اتاق 1424 ساختمان اصلی  وزارت نفت روزهای شلوغی را می گذراند؛ پای ثابت همه هیئتهایی که به ایران می آیند این اتاق است، جایی که نماینده فروش نفت ایران در آن ساعتهای طولانی را به کار و مذاکره با خریداران نفت ایران می گذراند تا سهم از دست رفته ایران را بازستاند و جا برای یک میلیون بشکه نفت ایران باز کند؛ کار سختی است اما؛ سید محسن قمصری هم اعتقادش چنین است. از همین رو می گوید:« ایران باید در پساتحریم از کشورهایی خرید انجام دهد که آنها به طور متقابل از ما خرید کنند؛ اگر از  این موضوع غافل شویم و جزیره ای عمل کنیم بدون شک بازگرداندن همه سهم مان خیلی ساده نخواهد بود.»

گفتگوی شانا با مدیر امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران را در ادامه می خوانید.

مذاکره با مشتریان نفت ایران در آستانه لغو تحریمها در چه وضعی قرار دارد؟

همانطورکه بارها گفتم در دوران تحریم ارتباط با مشتریان نفت ایران قطع نشده و تداوم داشته است و ایران سعی کرده است در همه دوران تحریم در نشستهای بین المللی برای ارتباط بیشتر استفاده کند و هیچگاه ارتباط خود را با مشتریان قطع نکرده، اینک این مذاکرات از حال عادی خارج شده است و به سمت شرایط جدی و دقیقتری برای از سرگیری مبادلات پیش می رود.

در سالهایی که ایران از بازار نفت دور بوده، اتفاقهای زیادی رخ داده که مهمترین آن مازاد عرضه بیش از 2 میلیون بشکه ای در بازار است در این شرایط، ایران چگونه می تواند جا برای بشکه های خود باز کند؟

پیش از پاسخ به این پرسش باید بگویم که افزون بر مازاد عرضه که اشاره کردید دو اتفاق دیگر نیز در بازار نفت در سه سال اخیر افتاده است. نخست، حضور شرکتها و نفت خام های نوظهور در بازار است که به لطف نفت بالای 100 دلار تولید بسیاری از آنها اقتصادی شد و در واقع با مدیریت بازار و بالانگه داشتن قیمتها سعی شد تولید و عرضه این نفت خامها اقتصادی شود. دوم، مشخص نبودن پایان دوران تحریم برای خریداران سنتی ایران؛ طبیعی است در این شرایط و مشخص نبودن پایان دوران تحریم آنهایی که نیازمند سرمایه گذاری برای تغییرات ساختاری در پالایشگاه های خود بودند بعضا این کار را کردند و با سرمایه گذاری که انجام شده امکان جذب نفت خامهای دیگر برای آنها فراهم شد.

ضمن این که این روزها با روشهای مختلف مخلوط سازی و ایجاد نفت خام مصنوعی دیگر وابستگی شرکتها و پالایشگرها به یک نفت خام خاص تا حد زیادی کاهش یافته و روشهای نوینی برای مخلوط سازی و اصلاح نفت خام وجود دارد بنابراین آن ارتباط نزدیک و وابستگی که سالهای پیش بود هم اکنون وجود ندارد.

در واقع ما هم اکنون با بازاری روبرو هستیم که همانگونه که گفتید با 2.5 تا سه میلیون بشکه در روز مازاد عرضه روبروست و عرضه کنندگان نو ظهوری که تقریبا حاضرند به هر قیمتی محصولات خود را بفروشند؛ بسیاری از این عرضه کنندگان نوظهور شرکتهای بین المللی نفتی هستند که با قراردادهای که وجود دارد نفت برای خودشان است. بنابراین آنها همین اندازه که از نقطه سر به سری هزینه و در آمد بگذرند نفت برای آنها قابل فروش است و بی محابا و بدون هیچ ملاحظه ای آمادگی ارائه تخفیفهای تشویقی را به مشتریان دارند.

