به گزارش شانا به نقل از خبرگزاری صدا و سیما، محمدجواد ساکت با بیان اینکه دولت باید در بخش‌هایی که تحت حاکمیت، مالکیت و بهره‌برداری خود است، بهینه‌سازی کند و انرژی‌هایی را که هدر می‌رود، به چرخه بازگرداند، اظهار کرد: یارانه‌های انرژی قبل از اینکه یک موضوع مرتبط به حوزه انرژی باشد، موضوعی اقتصادی است، به‌دلیل اینکه نام یارانه‌ها قبل از نام انرژی آمده است. این یارانه‌ها برای کشوری که واردکننده انرژی نیست به‌معنای تخفیف روی قیمت انرژی است، یعنی حاکمیت منابع انرژی نفت و گاز را استخراج و پالایش می‌کند و مواقعی هم پس از شیرین‌سازی به‌صورت مستقیم مانند گاز مورد استفاده قرار می‌دهد.
وی گفت: حاکمیت برای اینکه انرژی را به‌دست مصرف کننده نهایی برساند هزینه‌ای بابت اکتشاف، انتقال، توزیع، پالایش و تبدیل صرف می‌کند در حالی که تمامی این هزینه را از مصرف کننده دریافت نمی‌کند، یا اگر دریافت کند، اختلاف زیادی با مبلغی که می‌تواند صادر و از طرف خارجی و شرکت‌های تجاری دریافت کند، دارد.
کارشناس انرژی افزود: به‌طور کلی یارانه‌های انرژی به دو بخش عمده از لحاظ مفهومی تخصیص می‌یابد؛ بخش اول مربوط به بخش صنعتی و خدماتی است که چرخه اقتصاد را می‌چرخاند و بخش دوم حوزه مصرف مردم و مصارف رفاهی است. یک‌سوم مصرف انرژی کشور به مردم و دوسوم به صنایع و خدمات تخصیص می‌یابد.
تداوم افزایش شدت انرژی در کشور
ساکت درباره نحوه محاسبه یارانه‌های انرژی گفت: بخش‌های اصلی تشکیل‌دهنده یارانه‌های پنهان گاز، بنزین و گازوئیل هستند. روند تاریخی نشان می‌دهد شدت انرژی در سال‌های مختلف افزایش یافته و به‌تدریج و سال به سال برای خلق یک دلار تولید ناخالص داخلی، انرژی بیشتری مصرف کرده‌ایم.
وی تصریح کرد: ما بر اساس گاز توسعه یافته‌ایم و انرژی کشور را تأمین کرده‌ایم، پایه بخشی از مصرف انرژی در کشور گاز است. هرچقدر مصرف بخش خانگی سهم بزرگ‌تری از کل مصرف را تشکیل می‌دهد، نشان می‌دهد شدت انرژی آن کشور در وضع بدتری قرار دارد.
این کارشناس انرژی تأکید کرد: ما در شاخص شدت انرژی جزو ۵ تا ۱۰ کشور بد دنیا هستیم، یعنی جزو آن ده‌تایی که به ازای یک دلار خلق ثرورت یا ارزش، مقدار زیادی انرژی مصرف می‌کنند که تابع دما و پهناور بودن سرزمین نیز است. کشورهای سردسیری به‌طور معمول جزو کشورهای با رتبه خوب در حوزه انرژی هستند.
ساکت افزود: متأسفانه مسئله تورم که افت اقتصاد کشور است، اجازه نمی‌دهد افزایش قیمت‌ها در طی زمان مؤثر واقع شود، یعنی بارها افزایش قیمت در حامل‌های مختلف را شاهد بوده‌ایم، اما قیمت یارانه انرژی کشور سال به سال بیشتر شده و این به‌دلیل ارزش پایین ریال است. تلاشی که دولت می‌کند تا قیمت‌ها را زیاد کند، تورم از بین می‌برد، بنابراین باید تورم مهار شود.
واردکننده بنزین می‌شویم چون...
