سال ۱۳۹۹ را بی‌شک می‌توان طلایی‌ترین سال تاریخ صنعت پتروشیمی ایران دانست. سالی که شاید مهمترین نقطه تمایز آن، بهره‌برداری رسمی از ۱۷ طرح پتروشیمی در موعد مقرر و بدون تأخیر برای تحقق اهداف برنامه ششم توسعه کشور بود.

این گشایش‌ها در شرایطی که تحریم همچنان گریبان اقتصاد ایران را به‌طور عام و صنعت نفت را به‌طور خاص گرفته و ویروس کرونا هم مزید بر علت شده بود تا در پیشبرد پروژه‌ها، تأخیر ایجاد کند، رخ داد، اما سال طلایی صنعت پتروشیمی در مسیر تحقق اهداف برنامه ششم توسعه با آن پیوند خورد تا زمینه‌ساز ثبت رکوردهای بی‌نظیر دیگری در این صنعت باشد.

با وجود آثار منفی شیوع کرونا در ماه پایانی سال ۹۸ و ماه‌های آغازین سال ۹۹ از یک سو و گسترده‌تر شدن تحریم‌ها از سوی دیگر، کل ۱۷ طرح پتروشیمی طبق برنامه‌ریزی توسعه یافت و تکمیل و ۲۵ میلیون تن به ظرفیت تولید پتروشیمی افزوده شد؛ افزایش ظرفیتی که در یک سال، بی‌سابقه بود.

شیوع کرونا به دلیل تأخیر در ارسال سفارشات و نقل و انتقال تجهیزات در دو ماه آغازین و اثرپذیری مبادلات جهانی از این همه‌گیری و به‌دنبال آن رکود حاصل از کاهش تعداد کارکنان در پروژه‌ها، موجب شد افتتاح چهار طرح از طرح‌های ۱۷گانه پتروشیمی در سال ۹۹ به سال ۱۴۰۰ موکول شود اما تحقق این برنامه و افتتاح پروژه‌هایی که افزایش ظرفیت تولید  ۲۵ میلیون تنی پتروشیمی را در یک سال در پی داشت، مهمترین ویژگی برای نامگذاری سال طلایی صنعت پتروشیمی بود.

این پروژه‌ها ۲۷.۳۰۰ شغل در این بازه زمانی و ۸۸۰۰ شغل پایدار در زمان بهره‌بردار ایجاد کرد تا این شرایط زمینه‌ساز افزایش ظرفیت اسمی تولید در صنعت پتروشیمی به ۱۰۰ میلیون تن در سال طبق برنامه ششم توسعه شود.

تحقق این هدف از این جهت حایز اهمیت است که طبق ماده ۴۴ قانون برنامه ششم توسعه، دولت ملکف شده بود برای جلب سرمایه‌گذاری بخش غیردولتی، به‌منظور افزایش ظرفیت تولید محصولات پتروشیمی جدید، به گونه‌ای برنامه‌ریزی کند که تا پایان اجرای قانون برنامه، ظرفیت تولید محصولات پتروشیمی کشور به ۱۰۰ میلیون تن برسد.

طبق این ماده از قانون برنامه ششم، توسعه «به این منظور الزامی است که خوراک مورد نیاز برای واحدهای مجتمع‌های تولیدی که پروانه بهره‌برداری از وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) را دارند و تأمین آب و برق مورد نیاز آنها میسر است و مشکلات زیست محیطی ندارند، با هماهنگی وزارت نفت تامین شود».

بنابراین مهمترین شاخصه برای نامگذاری سال ۱۳۹۹ به‌عنوان سال طلایی صنعت پتروشیمی را می‌توان تحقق هدف تعیین شده برای صنعت پتروشیمی در برنامه ششم توسعه دانست که در مقایسه با دیگر صنایع، اگر نگوییم بی‌نظیر، لااقل کم‌نظیر است.

