حدود یک ماه پس از آنکه رهبران اتحادیه اروپا تحریم واردات نفت روسیه را پیشنهاد دادند، توافق کردند که ۹۰ درصد از واردات نفت خام و فرآورده‌های نفتی از روسیه را تا پایان سال ۲۰۲۲ کاهش دهند و تنها چند کشور محصور در خشکی از این تحریم‌ها معاف باشند، البته این اقدام تاریخی مستلزم شتاب بخشیدن به گذار انرژی در کشورهای اروپایی و تغییر جدی الگوی تجارت نفت در جهان خواهد بود.
در نگاه کوتاه‌مدت و ظرف چند ماه آینده به احتمال بسیار زیادی اروپا با کمبود سوخت و جهش قیمت در فصل رانندگی تابستانی روبه‌رو خواهد شد و پیش‌بینی می‌شود قیمت نفت برنت از ۱۲۰ دلار در هر بشکه نیز عبور کند، اما با وجود همه این نگرانی‌ها اتحادیه اروپا تصمیم گرفت که برای متوقف کردن ماشین جنگی روسیه این تصمیم مهم را اخذ کند.
در بین کشورهای عضو اتحادیه اروپا تنها مجارستان، به‌عنوان مهم‌ترین متحد روسیه با این تحریم‌ها مخالفت کرده است. کشورهای مجارستان، اسلواکی و جمهوری چک از طریق خط لوله «دروژبا» از روسیه نفت خام وارد می‌کنند و از تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه واردات نفت خام روسیه معاف هستند. افزون بر این بلغارستان نیز تا پایان سال ۲۰۲۴ فرصت دارد واردات نفت خام از مسیر دریا را متوقف کند.
اما باید توجه داشت که این معافیت‌ها تنها ۴۰۰ هزار بشکه از ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه در روز واردات نفت خام از روسیه را تشکیل می‌دهد، البته واردات فرآورده‌های نفتی به مقدار ۱۵ میلیون و ۱۰۰ هزار بشکه در روز از روسیه را نیز می‌توان در همین چارچوب در نظر گرفت. آلمان و لهستان نیز که از طریق خط لوله دروژبا از روسیه نفت خام وارد می‌کنند متعهد شده‌اند تا پایان سال جاری میلادی واردات نفت خام از روسیه را به صفر برسانند.
باید به این موضوع توجه داشت که کشورهای اتحادیه اروپا هنوز هفت ماه فرصت دارند تا به تعهدات خود عمل کنند و طی این مدت به دنبال مبادی وارداتی جایگزین خواهند بود. به نظر می‌رسد واردات نفت خام از عربستان، امارات و عراق در اولویت باشد و پس از آن آمریکا گزینه مطلوب به‌شمار می‌آید. انتظار می‌رود تولید نفت از حوضه «پرمین» در آمریکا در سال جاری میلادی در مقایسه با سال پیش یک میلیون بشکه در روز افزایش یابد. به هر ترتیب با کاهش تولید نفت روسیه، رقابت برای یافتن منابع واردات نفت در اروپا شدت خواهد گرفت و پیش‌بینی می‌شود بعضی از پالایشگاه‌های اروپایی به هر شکل که هست فعالیت خود را حفظ کنند.
برخی منتقدان برنامه اتحادیه اروپا معتقدند این سیاست به روسیه فرصت می‌دهد ضمن تلاش برای پیدا کردن خریداران جدید برای نفت خود، همچنان به صادرات نفت به اروپا ادامه دهد. برخی دیگر حتی پا را فراتر گذاشته‌اند و معتقدند مسکو می‌تواند در ماه‌های پیش رو تا پایان سال ۲۰۲۲ اقدام به قطع صادرات نفت خود به اروپا کند؛ تجربه‌ای که پیش از این روسیه در بازار گاز علیه اروپا اجرایی کرده است. با وجود این، اتحادیه اروپا معتقد است که برنامه کاهش صادرات نفت از روسیه هم‌اکنون نیز فعال شده و به‌تدریج شتاب بیشتری نیز می‌گیرد؛ این برنامه به بازرگانان نفت خام فرصت می‌دهد از قراردادهای بلندمدت باقیمانده با روسیه بدون ریسک دادخواهی بین‌المللی خارج شوند.
اینکه روسیه چگونه می‌تواند نفت خام خود را پس از اعمال تحریم‌های اروپا بازاریابی کند موضوع بسیار مهمی است که بر وضعیت بازار جهانی تأثیر معناداری را خواهد داشت. هند و چین کشورهایی بوده‌اند که خرید نفت اورال روسیه را در ماه‌های اخیر هشت برابر در مقایسه با سال قبل که ۱۰۰ هزار بشکه در روز واردات نفت خام از این کشور داشتند، افزایش داده‌اند. اشتهای این کشورها برای نفت خام متوسط و بسیار ارزان روسیه در ماه‌های اخیر به‌شدت زیاد شده، به‌ویژه برای هند که با افزایش تقاضا برای فرآورده‌های نفتی از سوی اروپا نیز روبه‌روست و این فرصت را دارد که نفت خام روسیه را در پالایشگاه‌های خود پالایش و فرآورده‌های نفتی تولیدی را به بازارهای اروپا صادر کند، البته روسیه برای صادرات نفت خام خود به آسیا با یک محدودیت دیگر نیز روبه‌روست. بسته تحریمی اتحادیه اروپا علیه روسیه نه‌تنها مشمول نفتکش‌هایی می‌شود که نفت خام روسیه را حمل می‌کنند، بلکه شرکت‌های بیمه‌ای را در بر می‌گیرد که این نفتکش‌ها را بیمه می‌کنند.
این محدودیت سبب می‌شود بارگیری‌های مسافت طولانی از مقاصدی مانند بنادر دریای سیاه و بالتیک در روسیه با مشکل جدی روبه‌رو شود و حجم ذخیره نفت روی دریا افزایش یابد، بنابراین روسیه در نظر دارد زیرساخت‌های صادرات نفت خود را که در بخش غرب این کشور متمرکز و برای فروش نفت به کشورهای غربی مانند اروپا و آمریکا تنظیم شده بود، تغییر دهد و به سمت شرق هدایت کند. در همین باره شرکت ترانسنفت محاسبات اولیه را برای تغییر مسیر خط لوله دروژبا به خط لوله «مورمانسک» در شمال روسیه انجام داده است، اما این اقدام مستلزم ۱۵۰۰ کیلومتر احداث خط لوله است که بیش از سه سال اجرای آن طول خواهد کشید و به نظر نمی‌رسد راه‌حل راهگشایی باشد.
منبع: مدیریت امور اوپک و روابط با مجامع انرژی وزارت نفت
نظر شما