وی گفت: راهکار بخش خانگی مدل‌های قیمت‌گذاری آی‌بی‌تی یا روش‌های پلکانی است که ما هزینه مصرف غیر بهینه را برای پرمصرف‌ها بیشتر کنیم. هر خانوار ایرانی در سال نزدیک به ۳ هزار و ۶۰۰ دلار مخارج دارد که این عدد برای ایالات متحده ۶۵ هزار دلار و برای اتحادیه اروپا ۴۵ هزار دلار است. ما با این ۳ هزار و ۶۰۰ دلار چقدر از کالا و خدمات بهره‌مند می‌شویم؟
کارشناس انرژی تصریح کرد: این اختلاف را ضرب در تعداد خانوار کنیم به عدد یارانه پنهان می‌رسیم، یعنی آن تخفیف حاکمیت روی حامل‌های انرژی است که رفاه را روی خانوار به‌وجود آورده است. مطالبه مردم و رفتار دولت‌ها باید تغییر کند و به‌سمتی برود که مردم در پرداخت هزینه‌ها توانمندتر شوند و درآمدها به‌سطح درآمدهای بین‌المللی برسد.
ساکت افزود: در واقع سیاست توسعه صنعتی یک کار کلان و پیچیده است و در نتیجه باید به‌دنبال بستری بود که یارانه‌های انرژی را نقد و هدفمند کرد تا به توسعه منجر شود. یکی از بستری‌های خوب، قانون هدفمند کردن یارانه‌هاست.
وی گفت: هزینه‌کرد، سهم دیگر ۳۰ درصدی صنعت است، از دو تا سه سال دیگر دوباره واردکننده بنزین و گازوئیل می‌شویم و دلیل آن هم این است که پالایشگاه نساخته‌ایم، چون پول نداشتیم، برق تابستان‌ها قطع می‌شود، چون نیروگاه به اندازه کافی نداریم.
منابع فسیلی زیرزمین برای ایران سودآوری نداشت
کارشناس حوزه انرژی تأکید کرد: چقدر شن در کویر لوت داریم؟ این سؤال وقتی مهم است که سودآور باشد، منابع فسیلی زیرزمین برای ایران چندان سودآوری نداشته و بیشتر مصرف خود کرده‌ایم. ممکن است ۷۰، ۸۰ سال نفت و گاز داشته باشیم، ولی استخراج آن باید سودآور باشد. هر بشکه نفت با کمتر از ۱۰ دلار سرمایه استخراج می‌شود، ولی اگر ۵۰ سال دیگر کار به جایی رسید که استخراج هر بشکه نفت صد دلار هزینه داشت، عقلانی است که استخراج کنیم؟
ساکت گفت: ما اگر هزار سال نیز نفت و گاز داشته باشیم، رفته‌رفته هزینه استخراج آن افزایش می‌یابد و هزینه تمام‌شده آن بیشتر می‌شود. توسعه میدان‌ها، استخراج بیشتر نیاز به سرمایه‌گذاری دارد، سرمایه‌گذاری وقتی توجیه دارد که بتوانیم به قیمت جهانی بفروشیم. کم‌کم فشار پارس جنوبی کاهش می‌یابد و کمتر می‌توانیم تولید کنیم و به‌همین دلیل باید به سمت میدان‌های دیگر برویم.
وی اظهار کرد: نظام قیمت‌گذاری پلکانی آی‌بی‌تی می‌گوید که قیمت انرژی برای مصرف‌کننده باید مختلف باشد و ملاک هم میزان مصرف است. در بعد اقتصادی نیز به این معنا است که کم‌مصرف به احتمال بالا درآمدش کمتر است، پرمصرف باید هزینه بیشتری بابت آن بدهد که این در پلکانی قرار می‌گیرد. نظام‌های فعلی قابل اصلاح است؛ اختلاف پله‌ها شاید بر اساس دیتاهای موجود و توان پرداخت مصرف‌کننده‌ها فاصله‌های آن درست تنظیم نشده است.
این کارشناس انرژی افزود: در بخش صنعت خدمات انرژی ابزاری برای حاکمیت تعریف شده که هزینه‌ها را نسبت به رقبای بین‌المللی کاهش دهد و حاشیه سود افزایش یابد. از یارانه‌های انرژی بدتر این است که سبب بهره‌ور نشدن می‌شود، یعنی انرژی را با قیمت پایین در اختیار بسیاری از کارخانه‌ها قرار می‌دهیم، اما محصول آن را به قیمت جهانی می‌خریم. این کارخانه‌ها سوار بر رانت دولتی هستند که به‌تدریج باید حذف شود.
نظر شما