یکی از نقاط قوت مهم و برجسته صنعت نفت کشور، توزیع مناسب سرمایه‌های انسانی به‌ویژه کارشناسان و پژوهشگران توانمندی است که در گستره عملیاتی شرکت‌های بهره‌بردار فعالیت می‌کنند. شرایط تحریمی و حجم عظیم هزینه‌های ناشی از نگهداری و تعمیرات ماشین‌آلات دوار، کارشناسان این حوزه را برآن داشت تا با انجام مطالعات گسترده، چالش‌های موجود را برطرف کنند. در اینجا کارکنان نگهداری و تعمیرات شرکت بهره‌برداری نفت و گاز مارون با پرورش یک ایده پژوهشی نوین، راهکارهای درخور تحسینی را برای رفع  نواقص و چالش‌های اصلی پمپ‌های تزریق پساب واحدهای نمکزدایی ارائه داده و نگرانی‌های موجود درباره ریسک عملیاتی و زیست محیطی منتج از نقص این پمپ‌ها را به حداقل رسانده‌اند.   

ابتدا باید به این نکته اشاره کرد که واحدهای نمکزدایی واحدهای کلیدی در فرآیند تولید و فرآورش نفت به شمار می‌آیند زیرا جداسازی نمک از نفت خام نمکی واحدهای بهره‌برداری در این تأسیسات انجام می‌شود. پمپ‌های تزریق پساب، از مهم‌ترین تجهیزات دوار در واحدهای نمک‌زدایی است و هرگونه وقفه عملکردی آنها، مشکلات جدی را به‌وجود می‌آورد و تبعات زیست محیطی فراوانی را به‌دنبال خواهد داشت. پمپ سانداین، یکی از مهم‌ترین پمپ‌های تزریق پساب است که به‌دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود به شکل گسترده‌ای در صنایع نفت و پتروشیمی مورد استفاده قرار می‌گیرد و در واحدهای نمکزدایی شرکت بهره‌برداری نفت و گاز مارون، بر اثر بروز اشکالات مختلف، دچار اختلال شده که در صورت رفع نشدن سریع، افزون بر تحمیل بار هنگفت مالی بر سیستم، ممکن است زمینه‌ساز وقوع مشکلات دیگری به لحاظ آلودگی زیست محیطی باشد و این می‌تواند تولید پایدار شرکت را تحت تأثیر قرار دهد. گفتنی است که در چند سال گذشته، یک شرکت ایرانی، پمپ سانداین را بومی‌سازی کرده و هم‌اکنون بخش بزرگی از پمپ‌های پساب، نسخه ایرانی این پمپ است، اما این کلاس از پمپ‌های سرعت بالا برای طراحی اولیه واحدهای نمکزدایی در نظر گرفته شده بود، حال اینکه با گذر زمان، نیازهای فرآیندی منتج از تغییر فشار و میزان جریان چاه‌ها، تغییر یافته و باید برای رفع این چالش راهکار تازه‌ای یافت.

ناصر سروستانی، حسین رضایی و محمد بهداروند، از کارکنان اداره نگهداری و تعمیرات شرکت بهره‌برداری نفت و گاز مارون با پشتوانه غنی فنی و پژوهشی، بررسی اساسی‌ترین چالش‌های پمپ‌های تزریق پساب را در دستور کار قرار دادند. دو رویکرد اصلی این سه پژوهشگر، اصلاح فرآیند نمکزدایی برای سازگار شدن با پمپ‌های موجود و نشان دادن نقاط قوت و ضعف مخازن پساب (Disposal Tanks) افزون بر تعیین پمپ‌های کمکی روزآمد و قدرتمند دیگر برای بهبود فرآیند در نمکزدایی است که سرانجام موجبات رسیدن به بالاترین بازده در تولید پایدار را فراهم آورد. مطالعه استانداردهای مختلف طراحی، انتخاب، بازرسی و راه‌اندازی پمپ‌های سانتریفیوژ و گذراندن دوره‌های پیشرفته طراحی، انتخاب، مدارک قرارداد، بالانس، هم‌محوری و آنالیز ارتعاشات به‌صورت مستمر توسط این تیم انجام پذیرفته است.

ارائه یک خروجی منسجم درباره بررسی جامع مشکلات پمپ‌های سانداین با مطالعه موردی روی واحدهای نمکزدایی بخش غرب شرکت بهره‌برداری نفت و گاز مارون و تحلیل مدار پمپ‌های تزریق پساب به کمک مدل نرم‌افزاری قدرتمند AFT را می‌توان از نقاط قوت این کار پژوهشی برشمرد که توانسته با ارائه نتایج مطابق با شرایط میدانی، گامی بزرگ برای الگوسازی دقیق مدار برای تحلیل وضعیت عملکردی پمپ، آزمون و ارزیابی تغییرات در مدل پیش از اجرا در سایت، آزمون شیوه‌های مختلف بهره‌برداری پمپ و مشاهده تاثیر آن از نظر دینامیک جریان، بردارد.  AFT که از نرم‌افزارهای قدرتمند در زمینه شبیه‌سازی دینامیک سیالات است، برای نخستین بار در سطح شرکت ملی نفت ایران برای انجام پژوهش بر پمپ‌های اینچنینی مورد استفاده قرار گرفت.

رویکرد حمایتی مدیران عامل شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب و شرکت بهره‌برداری نفت و گاز مارون نسبت به این پژوهش، تیم را برآن داشت تا درباره استمرار پژوهش انجام شده در زمینه شناسایی، کاهش و حذف چالش‌های پمپ‌های پساب و عملیاتی‌سازی دستاوردهای آن با توجه به شرایط و محدودیت‌های موجود فنی و عملیاتی گام بردارند.

این گروه سه نفره  در گام بعدی خود تلاش دارد با انجام بهینه‌سازی‌های اثربخش در مدار پمپ‌های تزریق پساب، سایزینگ و انتخاب پمپ‌های جدید متناسب با فرآیند موردنظر بهره‌بردار و همچنین مطالعه، ارزیابی و انتخاب سیستم‌های پایش وضع، مانیتورینگ و حفاظت برای ارتقای سطح عملکردی پمپ‌های یادشده، ضمن کاستن از تعداد وقفه‌های فرآیندی واحد، صرفه اقتصادی قابل توجهی را در این حوزه به ارمغان آورد. با توجه به بار مالی هنگفت ناشی از وقفه در تولید، هزینه‌های تعمیر خرابی تجهیزات دوار و ادوات کنترلی مربوطه که از دلایلی چون سایزینگ نامناسب، بهره‌برداری ناصحیح یا در نظر نگرفتن شرایط متغیر فرآیندی در طراحی اولیه ناشی می‌شوند، با توجه و حمایت بیشتر مدیریت ارشد سازمان، می‌توان بسیاری از اهداف یادشده را محقق کرد تا در شرایط تحریمی، همچون همیشه موانع  از سر راه برداشته شود و پایداری تولید تحقق یابد.

سعید سپهری‌کیان

هفته‌نامه مشعل