در حالی که قیمت نفت برنت در هفته‌های اخیر از مرز ۹۰ دلار به ازای هر بشکه عبور کرده است و بعضی از منابع مانند مورگان استنلی، گلدمن ساکس، بانک آمریکا و جی‌پی‌مورگان پیش‌بینی کرده‌اند که قیمت‌های نفت تا ۱۰۰ دلار در هر بشکه نیز در سال ۲۰۲۲ خواهد رسید، اوپک‌پلاس در نشستی بسیار کوتاه و ۱۶ دقیقه‌ای با اجماع سریع ۲۳ کشور عضو تصمیم به ادامه برنامه افزایش ۴۰۰ هزار بشکه در روز گرفت و مقرر شد کشورها در ماه مارس نیز تولید خود را بار دیگر بر اساس توافق پیشین افزایش محدودی دهند. در این نشست هیچ اشاره‌ای به قیمت‌های بالای نفت و کمبود ظرفیت مازاد نشده است.
انرژی اینتلیجنس معتقد است این تصمیم اوپک‌پلاس ریشه در ناتوانی بعضی از کشورهای عضو برای پایبندی به سهمیه‌های تعهدشده دارد. این مؤسسه پیش‌بینی کرده که کشورهای عضو اوپک‌پلاس در ماه مارس نیز توان افزایش تولید بیش از ۲۰۰ هزار بشکه را ندارند و این در شرایطی است که تولید نفت خام تجمعی اوپک‌پلاس در ماه ژانویه نیز ۹۰۰ هزار بشکه در روز کمتر از تعهد و برنامه توافق شده بوده است. به نظر می‌رسد به‌تدریج تعداد بیشتری از کشورهای عضو در حال رسیدن به حداکثر ظرفیت تولید خود هستند و نمی‌توانند به تعهدهای سهمیه‌ای خود عمل کنند.
انرژی اینتلیجنس معتقد است روسیه از کشورهایی است که در حال رسیدن به حداکثر ظرفیت تولید نفت خام است. بر اساس برآوردها، روسیه دارای ظرفیت تولید ۱۰ میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه در روز است. این در حالی است که تولید نفت خام این کشور در ماه دسامبر به ۱۰ میلیون بشکه در روز رسیده و از این رو پیش‌بینی می‌شود در چند ماه آینده توان افزایش تولید خود را از دست بدهد.
بر اساس همین برآوردها آذربایجان تا آوریل پیش رو، عراق تا ژوئن، الجزایر تا اوت و کویت تا سپتامبر به حداکثر ظرفیت تولید خود خواهند رسید و مازاد ظرفیت تولید نفت خام آنها به صفر می‌رسد.
در آفریقا نیز نیجریه و آنگولا در ماه دسامبر ۲۰۲۱ دارای تولید نفت خام ۶۷۰ هزار بشکه در روز کمتر از سهمیه خود بودند. مالزی نیز در همین ماه ۱۲۵ هزار بشکه در روز کمتر از تعهدات خود تولید داشته است. پیش‌بینی می‌شود در زمان پایان توافق جاری در ماه سپتامبر ۲۰۲۲ قزاقستان و عمان نیز به حداکثر ظرفیت تولید خود برسند و از این رو در نیمه دوم سال ۲۰۲۲ ظرفیت مازاد تولید بسیار محدودی در بازار نفت وجود داشته باشد.
به نظر می‌رسد عربستان و امارات متحده عربی تنها کشورهایی هستند که دارای ظرفیت مازاد تولید نفت خام خواهند بود. بر اساس برآورد انرژی اینتلیجنس این دو کشور در مجموع دارای ظرفیت مازاد ۳ میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه در روز هستند که می‌تواند طی ۳۰ روز به این سقف برسد و آن را برای ۹۰ روز به‌صورت پایدار حفظ کنند.
با وجود اینکه برخی منابع معتقدند ظرفیت مازاد موجود در بازار که عمدتاً از سوی عربستان نگهداری می‌شود، برای تأمین تقاضای نفت در سال ۲۰۲۲ کافی است. باید به این موضوع توجه داشت که کاهش ظرفیت مازاد تولید هم‌زمان با سطوح بسیار پایین ذخیره‌سازی نفت بازار نفت را به‌شدت شکننده و در برابر هرگونه تکانه عرضه و تقاضا ناپایدار می‌کند.
افزایش بسیار محدود ظرفیت تولید عربستان و امارات در سال ۲۰۲۳ به میزان ۶۰۰ و ۲۵۰ هزار بشکه در روز در شرایط انتظار تداوم رشد تقاضای نفت در کوتاه‌مدت به‌خوبی ضرورت سرمایه‌گذاری بیشتر در بخش بالادستی نفت برای تقویت ظرفیت تولید نفت خام در جهان را یادآور می‌شود.
با وجود آنکه از سال ۲۰۱۱ تا سال ۲۰۲۱ شاهد دو تکانه منفی قیمت نفت در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۲۰ بوده‌ایم، میانگین قیمت نفت برنت در این دهه برابر ۷۵ دلار برای هر بشکه بوده است.
این قیمت‌ها به‌طور نسبی بالای نفت، سیگنال مناسبی را به بیشتر کشورهای نفتی برای سرمایه‌گذاری در بخش بالادستی نداده و بخش اعظم درآمدهای صادرات نفت این کشورها برای مخارج جاری و سرمایه‌ای غیرنفتی تخصیص یافته است.
۱۳ عضو از ۲۳ عضو اوپک پلاس در یک دهه گذشته با کاهش تولید نفت مواجه شده‌اند. ونزوئلا، نیجریه، آنگولا و الجزایر در دسامبر ۲۰۲۱ دارای تولید نفت خام تجمعی ۳ میلیون و ۲۷۰ هزار بشکه در روز کمتر در مقایسه با دسامبر ۲۰۱۱ هستند. ظرفیت تولید این کشورها در دهه ۱۹۹۰ و در شرایطی که میانگین قیمت نفت برنت برابر ۱۸ دلار در هر بشکه بود ایجاد شده، اما از دهه ۲۰۰۰ روند کاهش تولید و افت ظرفیت تولید این کشورها آغاز شده و تا سال ۲۰۲۱ ادامه داشته است.
این روند را می‌توان برای کشورهای غیر اوپک مانند مکزیک و آذربایجان نیز مشاهده کرد که تولید آنها به ترتیب ۸۰۰ و ۲۴۰ هزار بشکه در روز کمتر از یک دهه پیش است، اما در عوض در دسامبر ۲۰۲۱ تولید نفت خام کشورهای عراق، عربستان سعودی، امارات و کویت به‌صورت تجمعی ۳ میلیون بشکه از دسامبر ۲۰۱۱ بیشتر است.
شرایط اشاره‌شده در بالا ضمن نشان دادن ضرورت افزایش سرمایه‌گذاری در بخش بالادستی نفت، اهمیت بازگشت ایران به‌عنوان یک صادرکننده مهم به بازار نفت را نشان می‌دهد. بی‌تردید اضافه شدن ایران به بازار نفت به توازن بازار نفت و مهار قیمت‌های نفت کمک شایان توجهی خواهد کرد.
منبع: مدیریت امور اوپک و روابط با مجامع انرژی وزارت نفت
نظر شما