و ایران قرار است چگونه وارد این بازار شود؟

ما برای حضور در این بازار و در این شرایط ملاحظات خاص خودمان را داریم و با توجه به شرایط بودجه ای کشور باید سعی کنیم درآمدهای کشور را تامین کنیم و از طرف دیگر تلاش می کنیم به گونه ای وارد بازار شویم که سبب تشدید سقوط قیمتها نشود بنابراین با ملاحظه وارد می شویم.

چه ملاحظه ای؟

ملاحظه ای که قیمتها و بازار را خراب و دچار اختلال نکند.

چگونه؟

روشهای خاصی داریم.

چه روشی؟

شاید هم اکنون صلاح نباشد این روشها باز شود؛ اما باید به گونه ای وارد بازار شویم که بازار بیش از این خراب نشود. ضمن این که قیمتهای کنونی نفت در بازار قابل قبول نیست همانگونه که قیمتهای بالا 100 دلار نیز قیمتهای واقعی نبود؛ بنابراین باید تلاش شود بازار در جهت منفی متاثر نشود.

آقای قمصری، منتقدان معتقدند اعلام عرضه 500 تا یک میلیون بشکه ای نفت ایران به بازار سبب کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی شده است آیا این موضوع بازار را در جهت منفی متاثر کرده است؟

ایران بارها اعلام کرده است قابلیت افزایش 500 هزار بشکه ای تولید نفت خود را ظرف کمتر از یک هفته و کمی بعدتر افزایش تولید یک میلیون بشکه ای نفت را دارد که دور از دسترس نیست این بحث به طور کامل فنی است اما این که چه مقدار از این میزان را راهی بازار کنیم بستگی به شرایط بازار دارد که ما فکر می کنیم به تدریج این میزان به بازار عرضه خواهد شد.

جواب سوالم را ندادید آیا اعلام این موضوع تاثیر منفی بر بازار داشته است؟

من این موضوع را قبول ندارم؛ چیزی که اعلام شده توان تولید نفت ایران است چون بازار یک مقدار راجع به توان تولید ایران تصورات خود واقعی نیست و بازار فکر می کند ایران کمتر از این می تواند تولید کند؛ بنابراین آنچه اعلام می شود بحث توان تولید است. بحث من شرایط جذب و فروش است، در واقع ما در سقف یک میلیون بشکه که توان تولید است صادرات خود را بر اساس آن تنظیم خواهیم کرد یعنی هر چقدر بازار جذب کند ما تولید می کنیم و آنچه بازار قدرت جذب داشته باشد ما قدرت تولید را تا سقف یک میلیون بشکه در کوتاه مدت داریم.

یعنی ایران هر چقدر بازار بتواند جذب کند تولید خواهد کرد؟

به طور کامل درست است؛ در واقع توان تولید به این معنی نیست که ما آن را راهی بازار کرده و یا آن را ذخیره کنیم؛ آن چه بازار جذب کند ما تولید می کنیم.

در این شرایط و مازاد عرضه که در بازار وجود دارد ایران چگونه باید سهمش را از بازار پس گیرد؟

دو گونه می توان عمل کرد، نخست آن که، بخشی از بازار را که از دست دادیم با جنگندگی به دست بیاوریم و با روشهای که ما داریم اینکارعملی است.  دوم این که باید به دنبال بازارهای نوین بود و سعی کرد از این بازار استفاده کرد، بعنوان مثال در آینده نزدیک چیزی حدود 2 میلیون بشکه به واردات هند اضافه می شود و چینی ها نیز در آینده احتمال افزایش واردات دارند در واقع ایران باید از اضافه ظرفیتهای بازار استفاده کند، ضمن این که باید در بحث صادرات حتما به دو موضوع توجه کرد.

