بیست‌وششمین نشست اعضای کنوانسیون تغییر اقلیم موسوم به کاپ ۲۶ (COP۲۶) روز یکم نوامبر (دوشنبه، دهم آبان‌ماه) به‌طور رسمی با سخنرانی بوریس جانسون، نخست‌وزیر انگلیس و تعدادی از رهبران جهان، به همراه سر دیوید آتنبرو (David Attenborough) و شاهزاده چارلز برای دو هفته مذاکرات اقلیمی فشرده آغاز شد.

مذاکرات فنی طبق برنامه این نشست روز یکشنبه (نهم آبان‌ماه) آغاز شد، اما یکم نوامبر آغازی برای دو روز سخنرانی‌های سیاسی کلیدی رهبران ۱۹۳ کشور در این نشست بود.

روز نخست آنچه به‌طور رسمی «نشست سران جهان» نامیده می‌شود، لحن جدی و هوشیارانه‌ای به بحث‌ها در اجلاس کاپ ۲۶ داد. سخنرانی‌های سطح بالا از افرادی مانند نخست‌وزیر انگلیس و ماریو دراگی، نخست‌وزیر ایتالیا و فراخوانی برانگیزاننده برای اقدام از سوی سر دیوید آتنبرو، همگی سرفصل‌های اخبار سراسر جهان را به خود اختصاص دادند.

در این نوشتار به بعضی از موارد مهم در سخنرانی‌های افتتاحیه و کلیدی در روز نخست نشست پرداخته می‌شود:

رونمایی بریتانیا از بسته کمک ۳ میلیارد پوندی برای اقلیم

جانسون در توصیف اینکه گلاسکو چه لحظه‌ای است، گفت: «لحظه‌ای که درباره تغییرات اقلیمی واقعی می‌شویم و می‌توانیم درباره زغال‌سنگ، خودروها، پول نقد و درختان واقعی باشیم.» شعار چهار کلمه‌ای به نحوه نگرش وی به اولویت‌های توافق‌های بین‌المللی اشاره دارد.

وی از آیین گشایش سران جهان در کاپ ۲۶ برای اعلام آغاز طرح جدید سبز پاک (CGI) مستقر در بریتانیا استفاده کرد که هدف آن افزایش سرمایه‌گذاری خصوصی در زیرساخت‌های کم‌کربن و پایدار در سطح جهانی است.

در چارچوب طرح سبز پاک، بریتانیا بیش از ۳ میلیارد پوند در زمینه تأمین مالی اقلیم طی پنج سال آینده برای حمایت از کشورهای در حال توسعه ارائه خواهد کرد. این طرح شامل تسهیلات جدید ۲۰۰ میلیون پوندی برای نوآوری اقلیمی خواهد بود. کل بودجه اختصاصی در قالب طرح سبز پاک دو برابر مبلغی است که مؤسسه مالی توسعه بریتانیا، CDC، در دوره راهبرد پیشین خود از سال ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۱ در پروژه‌های اقلیمی سرمایه‌گذاری کرده بود.

آیا شکست، پایان باهوش‌ترین گونه جهان است؟!

سر دیوید آتنبرو که اوایل امسال به‌عنوان قهرمان مردمی برای کاپ ۲۶ منصوب شد پس از سخنرانی جانسون پشت تریبون قرار گرفت و سخنرانی تکان‌دهنده‌ای را ارائه و یادآوری کرد که چگونه طبیعت و اقلیم در طول زندگی و حرفه او بدتر شده است.

وی با ترغیب مردم به استفاده از «امید، نه ترس» به‌عنوان انگیزه خود در ۱۲ روز آینده، گفت: «در طول زندگی خود شاهد تنزل وحشتناکی بوده‌ام. در زندگی شما، شما می‌توانید و باید شاهد بهبود فوق‌العاده باشید.» البته این در صورتی است که رهبران جهان تعهدهای خود را افزایش دهند و سپس به آنها عمل کنند.

