عمان یکی از تولیدکندگان و صادرکنندگان نفت غیر عضو اوپک است که اقتصاد و هزینه های بودجه ای دولت این کشور از وابستگی بالایی به صادرات نفت برخوردار است.  این کشور با مساحتی حدود 310 هزار کیلومتر مربع و با جمعیتی بالغ بر 3 میلیون و 154 هزار نفر ( جولای 2013 ، اداره اطلاعات و آمار آمریکا) بین یمن، امارات، عربستان و در جنوب ایران و دریای عمان قرار گرفته است.

تولید ناخالص داخلی عمان در سال 2012 با رشد 5 درصدی، بالغ بر 76.46 میلیارد دلار گزارش شده است. در این سال، بخش کشاورزی یک درصد، بخش صنعت 66 درصد و بخش خدمات 33 درصد از سهم تولید ناخالص داخلی این کشور را به خود اختصاص داده است.

حجم کل صادرات عمان در سال 2012، چیزی بالغ بر 52.04 میلیارد دلار و واردات این کشور حدود 26.49 میلیارد دلار اعلام شده است.

درآمدهای بودجه عمان در سال 2012، بالغ بر 36.36 میلیارد دلار و مصارف بودجه ای آن 27.98 میلیارد دلار اعلام شده و بدهی خارجی این کشور تا 31 دسامبر 2012، حدود 10.18 میلیارد دلار گزارش شده است.

عمان دارای بزرگترین ذخایر نفتی در بین کشورهای غیر عضو اوپک در خاورمیانه و ذخایر قابل توجه گاز است که آن را به یکی از صادر کننده های منطقه ای در این بخش تبدیل کرده است.

نفت

برابر آمار منتشره در مجله بین المللی نفت و گاز (  OGJ - Oil & Gas Journal)، کل ذخایر اثبات شده نفت عمان تا ژانویه 2012، حدود 5.5 میلیارد بشکه اعلام شده که به طور عمده در مناطق خشکی شمالی و مرکزی و در میادین کوچک و پراکنده واقع شده است. این ترکیب زمین شناسی باعث می شود که هزینه های تولیدنفت در عمان، یکی از بالاترین هزینه های تولید در منطقه باشد.

این کشور تا کنون با استقرار برخی از پیچیده ترین روشهای افزایش استخراج نفت،  یکی از برنامه های موفق در جریان معکوس کاهش در تولید را تجربه کرده است.

وزارت نفت و گاز عمان نقش هماهنگ کننده دولت در بخش هیدروکربنی کشور را بر عهده دارد. با این حال تصویب نهایی سیاستها و سرمایه گذاری ها با سلطان عمان، قابوس بن سعید است و اجرای سیاستهای نفتی نیز از طریق یک شرکت یکپارچه که عمان اکثریت سهام آن را در اختیار دارد انجام می شود.

در این رابطه، توسعه نفت عمان (PDO -  Petroleum Development Oman )، دارای بیش از 90 درصد از ذخایر نفت عمان و مسئول 85 درصد از تولید آن است و سهام آن تشکیل شده از؛ 60 درصد مالکیت دولتی، 34 درصد کمپانی شل، 4 درصد کمپانی توتال و 2 درصد پارتکس پرتغال.

 اکسیدنتال پترولیوم (Occidental Petroleum) بزرگترین شرکت خارجی حاضر در عمان و دومین تولید کننده بزرگ نفت در این کشور است.  دیگر بازیگران عمده در صنعت نفت عمان عبارتند از: Shell, Total, Partex, BP, CNPC, KoGas, Repsol.

تولید نفت

برابر آخرین آمار منتشره تا 9 سپتامبر 2013، از سوی اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده، کشور عمان در سال 2011، روزانه 889 هزار بشکه مایعات نفتی تولید کرده است که از این مقدار 886 هز ار بشکه مربوط است به تولید نفت خام.

همچنین برابر آخرین آمار منتشره تا 9 سپتامبر 2013، از سوی اداره اطلاعات و آمار ایالات متحده، تولید نفت خام عمان تا پایان سال 2012، به 915 هزار و 600 بشکه در روز و صادرات نفت خام این کشور به 253 هزار و 100 بشگه در روز اعلام شده است.

در سال 2002، اداره توسعه نفت عمان ( PDO ) بررسی امکان سنجی افزایش بازیافت از میدانهای نفتی قدیمی خود را آغاز کرد. برنامه ازدیاد برداشت از میادین نفتی عمان شامل سه روش مختلف تزریق گاز، تزریق بخار ( حرارتی) و تزریق سیال پلیمر است که برخی از آنها هرگز پیش از این در مقیاس تجاری مورد استفاده قرار نگرفته است.

