درگذشت حسین کاظم‌پور اردبیلی بی‌شک برای همه روزنامه‌نگارانی که او را می‌شناختند و با مشی و منش فکری و رفتاری او آشنایی داشتند یکی از تلخ‌ترین خبرهایی بود که در دوره فعالیت حرفه‌ای منتشر کردند. او چنان دریایی از دانش و اشراف بر ساختارهای نفت و سیاست را در سینه داشت که من هربار با او همکلام می‌شدم حیرت می‌کردم. یک بار در میانه یک گفت‌وگوی کوتاه و غیررسمی، وقتی با او درباره وجود یک رگه عمیق «خطای محاسبه در تاثیرگذاری نفتی ایران» در میان برخی صاحبنظران و مسئولان سخن می‌گفتیم آن مرحوم در پاسخی پرمعنا وجود این خطای محاسبه را تأیید کرد و گفت برخی افراد در کشور هنوز فکر می‌کنند اثر نفت ایران بر اقتصاد جهان همان تأثیر دهه ۵۰ است. او مدت‌ها پیش از اینکه تحریم نفت ایران آغاز شود با صراحتی شجاعانه گفت که اگر سیاست خارجی ایران تغییر کند، ممکن است سهم‌مان را در بازار از ما بگیرند. گفت که حذف شدن نفت ایران از بازار نمی‌تواند دنیا را به هم بریزد. بارها در گفت‌وگو با ایشان از ضرورت «واقعی نگاه کردن به جهان» شنیدم و از اینکه در مواجهه با تحولات جهانی نمی‌توان با مفروضاتی که خوشحالمان می‌کند روبه‌رو شویم. او عمیقاً به این موضوع که جهان پیرامون ما تغییر کرده است و برای حضور مؤثر در جهان نخست باید این «تغییر ناگزیر معادلات جهان» را بپذیریم اعتقاد داشت.

حالا حسین کاظم‌پور با آن دریای بی‌بدیل تحلیل و دانشش از آنچه در جهان در حال رخ دادن است، جهان فانی ما را ترک کرده است. ما آن مرد کم‌نظیر را از دست دادیم و من شک ندارم که دانشکده‌ها و سازمان‌های ما تا سالیان سال توانایی ساختن کسی با بینش و نگرش همچو او را ندارند، اما بی‌شک می‌توان جهان‌بینی‌ای را که کاظم‌پور به آن اعتقاد داشت پرورش داد و ترویجش کرد. می‌توان تلاش کرد و با برداشتن عینک‌های تحمیلی، به جهان و به روابط بین‌الملل در جهان آنگونه که هست نگاه کنیم. می‌شود تصویری را که از معادلات جهان داریم سیاه و سفید نبینیم. این بینش را باید ترویج کرد که با انزوا در روابط بین‌الملل گرهی از امروز و فردای ایران باز نمی‌شود.

آقای کاظم‌پور در همه دوران کاری حرفه‌ای‌اش یک مذاکره‌کننده تمام عیار بود. او بی‌شک به تأثیر مذاکره بیش از هر روش دیگری در صیانت از منافع ملت ایران اعتقاد داشت. اگر قرار باشد میراثی ماندگار از آقای کاظم‌پور بشناسیم به نظرم همین سلوک ستودنی او در نگرش به سیاست خارجی و دیپلماسی است. او وقتی بعد از پنج سال دوری از اوپک به این سازمان بین‌المللی بازگشت بلافاصله به یک معمار راهبردی در این سازمان تبدیل شد. این اعتبار و این جایگاه در اثر تجدید مأموریت او به‌عنوان نماینده یک دولت عضو اوپک ایجاد نشد، بلکه ناشی از شناخت اعضای اوپک از «جهان‌بینی و سلوک فکری» مرحوم کاظم‌پور بوده است. همه می‌دانستند که او پس از پنج سال غیبت از دبیرخانه اوپک، همچنان همان کاظم‌پور است که همگرایی اعضای اوپک برای رسیدن به منافع جمعی را یک اصل بنیادین تلقی می‌کند. همه می‌دانستند که کاظم‌پور، اوپک را هرگز به چشم محفلی برای رجزخوانی علیه دیگر اعضا نمی‌بیند. همه می‌دانستند او جهان را آن‌گونه که حقیقت دارد می‌بیند. رفتار آقای کاظم‌پور نشان می‌دهد او دیپلماسی را بهترین و در دسترس‌ترین ابزار برای حفاظت از منافع کشورش می‌دانست. ایران یک دیپلمات شریف، با بینشی کم‌نظیر را از دست داد. به نظرم تنها چیزی که می‌تواند زخم ایران از فقدان او را تشفی دهد، تلاش دوستان و علاقه‌مندانش برای ترویج بینش و نگرش او در «حقیقی دیدن رویدادهای جهان» و «دور شدن از توهم و خطای محاسبه» برای حفاظت از منافع ملت ایران است.

رضا وثوقی