محمدرضا سلطانی، مدیر امور فنی شرکت بهره‌برداری نفت و گاز شرق در گفت‌وگو با شانا، با اشاره به وجود مخازن گازی مزدوران، شوریجه بی و شوریجه دی در میدان خانگیران، می‌گوید: «عمده گاز این شرکت از میدان خانگیران تأمین می‌شود و عمده گاز خانگیران، از مخزن مزدوران. این مخزن با در اختیار داشتن بیش از ۳۰ حلقه چاه فعال، از ظرفیت تولید روزانه ۴۸ میلیون مترمکعب گاز (در ایام سرد سال و زمان اوج مصرف) برخوردار است».

مدیریت مخزن مزدوران

مدیر امور فنی شرکت بهره‌برداری نفت و گاز شرق درباره پیش‌بینی میزان استمرار توان تولید کنونی مخزن در سال‌های آینده توضیح می‌دهد: «هم‌اکنون به دلیل افزایش تولید آب همراه گاز، حدود هشت حلقه چاه این مخزن با تفکیک‌گر سرچاهی در مدار تولید قرار دارند و با استفاده از تفکیک‌گرها تا چندسال می‌توانیم استمرار تولید داشته باشیم. همچنین لازم است هر سال حداقل یک حلقه چاه در مزدوران حفاری شود تا امکان تولید در سقف فعلی (۴۸ میلیون مترمکعب) فراهم بماند».

شرکت بهره‌برداری نفت و گاز شرق افزون بر تأمین گاز مصرفی نیروگاه نکا و پتروشیمی بجنورد، گاز مورد نیاز استان‌های خراسان شمالی، خراسان رضوی، خراسان جنوبی، مازندران، گلستان و بخشی از سمنان را تأمین می‌کند و از این رو، تولید پایدار گاز در این شرکت از اهمیت بالایی برخوردار است. سلطانی با توجه به این نقش حائز اهمیت ادامه می‌دهد: «هم‌اکنون با پروژه‌هایی مانند مدیریت تولید آب اضافی مخزن، استفاده از تفکیک‌گرها، انجام عملیات اصلاحی و ترمیمی چاه‌ها و ...، به‌ دنبال استفاده بهینه از ظرفیت‌های مخزن مزدوران هستیم». 

مطالعه جامع مزدوران

وی با اضافه کردن این نکته که اطلاعات از مخازن همواره با تکیه بر مطالعات به‌روز می‌شود، به مطالعات شرکت خدمات مهندسی نفت‌کیش در میدان خانگیران اشاره می‌کند: «نتایج این مطالعات که در حال انجام است می‌تواند سطح اطلاعات ما را نسبت به قبل بهبود بخشد تا بر مبنای آن بتوانیم پیش‌بینی دقیق‌تری نسبت به شرایط مخزن در آینده داشته باشیم».

مطالعه میدان خانگیران در قالب طرح مطالعات جامع مخازن نفت و گاز در حال انجام است؛ طرحی که با تاکید وزیر نفت از سال ۹۶ کلید خورد تا رویه‌ای منسجم برای مطالعه مخازن تعیین و مسیر دستیابی به ضریب بازیافت بیشتر بر مبنای این مطالعات هموار شود. در این مسیر، تاکنون مطالعات جامع مخازنی از شرکت‌های ملی مناطق نفت‌خیز جنوب، شرکت نفت مناطق مرکزی ایران و شرکت نفت فلات قاره ایران به شرکت‌های مشاور داخلی سپرده شده است.

توس؛ ظرفیت گازی پیش رو

سلطانی در ادامه، در پاسخ به سؤالی درباره تعریف ظرفیت‌های جدید تأمین گاز در شمال شرق کشور، به میدان توس اشاره می‌کند: «پس از حفاری یک حلقه چاه از سوی مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران در این بخش در سال ۸۸، شرکت نفت و گاز رضوی بر مبنای اطلاعات حاصل از حفاری همان چاه، مطالعاتی روی این میدان آغاز کرد و طرح جامع توسعه (MDP) ارائه داد که بعدها با توجه به عدم حصول توافق‌های لازم، این پروژه از دستور کار آن شرکت خارج شد. سپس شرکت پتروپارس مطالعه مقدماتی این میدان را انجام داد و طرح جامع توسعه را نیز ارائه داده است. این امید وجود دارد که با برآوردها و مطالعات تکمیلی، ذخایر گازی مخزن توس از برآوردهای اولیه که بیانگر وجود یک تریلیون فوت‌مکعب گاز در این مخزن است فراتر رود. اکنون پس از تصویب هیئت‌ مدیره شرکت ملی نفت ایران، تشریفات برگزاری مناقصه طراحی پایه این میدان در حال انجام است».

وی ابراز امیدواری می‌کند که پس از انجام طراحی‌های لازم و تهیه اسناد مناقصه، هرچه زودتر مراحل انتخاب پیمانکار عملیات اجرایی توسعه میدان توس آغاز شود، زیرا توس هم‌اکنون تنها مخزن شناخته‌شده‌ای است که تولید از آن می‌تواند جایگزینی برای افت تولید گاز در خانگیران شود.