چه موضوعاتی؟

نخست؛ حضور در بازارهای مقصد است که در واقع یکی از روشهای نوین فروش نفت است؛ ما در این زمینه به دلیل این که درآمدهای نفت به طور مستقیم به خزانه کشور می رود تا حدودی نتوانستیم استفاده کنیم. هم اکنون تعداد زیادی از شرکتهای تولید کننده نفت خام در بازار مصرف خود پالایشگاه دارند. عربستان از 6 میلیون بشکه ای که صادر می کند کمی بیش از چهار میلیون بشکه ظرفیت پالایشی خارجی از کشور دارد یعنی حجم بازاریابی که عربستان انجام می دهد کمتر از ایران است.

بنابراین یکی از راههای فروش نفت که به دلیل محدودیت منابع مالی باید دولت و مجلس کمک کنند خریداری پالایشگاه در مراکز مصرف است روشی که کشورهای مثل عربستان، کویت، امارات، آمریکا، چین، شرکتهای انگلیسی-هلندی شل و بی پی انگلیس  از آن استفاد می کنند و ما نباید از آن غافل بمانیم.

دوم؛ ایران باید از کشورهای خرید کند که آنها نیز اقدام به خرید از ایران کنند این موضوع در تراز تجاری بسیاری از کشورها رایج است اما متاسفانه در ایران این گونه عمل نمی کنند؛ وزارت بازرگانی، وزارت صنعت و بقیه وزارتخانه های که خرید دارند به صورت انفردادی عمل می کنند و شرکت ملی نفت ایران نیز مجبور است انفرادی عمل کند که این روند خیلی خوبی نیست. در واقع بخشهای مختلف کشور در این شرایط نباید جزیره ای عمل کنند و شرکت ملی نفت ایران نباید در این شرایط تنها باشد.

یعنی شما معتقدید هر کشوری هر میزان از ایران نفت خریداری می کند ایران نیز همان میزان از آن کشور کالا و محصول وارد کند؟

در هر حال باید تبادل داشت؛ هیچ دلیلی ندارد ایران از کره جنوبی این همه محصول وارد کند و بعد کره جنوبی در خرید نفت خام از ایران تعلل کند یا هندیها همینطور.

یعنی هندیها و کره ای ها در خرید نفت خام از ایران تعلل می کنند؟

حجم صادرات ایران به کره خیلی متناسب با واردات از این کشور نیست یا بقیه هم همینطور؛ باید این تعامل میان ما و وزارتخانه ها، شرکتها، موسسه هایی که خریدار هستند به نوعی ایجاد شود.

این تعامل کجا و چگونه باید ایجاد شود؟ 

شاید در بانک مرکزی

چگونه؟ آیا شرکت ملی نفت ایران پیشنهاد خاصی در این زمینه دارد؟

با توجه به این که خریدها به طور معمول پس از لغو تحریمها از طریق گشایش اعتبارات اسنادی و از طریق بانک مرکزی اقدام می شود این موضوع می تواند در بانک مرکزی مدیریت شود. یعنی ایران از کشورهای خرید انجام دهد که آنها به طور متقابل از ما خرید کنند؛ در واقع باید از این ابزار در زمان لغو تحریمها استفاده کرد و اگر از آن غافل شویم و جزیره ای عمل کنیم بدون شک بازگرداندن همه سهم مان خیلی ساده نخواهد بود.

این پیشنهاد تا کنون مطرح شده است؟

نه؛ اما پیشنهاد می کنیم چنین تشکیلاتی برای کنترل در بانک مرکزی تشکیل شود.

آقای قمصری تا از بحث قبلی فاصله نگرفتیم؛ شما عنوان کردید بخشی از سهممان را که از دست دادیم با جنگندگی به دست می آوریم چگونه؟

اجازه بدهید این موضوع را با توجه به این که یک موضوع تکنیکی است باز نکنم چون یک مقدار شرایط ما را در بازار خراب می کند.

مشتریان سنتی برای دریافت چه میزان نفت از ایران اعلام آمادگی کردند؟

عددها متفاوت است، 10 تا 60 تا 70 درصد را شامل می شود.