آیا قرار است داستان ما این‌گونه تمام شود؟ داستان باهوش‌ترین گونه‌ جهان که محکوم است در تعقیب اهداف کوتاه‌مدت با همه ویژگی‌های انسان در دیدن تصویر بزرگ‌تر شکست بخورد؟

حکم مرگ وحشتناک

میا موتلی (Mia Mottley)، نخست‌وزیر باربادوس، هدف دو درجه را «حکم مرگ وحشتناک» برای کشورهای جزیره‌ای خواند و از دیگر کشورها خواست این را در نظر داشته باشند و اظهار کرد که انتخاب نکردن «زنده نگه‌داشتن ۱.۵ درجه سانتی‌راد»، سرانجام، انتخابی فعال است. موتلی از کشورها خواست به جای شرط‌بندی روی فناوری‌هایی که هنوز وجود ندارند، از فناوری‌های موجود استفاده کنند و این رویکرد اخیر را «در بهترین حالت بی‌ملاحظه و در بدترین حالت خطرناک» خواند.

وی تصریح کرد: اگر ۹ تریلیون دلار تسهیلات از سوی بانک‌های مرکزی در دوران شیوع ویروس همه‌گیر کووید-۱۹ ارائه می‌شود، دستیابی به هدف بلندمدت مالی ۱۰۰ میلیارد دلاری برای اقلیم، باید بخش آسان‌تری از مذاکرات جاری اقلیم باشد.

کشورهای جزیره‌ای و ائتلاف کشورهای کمترتوسعه‌یافته نقش کلیدی در گنجاندن هدف ۱.۵ درجه سانتیگراد در توافقنامه تغییرات اقلیمی پاریس هنگام تصویب آن در سال ۲۰۱۵، ایفا کردند.

سخنرانی ناامیدانه رؤسای جمهوری آمریکا و کانادا

در ماه اکتبر، گزارش دبیرخانه کنوانسیون سازمان ملل متحد درباره «شکاف انتشار» یکی از دیگر یادآوری‌ها بود که نشان داد تعهدهای اقلیمی کشورها منجر به گرم‌تر شدن دمای جهان تا ۲.۷ درجه سانتیگراد نسبت به دوران پیش از صنعتی شدن می‌شود که به معنای ویرانی میلیون‌ها زندگی و معیشت در جهان است.

از کشورهای عضو توافقنامه تغییرات اقلیمی پاریس خواسته شده بود که تازه‌ترین اسناد روزآمد شده و ارتقایافته سند مشارکت معین ملی (NDC) خود را ارائه دهند. تاکنون بعضی از این روزآمد کردن‌ها یا وعده‌ها برای تکمیل آنها محقق شده است.

وعده نخست‌وزیر هند، نارندرا مودی، در سخنرانی خود برای تعهد این کشور به خالص انتشار کربن صفر سبب شگفتی بسیاری شد. وی زمان دستیابی به هدف خالص انتشار کربن صفر را سال ۲۰۷۰ اعلام کرد و گفت: سند مشارکت معین ملی هند با تعهد به تولید ۴۵۰ گیگاوات انرژی‌های تجدیدپذیر تا سال ۲۰۳۰ به‌زودی ارتقا و به‌روزرسانی خواهد شد. این مقدار تولید برق تجدیدپذیر باید ۵۰ درصد از عرضه انرژی کشور را تشکیل دهد.

برزیل وعده داد هدف قوی‌تری برای کاهش انتشار خود در سال ۲۰۳۰ تعیین می‌کند و کاهش ۵۰ درصدی انتشار گازهای گلخانه‌ای تا سال ۲۰۳۰ در مقایسه با سطح انتشار سال ۲۰۰۵ را هدف‌گذاری می‌کند (هدف کنونی ۴۳ درصد است)، اما بعضی از گروه‌های سبز استدلال کرده‌اند هدف جدید به‌واقع هیچ افزایشی نیست، زیرا دولت برزیل در نشست کاپ ۲۱ به هدف ۵۰ درصد متعهد شده بود، اما سپس از آن عقب‌نشینی کرد.

فعالان محیط‌ زیست درباره سخنرانی رهبرانی از جمله جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا و جاستین ترودو، رئیس‌جمهوری کانادا، ابراز ناامیدی کردند. آنان کمتر درباره گسترش انرژی‌های تجدیدپذیر و حذف سوخت‌های فسیلی صحبت کردند و وعده مشخصی را در این زمینه بیان نکردند.

جنگل‌زدایی را متوقف کنید

رهبران بیش از ۱۰۰ کشور که میان آنها بیش از ۸۵ درصد جنگل‌های جهان واقع است، اندکی پیش از نیمه شب روز نخست نشست کاپ ۲۶ توافقی تازه درباره جنگل را اعلام کردند.

