در این بین وضعیت شهرهای بزرگ و مناطق بزرگ صنعتی به دلیل ارتباط نزدیک شرایط زیست محیطی با سلامت انسان ها اهمیت ویژه ای دارد و کنترل آلاینده ها و جلوگیری از انتشار آلودگی های مختلف ضرورتی دو چندان دارد. تهران نیز به عنوان یکی از پایتخت های آلوده، جزو مناطق بحران زده زیست محیطی دنیاست. غلظت آلاینده های هوا در بیشتر ایام سال وضعیت این شهر را بحرانی می کند و چند سالی است که اعلام وضعیت قوق العاده به دلیل پدیده وارونگی هوا در روزهای سرد سال امری عادی شده است. در کنار عواملی چون ترافیک، وضعیت اقلیمی، بالا بودن مصرف سوخت و مواردی از این دست، وجود مراکز بزرگ صنعتی در اطراف تهران نیز بر شدت آلودگی این شهر افزوده است و با توجه به این مساله رعایت اصول زیست محیطی و کنترل آلاینده های هوا توسط مراکز صنعتی و خدماتی بزرگ اهمیتی ویژه دارد. پالایشگاه تهران به عنوان یکی از مراکز بزرگ صنعتی اطراف تهران، نقش مهمی در حفظ شرایط زیست محیطی یا ایجاد آلودگی در این شهر دارد. این پالایشگاه در جنوب تهران و در نزدیکی منطقه ری واقع شده است و در سال 1347 با ظرفیت تولید روزانه 85 هزار بشکه آغاز به کار کرده و از آن سال تا کنون تا ظرفیت تولید 250 هزار بشکه در روز توسعه یافته است. با توجه به اهمیت رعایت اصول زیست محیطی در این پالایشگاه به دلیل نزدیکی به مراکز مسکونی، سیستم مدیریت زیست محیطی در پالایشگاه تهران، همزمان با سایر پالایشگاه ها استقرار یافته است و شرکت پالایش نفت تهران در دی ماه سال 1380موفق به دریافت گواهینامه بین المللی ISO14001-1996 از شرکت RWTUV با تاییدیه TUVCERT آلمان شده است. شناسایی آثار زیست محیطی ناشی از فعالیت ها، محصولات، خدمات و تجهیزات در پالایشگاه تهران از دیگر اقداماتی است که شرکت پالایش نفت تهران در این زمینه انجام داده است. به گفته کارشناسان ایمنی و محیط زیست شرکت پالایش نفت تهران، بر مبنای این مطالعات مجموعه آلاینده های پالایشگاه اعم از آلاینده های هوا، آب، خاک و سر و صدا مشخص و به این ترتیب برنامه های مدیریت انرژی و تحلیل منابع و تولید ضایعات و مدیریت پسماند در پالایشگاه تدوین شده است. همچنین این شرکت پس از شناسایی جنبه ها و اثرات زیست محیطی با در نظر گرفتن سایر عوامل همچون الزامات قانونی سازمان حفاظت محیط زیست و ملاحظات بین المللی، اولویت های لازم برای اقدامات اصلاحی و کنترلی در جهت کنترل، کاهش و پیشگیری از آلودگی محیط زیست، مطابق با استانداردهای بین المللی انجام داده است. به طور کلی پالایشگاه تهران برای کنترل، کاهش و پیشگیری از اثرات زیست محیطی، برنامه های متعددی تدوین کرده است و 41 پروژه برای کاهش و پیشگیری از اثرات بارز آلاینده های زیست محیطی این پالایشگاه تعریف شده است. از جمله این پروژه ها می توان به پروژه های کاهش گازهای آلاینده هوا، کنترل ضایعت فرایندی، بهبود عملکرد واحدهای عملیاتی، کاهش مصرف انرژی و کاهش گازهای حاصل از احتراق اشاره کرد. همچنین 101 دستورالعمل مطابق با استانداردهای زیست محیطی تدوین شده است. ضمن اینکه دستور کارهای بسیاری برای انجام اقدامات اصلاحی مستمر در کلیه واحدهای پالایشگاه صادر شده و دوره های آموزشی آشنایی با جنبه ها و آثار زیست محیطی و اقدامات کنترلی برای همه کارکنان و پیمانکاران این پالایشگاه برگزار می شود. هوای پاک با کنترل آلاینده های هوا بنا به گزارش شرکت پالایش نفت تهران، اندازه گیری آلاینده های زیست محیطی و کنترل آنها بر مبنای ضوابط موجود از جمله اموری است که این شرکت در برنامه کاری خود قرار داده است. بر این اساس آلاینده های خروجی از دودکش کوره ها و دیگ های بخار، خروجی آب واحد بازیافت و آلاینده های صوتی و عوامل زیان آور محیط کار طبق یک برنامه زمان بندی مدون اندازه گیری می شود و در صورتی که میزان هر یک از آلاینده ها بیشتر از حد مجازی که سازمان حفاظت از محیط زیست مشخص کرده باشد، اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه انجام می شود. علاوه بر این شرکت پالایش نفت تهران به پیشنهاد سازمان حفاظت از محیط زیست، برای اطمینان از صحت و دقت نتایج اندازه گیری آلاینده ها، از شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در سال گذشته دعوت کرد تا کار اندازه گیری آلاینده ها را تجدید کند. بر اساس نتایج این تحقیقات، همان