مصرف  فرآورده های نفتی

در سال 2011، عمان حدود 98 هزار بشکه در روز فراورده های نفتی مصرف کرده است. با توجه به آمار مصرف 52 هزار بشکه در روز در سال 2000، مصرف فراورده های نفتی در این کشور در طی یک دهه گذشته دو برابر شده است. این موضوع ارتباط مستقیم دارد با صنعتی شدن عمان و گسترش بخش پتروشیمی به همراه بهبود و توسعه ناوگان خودرو در این کشور.

اگر چه عمان یکی از صادر کننده های عمده نفت به بازار های جهانی، از جمله چین، تایلند، کره جنوبی و ژاپن است، اما در سازمان کشورهای صادر کننده نفت ( اوپک) عضو نیست.

خطوط لوله نفتی و پایانه های صادراتی

سیستم خط لوله عمان بیشتر متمرکز است بر روی تحویل نفت خام به تنها پایانه صادرات نفت این کشور در بندر میناء الفحل. همچنین خطوط لوله، مجتمع های صنعتی و پتروشیمی که بخش جدایی ناپذیری از برنامه توسعه اقتصادی و گسترش فعالیتهای پایین دستی صنایع وابسته به نفت و گاز را تشکیل می دهند را تغذیه می کند.

توسعه نفت عمان از بیش از یک هزار و 600 کیلومتر خط لوله نفت که در سراسر کشور به اجرا درآمده است بهره برداری میکند. علاوه بر این، دولت عمان یک ترمینال صادرات در صحار، برای توسعه پالایشگاه صحار راه اندازی کرده است.

فعالیتهای پایین دستی

در سال 2012، ظرفیت تصفیه نفت خام عمان بالغ بر 222 هزار بشکه در روز اعلام شده که توسط دو پالایشگاه این کشور انجام می شود. پالایشگاه میناء الفحل، اولین پالایشگاه عمان است که در سال 1982 افتتاح شد و پس از عملیات توسعه ای آن در سال 2007، ظرفیت آن به 106 هزار بشکه تقطیر نفت خام در روز رسیده است. پالایشگاه صحار نیز در سال 2006، با ظرفیت 116 هزار بشکه در روز در مدار تولید قرار گرفته است و البته برابر مطالعات انجام شده قرار است در طی سالهای 2015 تا 2016، طی یک عملیات توسعه ای، ظرفیت تقطیر نفت خام  این پالایشگاه حدود 50 تا 60 هزار بشکه در روز افزایش پیدا کند.

عمان همچنین به دنبال ساخت یک پالایشگاه بزرگ و مجتمع پتروشیمی در الدقم در جنوب عمان با هدف گسترش صادرات در این بخش است.

بر اساس یک یادداشت تفاهم امضاء شده در ماه جولای 2009 و فرمان سلطنتی در سال 2011 در رابطه با ایجاد منطقه ویژه اقتصادی در الدقم، قرار بر این است، سرمایه گذاری های مشترکی بین دولت عمان و سرمایه گذاران بین المللی برای ساخت یک پالایشگاه با ظرفیت 230 هزار بشکه در روز، ساخت ترمینال صادرات نفت خام و  چندین تاسیسات پتروشیمی بزرگ انجام شود.

گاز طبیعی

عمان برای پاسخگویی به رشد مصرف داخلی گاز، همچنین پروژه های متعدد افزایش بازیافت نفت و انجام تعهدات بین المللی این کشور در رابطه با صادرات LNG، نیازمند افزایش عرضه گاز طبیعی است.

برابر آمار منتشره در مجله بین المللی OGJ، ذخایر اثبات شده گاز طبیعی عمان تا ژانویه 2012، چیزی بالغ بر 30 تریلیون فوت مکعب ( حدود 850 میلیارد متر مکعب)، گزارش شده است.

از آنجاییکه، با توجه به افزایش برنامه های ازدیاد برداشت، افزایش تقاضای داخلی و تعهدات صادرات، تقاضای گاز عمان نسبت به تولید آن پیشی گرفته است.  وزارت نفت عمان اعلام کرده است که قصد دارد نسبت به ارزیابی مجدد ذخایر گاز طبیعی، برنامه ریزی برای افزایش سالانه یک تریلیون فوت مکعب( 28.3 میلیارد متر مکعب ) به ذخایر گاز در طی 20 سال آینده و تولید بیشتر گاز از طریق توسعه میادین گازی جدید، ساخت نیروگاه های بیشتر و ازدیاد برداشت از طریق برنامه های شبیه پروژه های ازدیاد برداشت در بخش نفت، اقدام کند.

