14 سپتامبر1960 میلادی (23 شهریور 1338خورشیدی) سازمان کشورهای صادرکننده نفت (‌اوپک) با حضور پنج کشور تولید کننده عمده نفت جهان در نشستی در بغداد پایتخت عراق تاسیس شد.

اولین اقدام برای تاسیس این سازمان در سال 1949 و زمانی رخ داد که ونزوئلا به ایران، عراق، عربستان سعودی و کویت پیشنهاد کرد برای همکاری نزدیکتر میان خود به تبادل نظر منظم و بررسی راه های گوناگون بپردازند.

هدف از تاسیس این سازمان حفظ منافع کشورهای تولیدکننده نفت بود، به طوری که این کشورها تصمیم گرفتند به جای رقابت، با هم همکاری کرده تا منافع خود را در مقابل شرکت‌های چند ملیتی حفظ کنند.

نیاز به همکاری نزدیکتر در سال 1959، زمانی که شرکت‌های نفتی بزرگ بین المللی قیمت اعلام شده (Posted Price) برای یک بشکه نفت را بطور یکجانبه کاهش دادند، احساس شد، به طوری که بهای رسمی نفت ونزوئلا بشکه‌ای 5 تا 25 نسبت و نفت خاورمیانه 18 سنت کاهش یافت؛ قیمت اعلام شده، نرخ نظری بود که از سوی شرکت‌های نفتی برای پرداخت مالیات بر درآمد و بهره مالکانه به کشورهای صاحب منابع نفت پرداخت می‌شد.

برای شرکت‌های نفتی موسوم به هفت خواهران، این به معنای سود بیشتر بود؛ این شرکت‌ها عبارت بودند از شورون، اکسان، موبیل، تگزاکو، شل، گلف و بریتیش پترولیروم، که بطور گسترده کنترل تمام ابعاد تجارت نفت از جمله اکتشاف، تولید، صادرات، فرآوری، بازاریابی و از همه مهمتر قیمت را به جزء محدوده حاکمیت اتحاد شوروی سابق، در دست داشتند.

اثر این تصمیم برای کشورهای نفت خیز، کاهش درآمد آنها بود، در نتیجه در سال 1959 اولین کنگره نفت اعراب در قاهره تشکیل شد که از ایران و ونزوئلا نیز به عنوان ناظر دعوت به عمل آمد. این کنگره قطعنامه‌ای را تصویب کرد که به موجب آن از شرکت‌های نفتی خواسته شد قبل از هر تصمیمی در مورد قیمت ها، با دول کشورهای دارنده نفت مشورت کنند. کشورهای یاد شده در این کنگره برای تاسیس یک کمیته مشورتی نفتی توافق کلی کردند.

در ماه اوت 1960 شرکت های نفتی قیمت اعلام شده نفت خاورمیانه را برای بار دوم به میزان 10 تا 14 سنت در هر بشکه کاهش دادند، در پاسخ به این اقدام در سپتامبر 1960، دولت عراق، کشورهای ایران، کویت، عربستان و ونزوئلا را به بغداد دعوت کرد تا درباره کاهش قیمت‌های نفت به بحث بنیشینند. از این زمان تاریخ اوپک آغاز می‌شود.

 نمایندگان دولت های پنج کشور موسس اوپک یعنی ایران، عراق، کویت، عربستان سعودی، و ونزوئلا از تاریخ 10 تا 14 سپتامبر 1960 در کنفرانس بغداد شرکت کردند، در کنفرانس مذکور، اوپک به عنوان یک سازمان بین الدول و دائم تاسیس شد. پیمان تاسیس اوپک در نوامبر 1962 طی قطعنامه 6363 در دبیرخانه سازمان ملل متحد به ثبت رسید.

پنج کشور یاد شده اعضای موسس سازمان را تشکیل می‌دادند، با گذشت زمان کشورهای قطر (در سال 1961)، اندونزی (در سال 1962)، لیبی (در سال 1962)، امارات متحده عربی (در سال 1967)، الجزایر (در سال 1969)، نیجریه (در سال1971)، آنگولا (در سال2007)، اکوادور (در سال 92ـ1973) و گابن (در سال‌1994ـ1975) به این سازمان پیوستند و تعداد اعضاء اوپک به سیزده کشور رسید.
 
در همین حال کشورهای اکوادور در سال 1992 و گابن در سال 1994 به عضویت خود در اوپک پایان دادند، از اول ژانویه سال 2007 کشور آنگولا با درخواست از اوپک به عضویت این سازمان درآمد و اکوادور نیز در نوامبر سال 2007 مجددا برای عضویت در اوپک ابراز تمایل نمود که مورد موافقت تمام  اعضای سازمان قرار گرفت و بار دیگر این کشور به عضویت سازمان اوپک درآمد.

اندونزی نیز به علت تبدیل شدن از کشور صادر کننده به یک کشور وارد کننده نفت خام، عضویت خود را از اول ژانویه سال 2009 در اوپک به حالت تعلیق درآورد تا در صورت افزایش تولید نفت خام خود مجددا به عضویت اوپک درآید. بدین ترتیب تعداد اعضا اوپک در حال حاضر 12 کشور است.

دبیرخانه اوپک که در پنج سال اول پس از تاسیس آن در ژنو سوئیس قرار داشت، از اول سپتامبر 1965 به شهر وین اتریش منتقل شد و مدت کوتاهی بعد از آن با دولت اتریش قراردادی در این باره منعقد گردید. در ماه مارس 1977 دبیرخانه اوپک به حاشیه فرعی رود دانوب منتقل شد و بالاخره در نوامبر 2009 مقر اوپک به محل فعلی آن در شهر وین انتقال یافت.