طور که گزارش های ماهیانه پالایشگاه هم نشان می داد، غلظت آلاینده ها در خروجی دودکش ها در محدوده مجاز اعلام شد. بر مبنای این اندازه گیری ها مشخص شد که تنها مورد مغایرت با استانداردهای آلودگی هوا در کوره آشغال سوز واحد گوگرد سازی وجود دارد که این مساله به دلیل طراحی این واحد بر اساس تولید SO2 ایجاد شده است. برای کاهش انتشار آلودگی از این واحد، پالایشگاه تهران از ابتدا ارتفاع دودکش آن را به ٦٨ متر در زمان طراحی رسانده بود و به این امر کفایت کرده بود. اما پس از بازنگری و ارزیابی آلاینده ها و برای حل این مشکل، تدوین پروژه Tail Gas Treatement توسط واحد مهندسی برای کاهش میزان این آلاینده در دستور کار قرار گرفت که پس از تدوین به مرحله اجرا گذاشته می شود. راه اندازی دستگاه واحد تصفیه آب های ترش به ظرفیت 100 متر مکعب در ساعت نیز از دیگر اقدامات شرکت پالایش نفت تهران است. این دستگاه قادر به جداسازی گاز ئیدروژن سولفوره (H2S) محلول در آب است. به این ترتیب گاز ئیدروژن سولفوره که اصطلاحا گاز اسیدی نامیده می شود برای بازیابی گوگرد به واحد بازیابی گوگرد ارسال می شود و آب عاری از ئیدروژن سولفوره نیز در واحدهای نمک زدایی مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین با توجه به اینکه گازهای سبک تولید شده در پالایشگاه می تواند به عنوان یک منبع تامین انرژی مورد استفاده قرار گیرد اما به دلیل وجود گاز ئیدروژن سولفوره با درصدهای نسبتا بالا استفاده مستقیم از آن موجب تولید اکسیدهای گوگرد (SOX) با غلظت های فراتر از حد استاندارد می شود، دو دستگاه واحد تصفیه گازهای ترش در تاسیسات این پالایشگاه نصب شده است. به این ترتیب که این دستگاه های تصفیه گاز ئیدروژن سولفوره از گازهای سبک تولیدی را با استفاده از خاصیت جذب شیمیایی ترکیبات آمین (DGA) جدا می کند. در ضمن از گازهای تصفیه شده و عاری از گاز هیدروژن سولفوره جهت تامین سوخت (انرژی) و به عنوان خوراک واحد تولید هیدروژن استفاده می شود. همچنین گاز اسیدی به دست آمده نیز جهت بازیابی گوگرد به واحد بازیابی گوگرد ارسال می شود. علاوه بر آنچه گفته شد یک دستگاه واحد بازیابی گوگرد نیز در پالایشگاه تهران احداث شده است و گازهای اسیدی برای بازیابی گوگرد به این واحد ارسال می شوند. گفتنی است برای بازیابی گوگرد در این واحد از فرایند Cluse استفاده شده است و ظرفیت تولید گوگرد در این واحد 100 تن در روز است. در ضمن گوگرد جامد به دست آمده در واحد بازیابی گوگرد به دلیل درصد خلوص بالا به عنوان خوراک صنایع شیمیایی به ویژه صنایع شوینده مورد استفاده قرار می گیرد. یکی دیگر از اقدامات شرکت پالایش نفت تهران، تولید سوخت دیزل با محتوای گوگرد پایین است. در واقع برای کاهش میزان اکسیدهای گوگرد (SOX ) در شهر تهران، این شرکت از سال 1380، سوخت دیزل با محتوای گوگرد پایین برای ناوگان اتوبوس شرکت واحد تهران تولید کرده است. همچنین از سال 1380 بنزین بدون سرب هم در این پالایشگاه تولید شده و از ابتدای سال 1381 ترکیب سرب از بنزین های تولیدی این پالایشگاه حذف شده است. جایگزینی سوخت گاز به جای سوخت مایع سنگین نیز از جمله مواردی است که در جهت کاهش و کنترل گازهای خروجی از دود کش کوره ها انجام شده است. ایجاد و گسترش فضای سبز نیز از مهمترین فعالیت های زیست محیطی شرکت پالایش نفت تهران است و این شرکت با توجه به اهمیت محیط سالم و زیبا در سلامت کارکنان و سایر انسان هایی که در محیط اطراف پالایشگاه زندگی می کنند، فضای سبز اطراف پالایشگاه را توسعه داده است. به این منظور بیش از 110 هزار اصله انواع نهال و حدود سه کیلومتر ترون در اطراف پالایشگاه کاشته شده است. به طور کلی فضای سبز داخل حصار پالایشگاه در حال حاضر، 97هکتار و فضای سبز بیرون از حصار پالایشگاه 220 هکتار است. به عبارت دیگر نسبت به متراژ سطح پالایشگاه، حدود 135 درصد فضای سبز ایجاد شده است و این شرکت قصد دارد تا در برنامه آتی حدود 10 هکتار فضای سبز موجود را نیز افزایش دهد. در پایان خاطرنشان می شود با انجام اقدامات فرآیندی در واحدهای بهره برداری، در حال حاضر مشعل شمالی پالایشگاه خاموش شده است و شعله مشعل جنوبی نیز بسیار کوتاه شده که خود نشان دهنده کاهش گازهای ارسالی به مشعل این پالایشگاه و کاهش انتشار آلاینده های هوا است.