با توجه به فشار روز افزون تقاضای داخلی و قراردادهای بلند مدت صادرات گاز طبیعی مایع ( LNG  )، عمان باکمبود مواد خام برای نیروگاه های تولید برق در دوره های فصلی اوج مصرف برق روبرو است. این کسری منجر به قطع خدمات رسانی به فعالیتهای صنعتی و اقتصادی و برنامه های توسعه ای شده و به طور کلی کاهش رشد اقتصادی در این کشور را در پی داشته است.

تولید سالانه گاز طبیعی عمان در سال 2011، بالغ بر 28.3 میلیارد متر مکعب ( حدود 77.6 میلیون متر مکعب در روز) گزارش شده است. تولید گاز عمان در طول یک دهه گذشته تقریبا دو برابر شده است.

مصرف گاز طبیعی عمان به سرعت در حال افزایش است به طوری که در طی سالهای 2000 تا پایان 2010 شاهد افزایش 180 درصدی در این بخش بوده ایم و مصرف سالانه گاز طبیعی در این کشور در سال 2010 به 17.5 میلیارد متر مکعب ( حدود 48 میلیون متر مکعب در روز ) رسیده است. این افزایش تا حدود زیادی مربوط است به توسعه اقتصادی و رشد جمعیت، این در حالی است که تزریق مجدد گاز طبیعی برای افزایش تولید نفت، تنها بالغ بر 20 درصد افزایش داشته که البته همچنان رو به افزایش است.

اگر چه عمان یکی از صادر کننده های خالص نفت و گاز طبیعی است اما این کشور نسبت به واردات اندکی گاز طبیعی از کشور قطر و از طریق امارات متحده عربی اقدام می کند. خط لوله دلفین، خط لوله ای است که امکان واردات روزانه حدود 5.7 میلیون متر مکعب گاز طبیعی را از کشور قطر و برای عمان فراهم می کند.

خطوط لوله

سیستم خط لوله گاز طبیعی عمان به وسیله شرکت گاز عمان (Oman Gas Company - OGC )، با یک سرمایه گزاری مشترک بین سلطان نشین عمان با سهم 80 درصدی و شرکت نفت عمان (Oman Oil Company OOC-  ) با 20 درصد باقی مانده سهام، اداره می شود.

سیستم خط لوله گاز عمان شامل بالغ بر 2000 کیلومتر از خط لوله می شود که حمل و نقل گاز طبیعی از میادین گازی تا  مراکز تولید برق، بخشهای پتروشیمی و صنعتی و پروژه های LNG قلهات عمان را بر عهده دارد.

قرار است تا سال های 2015 _  2016، شرکت گاز عمان با راه اندازی یک خط لوله گاز 36 اینچی با طول حدود 230 کیلومتر، گاز میدان "سایه نیهایدا" واقع در مرکز عمان را به منطقه ویژه اقتصادی در "دقم" واقع در سواحل شرقی این کشور منتقل کند.

صادرات

پروژه های LNG عمان و قلهات، تنها منبع صادرات گاز طبیعی از عمان با ظرفیت اسمی 14.3 میلیارد متر مکعب در سال  ( متوسط روزانه 39.2 میلیون متر مکعب ) است. در سال 2010 عمان در مجموع 11.5 میلیارد متر مکعب گاز صادر کرد که حدود 57 میلیون متر مکعب نسبت به سال قبل از آن کاهش نشان می دهد.

با وجود مواجهه با کمبود گاز و افزایش تقاضای داخلی، عمان 55 درصد از گاز خود را به دلیل قراردادهای بلند مدتی که امضاء کرده است صادر می کند. اولین قرارداد صادرات گازی عمان در سال 2020 به پایان می رسد.

واردات

با توجه به کمبود در تولید گاز طبیعی، عمان از سال 2007 شروع به واردات گاز طبیعی کرده است. سیستم خط لوله دلفین، امکان انتقال روزانه 57 میلیون متر مکعب گاز طبیعی را از قطر به امارات متحده عربی و در نهایت به عمان و از طریق خط لوله فجیره_ العین فراهم می کند که از این مقدار روزانه حدود 5.7 میلیون متر مکعب جهت تولید برق مورد استفاده قرار می گیرد.

علاوه بر این، با تفاهمنامه امضا شده در سال 2007، ایران و عمان تفاهمنامه ای برای ساخت یک خط لوله به ظرفیت 28.3 میلیون متر مکعب در روز امضا کردند که بر اساس این تفاهمنامه، قرار شد گاز از منابع میدان مشترک هنگام و بخای غربی در تنگه هرمز به پروژه LNG قلهات در سوهار منتقل شود.

در هر حال، آینده خط لوله پیشنهادی با توجه به تحریمهای تحمیلی بر صنعت نفت ایران درهاله ای از ابهام است که البته در سال 2013، تفاهمنامه جدیدی در این رابطه بین ایران و عمان بسته شد.