متانول از محصولات پایه صنعت پتروشیمی است که هم‌اکنون ظرفیت تولید آن در ایران سالانه ۱۴ میلیون تن با ارزآوری حدود ۲.۵ تا ۳ میلیارد دلار است. با توجه به افزایش خیره‌کننده ظرفیت سالانه تولید این محصول در ایران و جهان در سال‌های آینده و سخت‌شدن رقابت در بازار جهانی، تکمیل زنجیره ارزش این محصول مسئله‌ای ضروری و اجتناب‌ناپذیر است.
قابلیت تولید ۲۴ محصول در پایین‌دست متانول وجود دارد؛ ازاین‌رو، وزارت نفت دولت سیزدهم نیز طرح‌های تکمیل زنجیره ارزش متانول ازجمله طرح‌های MTO/MTP، تولید اسیداستیک و... را در دستور کار قرار داده است. شرکت ملی صنایع پتروشیمی نیز سال گذشته ۱۹ طرح جدید زنجیره متانول با برآورد ۹ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مورد نیاز را برای سرمایه‌گذاران علاقه‌مند تعریف کرد و احداث پارک پتروشیمیایی متانول و صنایع پایین‌دستی آن به‌منظور تبدیل متانول به محصولات با ارزش افزوده بالاتر را نیز هدف‌گذاری کرده است.
جواد اوجی، وزیر نفت، هفته گذشته از برنامه‌ریزی برای تولید بنزین از متانول با هدف رفع بخشی از ناترازی بنزین، مصرف بهینه متانول در کشور و جلوگیری از خام‌فروشی این محصول خبر داد. ازاین‌رو، پاسخ پرسش‌هایی چون: «آیا بنزین تولیدی از متانول دارای استاندارد کیفی است؟»، «آیا MTG همان بنزین پتروشیمی‌هاست؟» و پرسش‌هایی از این دست را در گفت‌وگوی کوتاه شبکه اطلاع‌رسانی نفت و انرژی (شانا) با محسن صالحی، کارشناس حوزه انرژی بخوانید.
در ابتدا بفرمایید فرایند تولید بنزین از متانول (MTG) چگونه است؟
در فرایند تبدیل متانول به بنزین، هیدروکربن یک‌کربنه به هیدروکربن ۸کربنه تبدیل می‌شود. این فرایند پتروشیمی در بستر کاتالیستی انجام می‌شود.
آیا فرایند تولید بنزین از متانول با تولید «بنزین پتروشیمی» که در گذشته انجام می‌شد، متفاوت است؟
بله، به‌طور کامل متفاوت است. بنزین پتروشیمی‌ها در واحدهای آروماتیکی تولید می‌شد. تولید بنزین از متانول در واحد آروماتیک انجام نمی‌شود و به‌طور کامل واحدی با فرایند و کاتالیست متفاوت است.
کیفیت بنزین تولیدی از متانول در چه سطحی است؟
بنزین تولیدی از متانول دارای کیفیت بالا، نزدیک به بنزین یورو ۵ و بدون سولفور است. عدد اکتان این بنزین ۹۳ و بدون آلایندگی است.
ضریب بهره واحدهای MTG چقدر است؟
به ازای یک میلیون و ۶۵۰ هزار تن متانول، با ضریب بهره ۴۰درصدی، ۶۶۰ هزار تن بنزین تولید می‌شود؛ به‌عبارتی ۶۶۰ هزار تن بنزین معادل روزانه ۲.۵ میلیون لیتر بنزین است.
سرمایه موردنیاز برای احداث واحدهای MTG چقدر است؟
براساس مطالعات اقتصادی و امکان‌سنجی که شرکت ملی صنایع پتروشیمی با اطلاعات لایسنسور انجام داده است، سرمایه موردنیاز یک واحد MTG با ظرفیت تولید ۶۸۰ هزار تن بنزین، حدود ۳۳۰ میلیون دلار و دوره ساخت آن نسبت به پالایشگاه‌های عظیم کوتاه‌تر است و نرخ بازگشت سرمایه ۲۳درصدی برای واحدهای MTG با احتساب تخفیف خوراک برآورد می‌شود.