در این توافق بیان شده است که کشورها باید جنگل‌زدایی و تخریب زمین را تا سال ۲۰۳۰ میلادی متوقف کنند و در صورت امکان تا آن زمان وارد دوره بازسازی جنگل‌ها شوند.

در زمان راه‌اندازی توافق، ۸.۷۵ میلیارد پوند از سوی دولت‌ها و ۵.۳ میلیارد پوند از سوی بخش خصوصی تعهد شد که برای اجرای توافق پرداخت شود. دولت بریتانیا ۱.۵ میلیارد پوند به این طرح اختصاص داده است. در اولویت نخست، بودجه به کشورهای در حال توسعه تخصیص داده می‌شود و بخش قابل‌توجهی برای اطمینان از حمایت از حقوق مردمان بومی هزینه خواهد شد.

این توافق به‌طور گسترده‌ای مورد استقبال قرار گرفته است، اما مانند هر توافقی در این مقیاس، مشکلات در جزئیات توافق خواهد بود و بسیاری مشتاقانه منتظر اسناد کامل آن هستند.

زغال‌سنگ دشمن شماره یک تغییرات اقلیمی

کمپین بشردوستانه بلومبرگ (Bloomberg Philanthropies) در روز نخست نشست کاپ ۲۶ هدفی را برای تعطیلی یک‌چهارم از ۲۴۴۵ نیروگاه زغال‌سنگی باقی‌مانده در جهان و توقف طرح‌هایی برای تمام ۵۱۹ نیروگاه زغال‌سنگ جدید پیشنهادی تا سال ۲۰۲۵ تعیین کرد.

این سازمان چند سال است که برای حذف زغال‌سنگ در اتحادیه اروپا و کشورهایی نظیر ژاپن، کره جنوبی و استرالیا فعالیت می‌کند. این سازمان مدعی است که به بسته شدن ۵۰ درصد از نیروگاه‌های اتحادیه اروپا و ۶۶ درصد از نیروگاه‌های ایالات متحده کمک کرده، اما تحقق هدف جدید مستلزم مشارکت در ۲۵ کشور در حال توسعه و اقتصادهای نوظهور است که به‌دنبال افزایش سریع ظرفیت تولید زغال‌سنگ به‌عنوان ابزاری برای توسعه اقتصادی خود هستند.

رویکرد تسریع در حذف زغال‌سنگ شامل حمایت مالی برای تغییر سیاست، حمایت از پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر و انرژی کم‌کربن با استفاده از فناوری‌های بالغ و نیز بهره‌گیری آزمایشی از فناوری‌های نوآورانه‌تر است.

مایکل بلومبرگ گفت: «زغال‌سنگ دشمن شماره یک در نبرد با تغییرات اقلیمی است، زیرا سبب انتشار یک‌سوم کل کربن جهان می‌شود.»

آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، مدت‌هاست که از پایان دادن به زغال‌سنگ در کشورهای عضو سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی (OECD) و اتحادیه اروپا تا سال ۲۰۳۰ و دیگر مناطق جهان تا سال ۲۰۴۰ میلادی حمایت کرده است.

وی در روز نخست نشست کاپ ۲۶ گفت: «اگر همه نیروگاه‌های زغال‌سنگی برنامه‌ریزی‌شده عملیاتی شوند، اهداف پاریس دود می‌شود. ما به ائتلاف‌ میان کشورهای وابسته شدید به زغال‌سنگ و دارای منابع مالی و فنی برای حمایت از گذار انرژی، نیاز داریم.»

این کمپین به‌ویژه با توجه به این واقعیت که در نشست‌ گروه ۲۰ در ایتالیا، رهبران نتوانستند درباره پایان دادن به تولید برق داخلی با سوخت زغال‌سنگ تعهد دهند، اهمیت دارد. البته تعهدی مبنی بر تأمین نکردن اعتبار بین‌المللی زغال‌سنگ تا پایان سال ۲۰۲۱ داده شد. ایتالیا، میزبان و رئیس نشست، امیدوار است تأمین مالی داخلی نیروگاه‌های زغال‌سنگی نیز تا سال ۲۰۳۰ میلادی پایان یابد.

   مدیریت امور اوپک و روابط با مجامع انرژی وزارت نفت