این هدف با تلاش سرمایه‌گذاران و شرکت‌های فعال و شرکت ملی صنایع پتروشیمی به عنوان یک شرکت تنظیم‌گر (رگولاتوری)، که سازمانی توسعه‌ای و در عین حال هماهنگ‌کننده روابط ذینفعان است و حمایت همه جانبه دولت و مجلس شورای اسلامی محقق و سبب شد رهبر معظم انقلاب در سخنان خود بارها از توسعه صنعت پتروشیمی به‌عنوان یکی از شاخصه‌های توسعه کشور یاد کنند.

جالب است بدانید که ظرفیت صنعت پتروشیمی در آستانه آغاز برنامه ششم توسعه، در سال ۱۳۹۵، کمتر از ۶۲ میلیون تن بود که تا سال ۱۳۹۶ که نخستین سال اجرای برنامه ششم بود با افزایش ظرفیت مجتمع‌های تولیدی موجود و بهره‌برداری از پتروشیمی کردستان و فاز سوم پتروشیمی پردیس به ۶۴ میلیون تن رسید.

در سال دوم برنامه یعنی ۱۳۹۷، با تداوم افزایش ظرفیت مجتمع‌های تولیدی و  بهره‌برداری از پتروشیمی مرجان، ظرفیت صنعت پتروشیمی به ۶۵.۷ میلیون تن در سال افزایش یافت.

سال ۱۳۹۸ یعنی در سال سوم اجرای برنامه ششم توسعه، با بهره‌برداری از پتروشیمی کاوه، فاز دوم پتروشیمی تخت جمشید، خارج شدن پتروشیمی آلیانس از ظرفیت واحدهای عملیاتی و تغییر ظرفیت مجتمع‌های تولیدی، ظرفیت تولید پتروشیمی به ۶۷.۸ میلیون تن رسید.

رشد صنعت پتروشیمی در سال‌های ۹۹ و ۱۴۰۰ شتاب بیشتری گرفت به‌طوری‌که در سال ۹۹ که سال چهارم اجرای برنامه ششم توسعه بود، با بهره‌برداری از بعضی از طرح‌های پتروشیمی، ظرفیت تولید پتروشیمی به سالانه ۸۳.۵ میلیون تن رسید و در سال ۱۴۰۰ که سال پنجم برنامه ششم توسعه است شاهد تحقق هدف تولید صد میلیون تن در سال خواهیم بود.

با افتتاح  ۱۵ طرح پتروشیمی در سال ۱۴۰۰، جهش دوم صنعت پتروشیمی که هم راستا با هدف برنامه ششم توسعه تعریف شده بود تکمیل می‌شود. در واقع جهش دوم صنعت پتروشیمی از سال ۱۳۹۲ آغاز شد و شامل ۴۵ طرح بود که از این تعداد، تنها ۱۵ طرح باقی مانده که پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال ۱۴۰۰ به بهره‌برداری برسد و به این ترتیب با تکمیل جهش دوم، ۴ میلیارد دلار بر پایه قیمت‌های سال ۹۵ به درآمد صنعت پتروشیمی افزوده می‌شود.

رقم سرمایه‌گذاری پیش‌بینی شده برای ۱۵ طرح باقیمانده، ۸.۵ میلیارد دلار است که ۶.۳ میلیارد دلار آن تا پایان پارسال جذب شد و بقیه امسال جذب می‌شود، هشت طرح از ۱۵ طرح باقیمانده در عسلویه و بقیه در دهلران، مسجدسلیمان، گچساران، جفیر، اردبیل، خمین و ماهشهر هستند.

با تکمیل این ۱۵ طرح، در پی سال طلایی صنعت پتروشیمی، جهش دوم صنعت پتروشیمی هم تکمیل می‌شود تا رکورد بی‌نظیر دیگری در صنعت پتروشیمی کشور ثبت شود.

حمید شکوهی