با وجود تقاضای بالای مشتریان اروپایی برای گاز طبیعی، شرکت گازپروم روسیه که مهم‌ترین صادرکننده گاز طبیعی به اروپاست، مقدار کمتری به این منطقه صادر کرده که نشانه تغییر راهبرد این شرکت است.
افزایش قیمت نفت و گاز، دورنمای اقتصادی کشورهای غنی از این منابع را تحکیم کرده و روسیه هم از این وضع نهایت استفاده را می‌کند و تمرکزی ویژه بر نفت خام و گاز طبیعی داشته است؛ با این حال گازپروم تمایلی برای عرضه گاز بیشتر به مشتریان اروپایی نشان نداده است.
صادرات گازپروم از ۱۹۹ میلیارد مترمکعب در سال ۲۰۱۹ به ۱۷۰ میلیارد مترمکعب در سال ۲۰۲۰ کاهش یافت، عمده این گاز با خطوط لوله ترانزیت روسیه از بلاروس و اوکراین می‌گذرد.
احیای اقتصاد اروپا تقاضا برای انرژی را افزایش داده و به بالارفتن قابل ملاحظه قیمت‌ها منجر شده است، اگرچه واردات ال‌ان‌جی اروپا طی سال‌های اخیر افزایش یافته، اما عمده گاز طبیعی مورد نیاز این منطقه از طریق خطوط لوله تأمین می‌شود که در این بخش، روسیه بزرگ‌ترین و تأثیرگذارترین کشور صادرکننده باقی مانده است. اکنون، اگرچه قیمت گاز بالاست، اما به نظر نمی‌رسد گازپروم عجله‌ای برای فرستادن حجمی بیشتر از تعهدهای قراردادی با مشتریان اروپایی داشته باشد.
پس از یک فصل سرد کم‌سابقه و گرمای غیرمعمول در تابستان، ذخیره‌سازی‌های کنونی گاز اروپا در رکورد پایینی قرار دارد که تقاضا به‌منظور آماده بودن برای زمستان بعدی را بیشتر می‌کند. تحت شرایط عادی نیروگاه‌های زغال‌سوز شکاف موجود را پر می‌کردند، اما هزینه انتشار دی‌اکسیدکربن در سیستم تجارت آلایندگی اروپا افزایش چشمگیری یافته و به ۵۲ یورو رسیده است، بنابراین نیروگاه‌های گازسوز که تقریباً ۵۰ درصد آلایندگی کمتری تولید می‌کنند، تقاضای بالاتری دارند.
در گذشته گازپروم به‌سرعت صادرات گاز را افزایش می‌داد تا نیازهای بیشتر مشتریانش را تأمین کند و به هدف خود برای افزایش سهم بازارش دست یابد. با این حال این شرکت روسی از ارسال حجم بیشتر گاز از طریق سیستم خط لوله اوکراین خودداری کرده است؛ چنانکه در تابستان امسال گازپروم از خرید ظرفیت در مناقصه‌های ماهانه اوکراین اجتناب کرد.
این اقدام را می‌توان راهبرد جدید روسیه برای زیر فشار گذاشتن اروپا برای تکمیل ساخت خط لوله نورداستریم-۲ تلقی کرد. گرچه مدیران گازپروم تغییر در راهبرد این شرکت را تکذیب کرده‌اند، اما درخواست مشتریان برای دریافت حجم بیشتر گاز را تأیید کرده‌اند. پروژه خط لوله نورداستریم-۲، به‌دلیل تحریم‌های آمریکا به تأخیر افتاده است. با این‌حال گازپروم متعهد مانده است ساخت نورداستریم-۲ را تکمیل کند. دو کشتی روی احداث لوله در بستر دریا بدون وقفه کار می‌کنند.
یک نظریه دیگر درباره تمایل نداشتن گازپروم برای ارسال حجم بیشتر گاز، راهبرد استوار بر سود است. در گذشته افزایش سهم بازار هدف اصلی گازپروم بود که گاهی نیز به بهای سودآوری کمتر تمام می‌شد، بنابراین گاز طبیعی به‌عنوان یک سلاح سیاسی در بحران‌های متعدد در اروپای شرقی که وابستگی زیادی به گاز دارد، مورد استفاده قرار گرفته است، از این نظر نقش گازپروم بیشتر شبیه اوپک است، با این تفاوت که نفوذش به اروپا محدود است که در آنجا ارتباط خوبی با مشتریان دارد. توجه اتحادیه اروپا به مسئله محیط زیست و کربن‌زدایی ممکن است روسیه را به این سمت بکشاند که ارزش گاز طبیعی خود را در حالی که بازار قابل توجهی وجود دارد، حداکثر کند.
قیمت گاز طبیعی در بازار اروپا از ۱۳۰ دلار به ازای هر هزار مترمکعب در سال ۲۰۲۰ به ۴۰۰ دلار در حال حاضر افزایش یافته است. تحلیلگران معتقدند بازار اروپا در چند ماه آینده قطعاً با کمبود عرضه مواجه خواهد شد که به قیمت‌های بالاتر پایدار منتهی می‌شود، در حالی که اروپا گزینه‌های چندانی ندارد.
