به گزارش شانا به نقل از هفته‌نامه مشعل، در منابع و اسناد تاریخی مربوط به تحولات تاریخ نفت، یکی از عوامل ملی شدن صنعت نفت در ایران، نارضایتی از نحوه اعمال مدیریت انگلیسی‌ها بر منابع نفتی و تبعیض بین ایرانیان و افراد خارجی شاغل در نفت عنوان و در منابع و نشریات به کرات تکرار شده است. در یک نمونه از این اسناد تاریخی که در مدیریت موزه‌ها و مرکز اسناد صنعت نفت نگهداری می‌شود، پرونده پرسنلی شخصی به نام «ابراهیم کاووسی» به شماره کارمندی ۳۴۰۴ «انباردار فنی ارتش انگلیسی مقیم آبادان» وجود دارد که در جریان شرحی از شکواییه خود از انگلیسی‌ها، خواننده تا حدی به نحوه تعامل مدیران انگلیسی با ایرانیان پی می برد؛ هرچند گزارش احوال شخصی یک فرد را نباید مبنای قضاوت کلی دانست، اما تا حدی بازتاب‌دهنده امور جاری در آن روزگاران بوده است.
ابراهیم کاووسی سال ۱۹۲۰ (اردیبهشت ۱۲۹۹) در خرمشهر متولد شد، در دبستان فردوسی آبادان تحصیل کرد و در یکی از دبیرستان های آبادان ادامه تحصیل داد. در سال ۱۹۳۹ میلادی در شرکت سهامی نفت انگلیس - ایران به‌عنوان منشی «کترینگ دپارتمنت» مشغول بود و از آن تاریخ تا ۱۹۴۶ به‌عنوان انباردار فنی در ارتش انگلیسی مقیم آبادان فعالیت داشت. وی در مکاتبه‌ای که با مدیر پرسنال (پرسنال منیجر) شرکت سهامی نفت انگلیس - ایران داشته، نوشته: «چون مدتی هست که دایره‌ای زیر نظر هیئت‌رئیسه شرکت به‌وجود آمده و اقدام‌های خیرخواهانه‌ای که این دایره به منفعت افراد ایرانی انجام داده، مرا امیدوار ساخته که یکی از کارمندان سابق آن شرکت بوده‌ام و در جنرال ردکشن سال ۱۹۳۹ از کار منفصل شده‌ام، شرحی از گذشته خود تهیه کردم و با تقدیم آن به نظر مبارک عطف توجه را خواستارم.»
کاووسی در این گزارش به نحوه برخورد رؤسای انگلیسی شرکت نفت انگلیس - ایران اعتراض داشته و خواستار احقاق حق خود بوده است. در این گزارش، از رئیس «کترینگ دپارتمنت» به نام «پارکر» یاد شده که کاووسی، منشی او بوده و به زعم وی، بی نهایت پاکدل و از شخصیت‌های با سابقه شرکت بوده است. با مرخصی رفتن این فرد انگلیسی، شخصی به نام «نیومن» جایگزین شده که دارای «طبعی خشک و عصبانی مزاج» بوده و چون تازه به ایران وارد شده بود و با اخلاق ایرانیان ناآشنا بوده و اطلاعی از سابقه خدمت کارکنان نداشته، در کمترین زمان ممکن و بدون تحقیق و تعمق، سبب اخراج چند نیروی کارآزموده شعبه شده بود.
پس از چند ماه که نیومن برای انجام مأموریت در حال اعزام به هندوستان بود، از کاووسی بازجویی به عمل آمده و با وجود تلاش در رفع سوءتفاهمات بین طرفین، ابراهیم کاووسی با اعلام عدم نیاز از سوی نیومن مواجه و به شرکت نفت «جنرال ردکشنرا» منتقل شده است. با اینکه در این شرکت ۶ سال سابقه کار داشته که هم‌زمان با وقوع جنگ جهانی دوم و مشکلاتی که برای پرسنل نفت در این مقطع زمانی به‌وجود آمده و از سوی افسران تأیید شده بود، با استخدام او موافقت نشد.