آیا دانش‌فنی MTG در دسترس است؟
فرایند تبدیل متانول به هیدروکربورهای سنگین‌تر مانند الفین‌ها، بنزین و آروماتیک‌ها از نظر فنی به‌طور کلی از لحاظ فرایند و کاتالیست مشابه اما از نظر طراحی رآکتور، واحدهای جداسازی و پارامترهای دما و فشار متفاوت است. شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی دانش فنی کاتالیست زئولیت (ZSM5) را که در واحدهای MTG استفاده می‌شود دارد و می‌تواند کاتالیست تولید متانول به بنزین را تأمین کند.
اما با توجه به مسئله ناترازی بنزین و افزایش ظرفیت تولید متانول در کشور، هم‌اکنون نمی‌توان از توان داخلی برای تأمین دانش فنی واحدهای MTG استفاده کرد و به‌طور قطع باید خریداری شود.
آیا تولید بنزین از متانول در دنیا مرسوم است؟
حدود ۲۵درصد متانول در دنیا در زنجیره سوخت مانند MTBE، سوخت کشتی، MTG و بخشی نیز برای ترکیب‌کردن در سبد سوختی استفاده می‌شود. اما مقدار تولید هرکدام از این محصولات در کشورهای مختلف دنیا با توجه به سیاست‌های هر کشور متغیر است. برای نمونه، در چین، با توجه به پایین‌بودن قیمت تمام‌شده تولید متانول از زغال‌سنگ، متانول به بنزین تبدیل می‌شود. اما کشورهایی مثل آمریکا به دلیل سبد سوخت‌رسانی متفاوت، به‌سمت تولید بنزین از متانول حرکت نکرده‌اند. درنتیجه قیمت تمام‌شده تولید متانول در اقتصاد واحد MTG و تولید بنزین از متانول بسیار تأثیرگذار است.
آیا احداث واحدهای MTG در ایران اقتصادی است؟
آینده بازار متانول، با توجه به افزایش ظرفیت تولید متانول در چین و آمریکا و دیگر کشورهای جهان آینده درخشانی نیست و براساس پیش‌بینی‌ها، در سال‌های آینده شاهد افزایش قیمت متانول در جهان نخواهیم بود. از طرفی، بیشتر واحدهای متانولی ایران متعلق به صندوق‌های بازنشستگی و هلدینگ‌ها هستند و باید فعالیت اقتصادی داشته باشند. از سوی دیگر، ازآنجاکه ناترازی بنزین در ایران وجود دارد و متقاضی اصلی بنزین نیز وزارت نفت است، این موارد اجرای واحدهای MTG را جذاب‌تر می‌کند.
باید به این نکته نیز اشاره کنم که هم‌اکنون مجتمع‌های پتروشیمی ایران نیز در صادرات با هم رقابت دارند و این موضوع بر قیمت فروش بسیار تأثیرگذار است. بنابراین برآورد می‌شود با کاهش عرضه حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد متانول تولیدی ایران به چین و تبدیل آن به بنزین، دامپینگ قیمت از سمت چین و رقابت داخلی بین واحدها تا حدودی کنترل شود یا حتی بتوان به بازارهای دیگر نیز ورود کرد.
آیا وزارت نفت به‌عنوان متقاضی اصلی بنزین، راهکارهایی برای جذب سرمایه‌گذار اتخاذ کرده است؟
بله، وزارت نفت راهکارهای پیشنهادی مطلوبی برای احداث واحدهای MTG در کشور ازجمله تخفیف خوراک تدوین کرده که در حال طی مراحل نهایی و تصویب در هیئت دولت است.
اما احداث واحدهای MTG راه‌حل قطعی حل ناترازی بنزین و ظرفیت بالای تولید متانول در کشور نیست.
بله، قرار نیست با یک راه‌حل تمام مسائل ازجمله ظرفیت بالای تولید متانول و ناترازی بنزین در کشور حل شود. به‌طور قطع ناترازی بنزین کشور با احداث واحدهای MTG حل نخواهد شد، زیرا ناترازی بنزین به موارد دیگر همچون بهینه‌سازی و مدیریت مصرف نیز مربوط است و مقدار ناترازی بنزین، با توجه به زمان لازم برای بهره‌برداری از این واحدها افزایش می‌یابد.
همچنین قرار نیست بحران متانول‌سازی ایران با احداث واحدهای MTG رفع شود؛ تولید سوخت از متانول یکی از راه‌های تنوع‌بخشی به زنجیره متانول است و می‌توان از متانول به محصولات دیگر همچون اسیداستیک، الفین، پروپیلن و... نیز رسید. اما تنوع‌بخشی به سبد زنجیره ارزش متانول، راهکاری دقیق و منطقی است.
نظر شما