میدان گازی توس در ۱۰۰ کیلومتری شمال شرق شهر مشهد و جنوب غربی میدان‌های خانگیران و گنبدلی واقع شده است.

برداشت گاز از مخازن شوریجه بی و دی

سلطانی درباره شوریجه بی به توان تولید روزانه حدود ۱.۷ میلیون مترمکعب گاز شیرین از هفت حلقه چاه این مخزن اشاره می‌کند و می‌گوید: «بیش از ۶۰ درصد ذخایر این مخزن برداشت شده و یک گزینه خوب این است که از گاز شوریجه بی صرفاً در زمان پیک مصرف (ماه‌های سرد سال) استفاده شود. روی بخش شرقی این مخزن نیز مطالعاتی در حال انجام است که اگر نتایج مثبتی داشته باشد، توان تولید مخزن افزایش می‌یابد».

میدان خانگیران دارای مخازن گازی مجزای مزدوران، شوریجه بی و شوریجه دی است که این مخازن در دشت‌ها و تپه‌ماهورهای جنوبی و غربی مجاور شهرستان سرخس واقع شده‌اند. در شوریجه دی نیز همان‌طور که بارها عنوان شده، در هشت ماه نخست سال روزانه به‌طور میانگین حدود ۱۰ میلیون مترمکعب گاز به این مخزن تزریق می‌شود تا برداشت حداکثری در ماه‌های سرد سال امکان‌پذیر باشد.

مدیر امور فنی شرکت بهره‌برداری نفت و گاز شرق به این سؤال که تاکنون حداکثر گاز تزریق‌شده و برداشت‌شده شوریجه دی روزانه چقدر بوده است، پاسخ می‌دهد: «ما تزریق روزانه ۱۳ میلیون مترمکعب و برداشت گاز تا سقف حدود ۱۶.۷ میلیون مترمکعب را در اوج سرما داشته‌ایم که این میزان برداشت به‌تدریج به ۲۰ میلیون مترمکعب هم افزایش می‌یابد. ضمن اینکه برنامه توسعه شوریجه دی در فاز دوم نیز با هدف افزایش تزریق و برداشت گاز در دستور کار وزارت نفت قرار دارد».

مقابله با افت فشار در گنبدلی

مدیر امور فنی شرکت بهره‌برداری نفت و گاز شرق درباره میدان گنبدلی هم توضیحاتی ارائه می‌دهد؛ میدانی که با وسعت ۲۱ کیلومتر در ۱۴ کیلومتر، در ۲۵ کیلومتری شمال غربی شهر مرزی سرخس و نزدیک مرز ترکمنستان واقع شده است.

برداشت روزانه گاز از این میدان کمتر از یک میلیون مترمکعب است که به گفته سلطانی، این میزان تولید با همکاری پالایشگاه گاز شهید هاشمی‌نژاد و کاهش فشار مبادی نم‌زدایی و مصرف استمرار دارد.

وی با اشاره به افت فشار مخزن در گنبدلی، ادامه می‌دهد: «در این زمینه طرحی پیشنهاد شد که بر مبنای آن، یک واحد نم‌زدایی در کنار مرکز جمع‌آوری گنبدلی احداث شود و عملیات برداشت و نم‌زدایی با فشار پایین صورت گرفته و گاز تولیدی به‌عنوان سوخت مصرفی شهرستان سرخس و منطقه ویژه اقتصادی مورد استفاده قرار گیرد، مازاد گاز نیز به پالایشگاه منتقل شود. طرح پیشنهادی دیگر، جابه‌جایی یکی از واحدهای نمزدایی قبلی مازاد است که بار مالی کمتری نسبت به طرح اول دارد و شرکت ملی گاز ایران هم موافقت کرده است. هم‌اکنون پروژه تثبیت و بارگیری میعانات گازی در مرکز جمع‌آوری گنبدلی در حال اجراست و راه‌اندازی این پروژه نقش بسزایی در انتقال پایدار گاز به پالایشگاه خواهد داشت».

شناخت مخزن، لازمه عملکرد صیانتی

سلطانی بر انجام فعالیت‌های عملیاتی با اتکا به شناخت مخازن و مدیریت بهینه مخازن تاکید دارد و می‌گوید: «همکاران ما در شرکت بهره‌برداری نفت و گاز شرق، حساسیت بالایی نسبت به عملکرد مخازن دارند و با وسواس و توجه زیاد، شاخص‌های مختلف را به طور مستمر چک کرده و آزمایش‌های لازم را در مواقع تعیین‌شده انجام می‌دهند. این شناخت و حساسیت، ارزشمند و لازمه عملکرد صیانتی در مخازن است».

شرکت بهره‌برداری نفت و گاز شرق به‌عنوان یکی از سه شرکت تابع شرکت نفت مناطق مرکزی ایران، افزون بر تأمین گاز مصرفی نیروگاه نکا و پتروشیمی بجنورد، گاز مورد نیاز استان‌های خراسان شمالی، خراسان رضوی، خراسان جنوبی، مازندران، گلستان و بخشی از سمنان را تأمین می‌کند. ستاد این شرکت در مشهد مستقر است و هم‌اکنون با بهره‌مندی از ۶۳ حلقه چاه فعال، ظرفیت تولید روزانه بیش از ۶۲ میلیون مترمکعب گاز دارد.