این روزها بحث صادرات برق و چالشهای موجود بیش از گذشته در کانون توجه قرار گرفته اما بخش خصوصی به عنوان یکی از ارکان توسعه هنوز نتوانسته است جایگاه واقعی خود را در برنامه ریزیها به دست آورد و به نظر می رسد متولیان امر با جدیت بیشتری به توانمندی های موجود توجه کنند.

همکاری و تعامل میان وزارتخانه های نفت و نیرو می تواند نوید بخش آینده ای خوب برای صنعت برق ایران با تکیه بر صادرات باشد و در این مسیر باید این نکته را مورد توجه قرار داد که دولت و بخش خصوصی رقیب نیستند و همکاری آنها می تواند در توسعه صنعت برق ایران تاثیر گذار باشد.

در این خصوص، رئیس هیئت مدیره سندیکای برق ایران در گفتگو با خبرنگار شانا، با تاکید بر این که بخش خصوصی باید مجوز صادرات برق را داشته باشد، اظهار کرد: آبان ماه پارسال آئین نامه ای از سوی دولت برای صادرات برق توسط بخش خصوصی به تصویب رسید، اما به دلیل آن که توانیر می بایست رقم مشخص شده در بودجه را تامین می کرد، اجرای این آئین نامه نتوانست اجرائی شود.

وی با تاکید بر این که باید انحصار صادرات برق از سوی توانیر پایان یابد تا بخش خصوصی بتواند در راه صادرات مشارکت فعالتری داشته باشد، گفت: در این مسیر قوانین مجلس و دولت می تواند راهگشا باشد.

کلاهی افزود: بخش خصوصی رقیب توانیر نیست و همکاری دو طرف می تواند ظرفیت تولید و صادرات برق کشور را به عنوان یک راهبرد ملی افزایش دهد.

وی ادامه داد: اکنون تعامل و همکاری خوبی با وزارت نیرو و شرکتهای تابعه آن وجود دارد اما برخی موانع و چالشهای موجود ناشی از قوانین و تکالیف ابلاغ شده به وزارت نیرو است که می توان در آینده با برنامه ریزیهای کلان و جامع به هدفهای پیش بینی شده در صنعت برق ایران دست یافت.

هوشنگ فلاحتیان، معاون برق و انرژی وزارت نیرو هفته گذشته دو شرط برای صادرات برق اعلام کرد. به گفته این مقام مسئول، براساس برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته، از این پس سرمایه‌گذارانی که نسبت به احداث نیروگاه با بازده بالای ۵۰ درصد اقدام کنند، می توانند تا ۵۰ درصد برق خود را صادر کنند.

افزایش صادرات برق راهبردی ملی است

افزایش سهم برق از صادرات غبر نفتی به عنوان یک اولویت از سوی دولت مورد توجه ویژه قرار دارد، این را حمید چیت چیان، وزیر نیرو در دیماه امسال اعلام کرده و گفته است که همسو با افزایش توانمندی کشورمان در صنعت برق، در آینده نزدیک افزون بر تامین نیاز داخل، در زمینه صادرات برق نیز جهشی مطلوب را شاهد خواهیم بود.

بر این اساس به گفته وزیر نیرو، صادرات برق می تواند منافع بسیاری برای کشور در پی داشته باشد.

باید گفت که در زمینه برق امکان افزایش صادرات را داریم و با توجه به این که اکنون صنعت برق ایران بازار بسیار خوبی دارد، از نظر صادرات خدمات فنی و مهندسی نیز شرایط مطلوبی داریم و می توان در این بخش نیز حضوری فعالتر در بازارهای بین المللی داشته باشیم.

به گفته چیت چیان، ظرفیت بالای وزارت نیرو برای اجرای اقتصاد غیرنفتی نمایانگر قدرت ایران در صنعت برق در سطح منطقه است و صادرات برق و خدمات فنی و مهندسی می‌تواند جایگزین خوبی برای صادرات نفت باشد.

دولت نباید خودش را رقیب بخش خصوصی بداند

ضرورت داشتن نگاهی جامع به دور از هرگونه انحصار طلبی در صادرات برق بر هیچ کس پوشیده نیست، علیرضا دائمی، معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی وزیر نیرو نیز در این باره معتقد است که دولت نباید در امر صادرات برق، خودش را رقیب بخش خصوصی بداند.

جمهوری اسلامی ایران با تمام کشورهای منطقه مبادله انرژی دارد و با برنامه ریزی های انجام شده می توانیم در آینده به یک صادر کننده بزرگ برق در سطح منطقه تبدیل شویم.

به گفته دائمی، توسعه صنعت برق و صادرات آن از ارکان مهم اقتصاد مقاومتی به شمار می رود و امید است با حمایت بخش خصوصی به اهداف مورد نظر در این صنعت دست یابیم.

جمهوری اسلامی ایران با توجه به موقعیت ممتاز جغرافیایی، ذخایر گسترده هیدرو کربوری و نیز زیرساختهای موجود در آینده نزدیک می تواند یکی از تامین کنندگان بزرگ برق کشورهای همسایه باشد و در این مسیر عزمی ملی و مشارکت فعال دولت و بخش خصوصی می تواند نقش آفرین باشد.