درخواست اوکراین برای تحریم شرکت گازپروم روسیه
با قرارداد ۱۵ ساله تأمین گاز با بوداپِست به حجم ۴.۵ میلیارد مترمکعب که روز جمعه یکم اکتبر آغاز شد، گازپروم دیگر از طریق اوکراین به مجارستان گاز ارسال نمی‌کند، بلکه گاز را از طریق صربستان (۳.۵ میلیارد مترمکعب) و اتریش (یک میلیارد مترمکعب) خواهد فرستاد. این موضوع اوکراین را از درآمدهای ترانزیت گاز محروم کرده است. این کشور از سال ۲۰۱۵ از مجارستان گاز وارد می‌کرد تا به این شکل مستقیماً از روسیه گاز خریداری نکند.
از زمان الحاق شبه‌جزیره کریمه به روسیه و حمایت از جدایی‌طلبان در شرق اوکراین، روابط کی‌یف با مسکو بحرانی شده است. اوکراین قرارداد گازی با مجارستان را تصمیمی سیاسی و بدون منطق اقتصادی خوانده و از اتحادیه اروپا خواسته است تا انطباق این قرارداد با قانون انرژی اروپا ارزیابی شود.
کی‌یف همچنین با غرب برای جلوگیری از فعالیت خط لوله نورداستریم-۲ که اوکراین را دور می‌زند، لابی کرده و از واشنگتن و برلین خواسته است به تعهدشان برای برخورد سخت با مسکو که در توافق مربوط به خط لوله گازی نورداستریم-۲ اعلام کرده بودند، عمل کنند.
اوکراین معتقد است روسیه این اقدام‌ها را از روی عمد انجام می‌دهد و به وضوح از گاز به‌عنوان یک سلاح استفاده می‌کند. در بیانیه مشترک آمریکا و آلمان گفته شده بود اگر کرملین از گاز به‌عنوان یک سلاح استفاده کند، پاسخ مناسبی وجود خواهد داشت. اوکراین خواهان وضع تحریم‌ها علیه اپراتور نورداستریم-۲ (زیرمجموعه ۱۰۰ درصدی گازپروم) است.
این اختلاف در شرایط حساسی برای روسیه پیش آمده که می‌خواهد آلمان خط لوله گازی نورداستریم-۲ را که ساختش تکمیل شده است، تأیید کند. روسیه با اتهام‌هایی از سوی منتقدان کرملین مبنی بر اینکه با عدم عرضه کافی گاز به اروپا در شرایط کمبود انرژی و افزایش قیمت‌ها تلاش می‌کند به روند تأیید این خط لوله سرعت ببخشد، روبه‌روست.
روسیه اتهام‌های اوکراین را بی‌پایه و اساس و با انگیزه سیاسی خوانده و اعلام کرده به تعهدهای خود براساس قراردادهای گاز طبیعی فعلی، عمل کرده است و عرضه اضافی تنها زمانی فراهم خواهد شد که فعالیت نورد استریم-۲ آغاز شود.
شرکت یونیپِر آلمان که بخشی از گروه شرکت‌های غربی حامی نورد استریم-۲ است، اعلام کرده که انتظار ندارد این خط لوله زمستان امسال به رفع کمبود عرضه در بازار جهانی گاز کمک کند، زیرا صدور مجوز فعالیت تا آن زمان بعید است.
راه‌اندازی خط لوله نورداستریم۲
گفته می‌شود شرکت گازپروم قصد دارد از ماه اکتبر امسال جریان گاز طبیعی خود را از یکی از دو خط لوله پرمناقشه نورداستریم۲ آغاز کند. زمان جریان یافتن گاز در شبکه گاز اروپا به تصمیم آلمان بستگی دارد. در حالی که قیمت‌های گاز طبیعی در اروپا به بالاترین سطوح رسیده است، راه‌اندازی این خط لوله می‌تواند به حل بحران کمبود گاز اروپا در زمستان کمک شایان کند و برای صدراعظم آلمان نیز که ۱۰ سال در مقابل مخالفان و متحدان کلیدی همچون ایالات متحده از این پروژه حمایت کرد، یک برد تلقی شود.
گازپروم راه‌اندازی هر دو خط لوله نورداستریم-۲ را تا یکم دسامبر ۲۰۲۱ در برنامه خود دارد. این شرکت پیش از این اعلام کرده بود این خط لوله امسال قادر به انتقال ۵.۶ میلیارد مترمکعب گاز خواهد بود، اما نورداستریم-۲ هنوز در انتظار دریافت گواهینامه فنی و بیمه است که به‌دلیل تحریم‌های ایالات متحده آمریکا در سال گذشته میلادی ممکن است چالش‌برانگیز باشد.
خط لوله نورداستریم-۲ که قرار بود در سال ۲۰۱۹ راه‌اندازی شود، با دخالت‌های آمریکا و تهدید به مجازات شرکت‌های همکاری‌کننده در ساخت این خط لوله، با تأخیرهای مکرر روبه‌رو شد، پس از تصمیم بایدن برای لغو بعضی از تحریم‌ها در ماه مه امسال، چشم‌انداز پایان کار تغییر کرد. آمریکا و آلمان توافقی را امضا کردند که در صورت تلاش روسیه برای استفاده از انرژی به عنوان سلاح علیه اوکراین، این کشور با اقدام متقابل روبه‌رو خواهد شد.
مدیریت امور اوپک و روابط با مجامع انرژی وزارت نفت
نظر شما