کشورهای همجوار، همواره مسائل و مشکل‌های عدیده‌ای را در طول سال‌ها داشته‌اند و به‌جای تعامل و فعالیت‌های سازنده برای بهره‌مندی دوسویه، رقابت را سرلوحه فعالیت قرار داده‌اند که در طول تاریخ بین کشورهای همسایه به چشم می‌آید. تقسیم اراضی مجاور مرز، مهاجران غیرقانونی، قاچاق کالا و انسان و... مسائل مختلفی از این دست همواره در سطوح و ابعاد مختلف تاریخ و خبرساز بوده است.
موضوعی که در حوزه انرژی در همین زمینه همواره مطرح بوده، موضوع برداشت از مخازن نفت و گاز مشترک است. مهاجرت سیال، برداشت از مخازن کشور رقیب با استفاده از فناوری‌های جدید از جمله حفاری‌های افقی و دیگر مسائل در سال‌های اخیر در تیترهای رسانه‌ای جای بسیاری پیدا کرده است.
سعید ساویز، کارشناس حوزه انرژی در گفت‌وگو با خبرنگار شانا با اشاره به این موضوع گفت: در ادبیات سیاسی حوزه انرژی اصطلاحی وجود دارد که بسیار به‌کار برده می‌شود؛ اصطلاحی که در ادبیات فنی چندان جایگاهی ندارد و آن «تولید رقابتی و مهاجرت سیال در میدان‌های نفت و گاز مشترک» است.
وی در تشریح این موضوع توضیح داد: از لحاظ فنی مهاجرت سیال در میدان‌های نفت و گاز به‌ویژه میدان‌های نفتی مشترک، زمانی در حجم قابل‌توجه امکان‌پذیر است که سیال گرانروی بسیار پایینی داشته باشد و مخزن بسیار تراوا باشد، در غیر این صورت حجم سیال قابل جابه‌جایی بین مرزهای سیاسی چندان قابل اعتنا نیست.
کارشناس حوزه انرژی افزود: خیلی از مخازن کربناته در خاورمیانه وجود دارند که ضریب بازیافت آنها زیر ۱۰ درصد است و نفتی که زیر پای شماست و به همه نقاط مخزن مسلط هستید، در بهترین حالت فقط ۱۰ درصد آن قابل استحصال است و ۹۰ درصد در مخزن می‌ماند. اکنون چطور ممکن است شما با ۱۰، ۱۵ کیلومتر فاصله، قصد کشیدن سیال را از زیر پای همسایه سیاسی خود داشته باشید؟
ساویز با اذعان به اینکه تولید یک کشور از مخزن مشترک می‌تواند بر کیفیت مخزن تأثیر بگذارد، گفت: البته اینکه وقتی یک کشوری از یک مخزن مشترک به‌تنهایی شروع به تولید می‌کند، چه تأثیری می‌تواند روی مخزن بگذارد، موضوع جدایی است که به‌طور خلاصه می‌توان گفت تولید از یک میدان مشترک می‌تواند به افت فشار در کل مخزن منجر شود. در نگاه عام شاید افت فشار و مهاجرت سیال بسیار به هم نزدیک باشند، اما به لحاظ فنی این دو موضوع به‌طور کامل از هم مجزا هستند.
وی با اشاره به اشتراک‌های دینی، قومیتی و تاریخی کشورهای خاورمیانه گفت: شاید اگر کشورهای همسایه در مخازن مشترک کارگروه‌های مهندسی و مخازن مشترک داشته باشند و کمیته به‌گونه‌ای سناریوی تولید را در دو طرف مدیریت کند که منجر به تولید صیانتی شود، منافع برای طرفین تشدید شود.
کارشناس حوزه انرژی تصریح کرد: با توجه به اشتراک‌ها در خاورمیانه، تصور ایجاد چنین کمیته‌هایی بین کشورهایی که رسم و رسومات نزدیک به هم دارند و قومیت‌هایی که هزاران سال همسایه هستند، خیلی دور از انتظار نیست و با تشکیل چنین کمیته‌ای بر اساس سهم هر کشور، می‌توان تولید را مدیریت کرد و این‌گونه هر دو طرف سود خواهند برد.
تولید رقابتی جز باخت نتیجه‌ای ندارد
ساویز با بیان اینکه با تولید رقابتی همواره هر دو کشور همسایه متضرر هستند، گفت: تولید رقابتی موضوعی است که اکنون در خاورمیانه مرسوم است. به‌راحتی با تشکیل کمیته مخازن مشترک می‌توان بر اساس سناریوهای درست منافع طرفین را بر اساس سهم از میدان تعریف کرد، بدون آنکه با تولید رقابتی به مخزن آسیب وارد شود و منافع هر دو طرف را تحت‌الشعاع قرار داد.
وی با اشاره به تلاش ایران برای ورود به حوزه تولید اشتراکی گفت: در دوره اخیر وزارت نفت ایران آرام‌آرام به سمت تشکیل چنین کارگروه‌هایی گام برمی‌دارد که مسیر درستی است؛ هرچند دیر به این سمت رفته‌ایم، اما هر زمان به این سمت برویم برنده هستیم.
کارشناس حوزه انرژی با ذکر مثال‌هایی برای فعالیت در این حوزه تشریح کرد: هم‌اکنون برای نمونه می‌توانیم در میدان آزادگان که با میدان مجنون عراق مشترک است کارگروه مهندسی نفت مشترک با عراق تشکیل دهیم یا با کشور قطر در میدان پارس جنوبی که گنبد شمالی قطر خوانده می‌شود، می‌توان زمینه این‌گونه همکاری را ایجاد کرد؛ در واقع در هر مکانی که میدان مشترک داریم می‌توان چنین شرایطی را ایجاد کرد.
ساویز گفت: می‌توان با ایجاد این کارگروه و بررسی شرایط، در مسیر کاهش هزینه‌ها و اشتراک فناوری، همچنین بالا رفتن امنیت ژئوپلیتیک و در نتیجه امنیت اقتصاد انرژی گام برداشت که به ثبات کشور کمک شایانی می‌کند و در مجموع به لحاظ فنی، اقتصادی و سیاسی مزایای بسیاری دارد.
وی از سوآپ به‌عنوان فعالیت مشترک کشورهای همسایه یاد کرد و گفت: موضوع سوآپ نیز مشابه موضوع مطرح‌شده است و به‌نوعی مشارکت در فروش کالای دیگران چه در نفت و چه در گاز به‌شمار می‌رود. با در نظر گرفتن منافع خود، وقتی سوآپ انجام می‌شود، در سود، امنیت و اقتصاد طرفین شریک هستیم و این به افزایش اشتراک‌های کشورهای همسایه منجر می‌شود و بهبود روابط را به‌دنبال دارد تا بتوان در سایر حوزه‌ها نیز همکاری کرد.
این کارشناس حوزه انرژی در پایان ضمن حمایت از چنین اقدام‌هایی گفت: هر اقدامی در این حوزه سال‌ها نیاز ما بوده و هست. هر زمان در حوزه انرژی از این دست فعالیت‌ها انجام شود، منافع بسیاری برای کشور به‌دنبال دارد.
نظر شما