شرکت ملی نفت ایران و گازپروم روسیه سه‌شنبه هفته گذشته (۲۸ تیرماه) تفاهم‌نامه‌ای به ارزش حدود ۴۰ میلیارد دلار در زمینه توسعه میدان‌های گازی کیش و پارس شمالی، فشارافزایی میدان پارس جنوبی، توسعه ۶ میدان نفتی، سوآپ گاز و فرآورده، تکمیل طرح‌های ال‌ان‌جی، احداث خطوط لوله صادرات گاز و دیگر همکاری‌های علمی و فناورانه امضا کردند، تفاهم‌نامه‌ای که عده‌ای با دلیل سبقه تاریخی ایران و روسیه با آن مخالفت و عده‌ای دیگر از آن به‌عنوان تفاهم‌نامه بزرگ یاد کردند که قابلیت عملیاتی شدن آن وجود دارد. موافقان اما در مقابل استدلال مخالفان درباره وعده ناکام روس‌ها برای حضور در صنعت نفت می‌گویند: روس‌ها هم‌اکنون هفت قرارداد فعال برای توسعه میدان‌های نفت به ارزش ۴ میلیارد دلار دارند که پیشرفت قابل‌توجهی دارد.
صباح زنگنه، کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل درباره امضای تفاهم‌نامه شرکت ملی نفت ایران و گاز پروم روسیه در گفت‌وگو با خبرنگار شانا با اشاره به اینکه ایران و روسیه هر دو تولیدکننده و صادرکننده بزرگ نفت و گاز هستند، اظهار کرد: یک پرسش اساسی، جدی و تعیین‌کننده در این زمینه وجود دارد و آن اینکه آیا ایران و روسیه به‌صورت رقیب در بازار نفت و گاز عمل خواهند کرد یا به‌صورت مکمل؟! ایران و روسیه اگر ابعاد این همکاری مشخص شود، می‌توانند مکمل هم باشند، اما این همکاری پرسشی خواهد داشت، آیا ایران ملزم است برای حضور در بازار نفت و گاز از روسیه و شرکت‌های بزرگ آن اجازه بگیرد؟ پاسخ به این پرسش منفی است و هرکدام از این کشورها می‌توانند با تعریف چارچوبی، به‌صورت مستقل عمل کنند.
وی درباره اینکه آیا این تفاهم‌نامه به نیازهای صنعت نفت ایران پاسخ خواهد داد با تأکید بر اینکه باید سابقه حضور گازپروم در ایران به‌صورت دقیق بررسی شود، تصریح کرد: نیاز ایران در صنعت نفت در درجه نخست سرمایه‌گذاری در میدان‌های نفتی و گاز، استفاده از فناوری نو، توسعه میدان‌های نفت و گاز، سوآپ گاز و فرآورده و... است. روسیه به لحاظ فناوری این توان را دارد تا برخی نیازمندیهای صنعت نفت ایران را پاسخ دهد.
پاسخ ایران - روسیه به اقدام آمریکا - عربستان
کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل از بُعد اقتصاد سیاسی هم به تفاهم‌نامه حدود ۴۰ میلیارد دلاری شرکت ملی نفت ایران و گاز پروم روسیه پرداخت و گفت: آمریکا با سفر جو بایدن به عربستان تلاش کرده است ظرفیت تولید نفت آمریکا را به ظرفیت عربستان اضافه کند و از آن به‌عنوان یک ابزار قدرت استفاده کند، بنابراین همکاری ایران و روسیه می‌تواند پاسخی به اقدام عربستان و آمریکا تلقی شود، یعنی اضافه شدن ظرفیت انرژی ایران به ظرفیت انرژی روسیه.
زنگنه با تأکید بر احیای بازارهای نفت ایران و ضرورت همکاری ایران و روسیه بر حفظ بازارهای خود اظهار کرد: ایران باید از فرصت همکاری با روس‌ها برای احیای بازارهای نفت خود استفاده کند، مثالش بازار هند است. روسیه اگر بخواهد به‌صورت رقابتی با ایران وارد بازار هند شود و بازار سنتی ایران را تصاحب کند، کار سازنده‌ای تلقی نخواهد شد.
وی با بیان اینکه وقتی مجموع ظرفیت‌های نفت و گاز ایران و روسیه وارد بازار شود، بالطبع ارزش افزوده بیشتری برای دو کشور خواهد داشت، افزود: قدرت سخن گفتن ایران و روسیه در بازارهای انرژی جهان با مجموع ظرفیت دو کشور بیشتر خواهد بود، در واقع یکی از ابزارها و مکانیسم‌ها قدرت در بازار، داشتن ظرفیت بالاتر است که می‌تواند بازار جهانی را در حجم بالاتری مدیریت و کنترل کند.
ضرورت درک درست از منافع کشور
کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل درباره نگاه تاریخی منفی روابط ایران و روسیه با یادآوری اینکه این روابط دارای فراز و فرودهایی بوده است که گاهی به نفع ایران و گاهی به نفع روس‌ها بوده، تصریح کرد: البته باید این موضوع را یادآوری کرد نخستین کشوری که صنعت فولاد را به ایران آورد، روس‌ها بودند و صنعت فولاد پایه صنایع دیگر در ایران شد،اگرچه از لحاظ محیط زیست به آن ایرادهایی وارد است.
زنگنه با تأکید بر اینکه روس‌ها به‌دنبال منافع خود در ایران هستند، ادامه داد: باید دید دولت‌های حاکم بر ایران چقدر درک درست و کاملی از منافع کشور دارند و از تلاش‌های طرف مقابل برای تحصیل منافع خود استفاده می‌کنند؛ این درک خیلی مهم است.
وی با بیان اینکه ایران نباید خود را به یک کشور و شرکت خاص محدود و باید تلاش کند با همه شرکت‌ها و کشورهای جهان تعامل و همکاری داشته باشد، تصریح کرد: اگر شرکت‌هایی اروپایی و آمریکایی حاضر باشند ۴۰ میلیارد دلار در صنایع نفت سرمایه‌گذاری کنند ایران باید از آن استقبال کند و نباید از آن امتناع ورزد.
فرصت ازدست‌رفته شرکت‌های آمریکایی برای حضور در ایران
کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل ادامه داد: با امضای تفاهم‌نامه ۴۰ میلیارد دلاری با روسیه شاید آمریکا بهتر به فکر بیفتد چگونه با تأخیرهای که به عمل آورده در حال از دست دادن فرصت‌هایی سرمایه‌گذاری شرکت‌هایش در ایران است؛ فرصت‌هایی که هم خودش و هم ایران می‌توانست از آن سود ببرد. آن فرصت از دست رفت یا دارد می‌رود.
زنگنه با تأکید بر اینکه معادلات جهان شبکه‌ای است و در این معادلات، هیچ‌کس برنده و بازنده صفر نیست و مهارت سیاست‌گذاران و بازیگران اقتصادی و سیاسی تعیین‌کننده است، بیان کرد: البته گازپروم شرکت بزرگی است و در آمریکا هم سرمایه‌گذاری داشته و دارد، باید این همکاری را با چشم باز مغتنم شمرد و با شناخت دقیق از منافع خود، حرکات طرف مقابل (روس‌ها) را زیر نظر داشت تا حرکتی درست در مقابل آن انجام داد.
نگار صادقی
نظر شما