امروز نیروگاه های کشور افزون بر تامین نیاز داخل، سالهاست که در زمینه صادرات نیز فعال هستند و تبادل برق با کشورهای همسایه به طور منظم در حال انجام است و ایران با کشورهای ارمنستان، پاکستان، ترکمنستان، ترکیه، جمهوری آذربایجان، عراق و افغانستان انرژی مبادله می‌کند.

آمارها نشان می دهد که صادرات برق ایران در چند سال گذشته جهش خوبی را شاهد بوده است، هر چند صنعت برق ایران با چالشهای گوناگونی مانند فرسودگی خطوط انتقال و نیز هدرروی دست به گریبان است اما موقعیت خاص کشورمان در منطقه سبب شده است که کشورهای گوناگون خواستار خرید برق از ایران باشند و ایران قابلیت آن را دارد که با افزایش توان تولید برق، صادرات خود را گسترش دهد.

کارشناسان انرژی اعتقاد دارند که توسعه صادرات برق می‌تواند عاملی باشد برای تعمیق ارتباط اقتصادی با کشورهای همسایه و با توجه به این که برآوردها نشان می‌دهد ظرفیت صادرات برق ایران می‌تواند تا ١٠ برابر اضافه شود، تحقق این مهم، مجموع توان تولید و صادرات انرژی کشور شامل نفت، گاز و برق، ایران را در موقعیت ممتازی در منطقه قرار خواهد داد. 

در این میان دولتیها و بخش خصوصی هنوز هم برای صادرات برق با چالشهای گوناگونی مواجه هستند، اما هردو بخش در بازنگری قوانین موجود هم نظر بوده و بر این اعتقادند که محقق شدن صادرات برق از سوی بخش خصوصی، صنعت برق ایران را در سالهای آینده متحول خواهد کرد.

بر اساس آمارهای موجود، اکنون سالانه ١٢ میلیارد کیلووات ساعت برق را صادر می‌کنیم و به چهار کشور همسایه صادرکننده برق هستیم که در این میان با ترکمنستان و ارمنستان هم مبادله برق با برق و گاز با برق داریم و می توان با یک برنامه جامع و دقیق بر میزان صادرات و نیز مقاصد صادراتی افزود.

اکنون و با توجه به تلاش ملی برای کاهش وابستگی بودجه های سالانه کشور به در آمدهای نفتی و تلاش برای کاهش خام فروشی، صادرات برق به عنوان یک راهبرد ملی می تواند با همکاری وزارتخانه های نفت و نیرو و نیز بخش خصوصی توانمند، جانی تازه بگیرد تا بتوانیم منافع ملی کشورمان را بطور کامل صیانت کرده و نقش خود را در بازارهای انرژی منطقه تقویت کنیم.

بورس انرژی میزبان مطمئن برق صادراتی

معامله برق در بورس انرژی به عنوان تجربه ای جدید نتایج مطلوبی را به همراه داشته و توانیر به عنوان فروشنده و شرکتهای برق منطقه ای به عنوان خریدار، هردو از این معامله ها که روندی رو به رشد دارد رضایت دارند و پیش بینی می شود در سالهای آتی رینگ بین الملل بورس انرژی میزبان برق صادراتی نیز باشد.

بورس انرژی قابلیت توسعه معامله های خود را دارد و برق در این بورس افزون بر استفاده در داخل کشور، امکان صادرات را نیز خواهد داشت و در صورتی که سازو کارهای مورد نیاز نهایی شود و نیز مشتری خارجی وجود داشته باشد می توان برق را از طربق بورس انرژی صادر کرد؛ از سوی دیگر بورس انرژی می تواند در تنظیم بازار برق کشور نیز تاثیر گذار باشد و معامله برق صادراتی در این بورس می تواند در آینده  تحولی بزرگ را در صنعت برق ایران به همراه داشته باشد.

کشف واقعی قیمتها به تصمیم‌گیرندگان در دولت و وزارت نیرو کمک می‌کند تا قیمت واقعی برق مشخص شود و براساس آن، برنامه‌ریزیهای صنعت انجام شود و افزون بر آن بخش خصوصی نیز بتواند در مسیر صادرات برق ایران مشارکت فعالتری داشته باشد.

طبق برنامه ریزیها تا سال ١٣٩٧ باید ٢٠ در صد از صنعت آب و برق در دست وزارت نیرو باشد و بقیه بطور کامل از سوی بخش خصوصی اداره شود، بر این اساس ضرورت حمایت دولت از بخش خصوصی، بیش از هر چیز به چشم می خورد. از سوی دیگر دولت باید با افزاش امنیت، سرمایه گذاران را ترغیب به حضور در طرحهای توسعه ای کند تا توان بخش برق کشور افزایش یافته و فعالتر شود.

به طور حتم، صادرات برق می تواند در اقتصاد ایران و رسیدن به هدفهای افق 1404 تاثیر گذار باشد؛ امید است مسئولان با وفاق ملی و تعامل، مسیر را برای رسیدن کشورمان به هدفهای پیش بینی شده هموار کنند و ایرانی پویا و توسعه یافته را در سالهای آتی برای نسلهای آینده بسازند.

سید فواد نبوی