از این رو با شکواییه‌ای که کاووسی نوشته و شرح مبسوطی از وضعیت حوزه کاری و خدمات خود ارائه داده بود، خواهان برخورد منصفانه با پرونده و جلوگیری از اخراج خود شده بود. او با ارائه پرونده کاری خود نوشته: «یقین حاصل کردم که در پرونده من به وسیله اشخاصی تغییر و تحریفی به عمل آمده است؛ اما اگر اینطور نباشد، یک مطالعه سطحی به متن پرونده موجود اینجانب و تطبیق موضوع با تاریخ انفصال و ذکر علت اخراج از کار به شما... ثابت خواهد شد که به طورکلی تقصیری از من سر نزده که اولیای امور بتوانند پس از قضاوت و حکمیت، آن را ثابت و به جرم آن، مرا از کار بیرون و در ورقه اخراجم صریحاآن را ذکر کنند.»
ابراهیم کاووسی در ادامه با ذکر تناقضات رفتاری رؤسای انگلیسی شرکت آورده است: «اینجا لازم می‌دانم یک پرسش بپرسم و آن اینکه آیا مقصر بوده‌ام که پرسنل با استخدام موافقت نکرده یا محذوراتی دیگر در پیش بوده و اگر مقصر بوده‌ام، مگر شرکت می‌ترسیده که جرم را به من ثابت و به جای کلمه «سرپلست» (surplus= مازاد) عین آن را در ورقه‌ام موقع اخراج معمولا مانند هزاران اشخاص دیگر ذکر کند. این همان روش بعضی از رؤسای کار است که با خط مشی هیئت‌رئیسه که همیشه سعی دارند بهترین افراد، کارفرمایانی برای کارگران ایرانی باشند، مغایرت دارد.»
ویژگی‌های پرونده ابراهیم کاووسی
۱- این شرح کوتاه از زندگی شغلی ابراهیم کاووسی به‌عنوان نمونه کوچک از تضییع حق ایرانیان در رویارویی با انگلیسی‌ها بود که سرانجام به نارضایتی از مدیریت انگلیسی‌ها بر منابع نفتی منجر شد.
۲- در این پرونده پرسنلی، اطلاعات تاریخی جالب از رؤسای شرکت نفت انگلیس - ایران مانند «پارکر» و «نیومن» وجود دارد، همچنین در این شکواییه با دایره‌ای در شرکت نفت انگلیس - ایران آشنا می‌شویم که برای بررسی مشکلات کارگران ایرانی و رسیدگی به شکایات مردم ایجاد شده بود.
۳- از جمله ویژگی‌های دیگر این پرونده، روحیه و خلقیات رؤسای شرکت بوده که ابراهیم کاووسی به‌عنوان کسی که حقی از او ضایع شده آن را توصیف کرده است، البته به دلیل نوع نامه و شکواییه‌ای که صورت گرفته، نمی‌توان توصیف خلقیات انگلیسی‌ها از سوی ابراهیم کاووسی را به‌عنوان امری لایتغیر پذیرفت؛ اما به‌عنوان نمونه‌ای کوچک از رفتار یک رئیس شرکت نفت انگلیس - ایران با کارگر ایرانی باید به آن توجه کرد.
۴- این پرونده از این منظر اهمیت داشته که ابراهیم کاووسی در مسئولیت نخست خود، منشی «پارکر» بوده و رابطه نزدیک با یک رئیس انگلیسی نفت را تجربه کرده و در مسئولیت بعدی خودف به‌عنوان «انباردار فنی ارتش انگلیسی‌ها در آبادان» مشغول به‌کار بوده و می‌توان گفت توصیف‌های او به‌دلیل نزدیکی کاری با انگلیسی‌ها اهمیت دارد.
۵- از جمله ویژگی‌های دیگر این پرونده، آشنایی خواننده با مشاغل مختلف در حوزه صنعت نفت است که برای فهم تاریخ نفت اهمیت دارد.
نظر شما