابند بنابراین قیمت قرارداد آتی‌های نفت دبلیوتی‌آی برای سررسید ماه مه ۲۰۲۰ در روز قبل از انقضای آن یعنی ۲۰ آوریل به‌شدت سقوط کرد و وارد قلمرو منفی شد.

 البته باید توجه داشت که بسیاری از معامله‌گران که دارای موضع خرید برای این نوع از قرارداد آتی‌های نفت دبلیوتی‌آی بودند با درک ریسک موجود در هفته‌های قبل موضع خود را بسته بودند و بنابراین حجم قراردادهای خرید برای نفت دبلیوتی‌آی در سررسید ماه مه ۲۰۲۰ به‌طور معناداری کاسته شده بود و تنها ۱۰۰ هزار قرارداد با سقوط قیمتی مذکور مواجه شدند. این میزان از قرارداد خرید آتی‌های نفت یک‌دهم از کل قراردادهای خرید آتی‌های نفت خام دبلیوتی‌آی برای سررسید ماه ژوئن ۲۰۲۰ است.

آیا قیمت قرارداد آتی‌ها نفت خام دبلیوتی‌آی برای ماه ژوئن ۲۰۲۰ نیز منفی خواهد شد؟

هم‌اکنون قراردادهای آتی‌ نفت خام دبلیوتی‌آی برای سررسید ماه ژوئن ۲۰۲۰ تبدیل به قرارداد ضرب‌الاجل (Prompt) شده که در ۱۹ ماه مه ۲۰۲۰ منقضی شد. روز ۲۰ آوریل ارزش این قرارداد چهار دلار و ۶۰ سنت برای هر بشکه کاهش داشت و به ۲۰ دلار و ۴۳ سنت برای هر بشکه رسید. انتظار می‌رود به دلیل تلاش معامله‌گران برای فروش قراردادهای خرید خود در هفته نخست ماه مه ۲۰۲۰ و تجدید آن با قرارداد ماه ژوئیه ۲۰۲۰ و همچنین افزایش نگرانی درباره تکمیل ظرفیت انبار ذخیره‌سازی نفت در کوشینگ به دنبال تشدید مازاد عرضه نفت در آمریکا، به‌تدریج قیمت قراردادهای آتی‌ نفت خام ماه ژوئن ۲۰۲۰ نیز در هفته‌های آینده به‌شدت کاهش یابد. با توجه به روند تکمیل ظرفیت ذخیره‌سازی نفت در آمریکا، انتظار می‌رود نوسان قیمت نفت‌خام در هفته‌های آینده افزایش داشته باشد. با توجه به اینکه ظرفیت کمی برای انبار نفت وجود دارد به‌تدریج و در هفته‌های آینده باید منتظر توقف تولید نفت از چاه‌های نفت آمریکا برای برقراری تعادل جدید بر اساس سازوکارهای بازار باشیم.

چرا قیمت نقدی برخی از انواع نفت ‌خام‌ در آمریکا و کانادا تک‌رقمی یا منفی شده است؟

هم‌زمان با منفی شدن قیمت قراردادهای آتی‌ نفت دبلیوتی‌آی برای سررسید ماه مه ۲۰۲۰، شاهد آن بودیم که قیمت نقدی برخی از انواع نفت خام در آمریکا و کانادا در بازار فیزیکی نیز تک‌رقمی و منفی شده است. البته پیش از این در اواسط ماه مارس نیز شاهد آن بوده‌ایم که قیمت نفت خام یکی از گریدهای کم‌کیفیت در ایالت وایومینگ منفی شده بود. منفی شدن این نفت خام‌ها به این معناست که تولیدکنندگان برای انتقال و ذخیره‌سازی نفت خام تولیدی خود باید به افرادی برای ارائه این خدمات (مشابه انتقال و معدوم کردن زباله برای شهروندان) هزینه پرداخت کنند. علت تک‌رقمی یا منفی شدن قیمت نفت در برخی از مناطق آمریکا و کانادا را باید در دو موضوع جست‌وجو کرد:

الف- نفت خام‌هایی مانند نفت خام دبلیوتی‌آی در میدلند و نفت خام WCS در کانادا از میدان‌هایی تولید می‌شوند که «محصور در خشکی» هستند. برای نمونه محل تولید نفت دبلیوتی‌آی در میدلند، ۵۰۰ مایل تا خلیج مکزیک فاصله دارد و تولیدکنندگان این منطقه با توجه به محدودیت‌های زیرساختی انتقال نفت در این منطقه، برای انتقال نفت خام تولیدی خود به انبارهای نفت در خلیج مکزیک، باید هزینه‌های لجستیک انتقال به انبارهای نفتی را بپردازند.

ب- توقف و راه‌اندازی دوباره تولید از چاه‌های نفت در آمریکا مشمول جریمه و هزینه‌هایی برای شرکت‌های نفتی است. هزینه توقف تولید نفت برای یک تولیدکننده میانگین نفت در آمریکا در حدود ۲۰ تا ۴۰ هزار دلار در هر سال تخمین زده می‌شود، این در حالی است که هزینه ادامه تولید در شرایطی که قیمت فروش ۱۰ دلار در هر بشکه از هزینه نهایی تولید کمتر باشد، در هر ماه برابر ۶۰۰ و هر سال ۷۲۰۰ دلار است.

با توجه به موارد فوق، تولیدکنندگان همچنان به تولید نفت غیراقتصادی ادامه می‌دهند و حاضرند نفت خام تولیدی خود را با قیمت منفی به فروش رسانند.

شایان ذکر است قیمت نفت‌ خام‌هایی مانند نفت خام موعددار برنت که در نزدیکی دریای شمال تولید می‌شود در کمترین سطح به ۱۵ دلار و ۲۹ سنت برای هر بشکه در تاریخ یکم آوریل رسیده و اغلب در اطراف ۲۰ دلار برای هر بشکه نوسان داشته که به هزینه نهایی تولید این نوع از نفت خام نیز بسیار نزدیک است، بنابراین در شرایط موجود نفت خام‌هایی که حتی هزینه‌های تولید بیشتری داشته اما دسترسی ساده‌تری به دریا و زیرساخت‌های ذخیره‌سازی دارند، دارای موقعیت بهتری نسبت به انواع نفت خام‌ دارای هزینه تولید کمتر اما محصور در خشکی (مانند نفت خام آمریکا و کانادا) هستند. پیش‌بینی می‌شود تداوم این شرایط سبب شود تولیدکنندگان نفت در میدان‌های محصور در خشکی به‌تدریج تولید نفت از چاه‌های خود را متوقف کنند و این موضوع به‌ویژه در آمریکا و کانادا و آمریکای جنوبی سبب ضربه زدن به ظرفیت تولید نفت در این مناطق تا مرز ۵ میلیون بشکه در روز خواهد شد.