سهم کدام کشور از این مقدار بیشتر است؟

طبیعی است بیشترین رقم مریوط به چین و هند است؛ البته ایران بازار بزرگی مثل اروپا را پیش رو دارد که پیش از تحریمها 500 هزار بشکه از ایران نفت وارد می کرد.

ترکیه به عنوان یکی از مشتریان سنتی نفت ایران برای دریافت چه میزان نفت پس از لغو تحریمها اعلام آمادگی کرده است؟

میزان آن در میانه های 10 تا 60 درصدی که گفته شد قرار دارد. ترکیه جزو مشتریانی است که درخواست خوبی برای افزایش دارد.

آیا قراردادهای فروش نفت برای سال  2016 با مشتریان سنتی ایران به امضا رسیده است؟

با شرکتهایی که در دوران تحریم از ما نفت خریداری می کردند امضا شده است منتها خیلی از آنها قراردادهای سالانه شان براساس سال میلادی نیست و آنها هنوز نهایی نشده است که البته مشکلی در این زمینه وجود ندارد.

آیا در قراردادهای جدید با مشتریان، میزان افزایش تقاضا پس از تحریمها گنجانده شد؟

هنوز نه؛ قرارداد بیشتر خریداران سنتی ایران از ماه آوریل آغاز می شود؛ مشتریانی که قرارداد برداشت نفت آنها از ایران مربوط به ماه ژانویه است پیش بینی افزایش ظرفیت به شرط برداشت تحریمها شده است؛ البته با بعضی از شرکتهای جدید نیز مذاکرات نهایی انجام شده و خرید نفت آنها از ایران مشروط به برداشته شدن تحریمهاست.

مشتریان جدید نفت ایران اروپایی هستند یا آسیایی؟

آسیایی و اروپایی؛ مشتریان سنتی قدیمی ایران در اروپا هستند و البته برخی شرکتهای جدید اروپایی نیز وارد شدند که پیش از این با آنها کار نکرده بودیم و هم اکنون در حال مذاکره با آنها برای رفع برخی ابهامها هستیم و طبیعی است این مذاکرات زمانبر باشد؛ البته این شرکتها در صورتی برای ما قابل پذیرش هستند که بتوانند سهم ما را در بازار افزایش دهند؛ امیدواریم تا زمانی که تحریمها برداشته می شود بتوانیم مذاکراتمان را با آنها نهایی کنیم.

حالا که درباره مشتریان اروپایی صحبت می کنیم، بفرمایید فروش نفت به یونان چگونه خواهد بود؛ چون فروش جدید نفت به این کشور مشروط به پرداخت بدهی گذشته این کشور شده است؟

مذاکره تکنیکی با یونان آغاز شده است و در حال مذاکره هستیم منتها امضای هرگونه قرارداد جدید با این کشور منوط به تائید آقای وزیر خواهد بود و شرائطی که ایشان تصویب می کنند؛ البته باید گفت که یونان هم اکنون شرائط خوبی ندارند و برخلاف گذشته که به طور معمول از شرکتهای اصلی نفت خریداری می کرد هم اکنون از واسطه ها نفت می خرد تا واسطه ها بتوانند اعتبارات آن را تامین کنند، بنابراین مذاکرات با یونان مذاکرات خاصی خواهد بود و ما به طور حتم سیاستهای وزارت نفت را اجرا خواهیم کرد و طبیعی است کسانی که بدهی دارند، اول باید تکلیف بدهی شان مشخص شود.

فروش نفت به شرکت شل نیز مشروط به پرداخت بدهی اش خواهد بود؟

بله همینطور است؛ البته چگونگی پرداخت بدهی این شرکت مشخص شده و از ابهام درآمده است و می دانیم بدهی این شرکت پس از لغو تحریمها بلافاصله پرداخت خواهد شد، منتها پرداخت بدهی یونان مقداری ابهام دارد.

بدهی 5.3 میلیارد دلاری امارات چطور؟

بدهی نفتی امارات ابهام ندارد و اگر تحریمها برداشته شود شاید از نخستین مواردی باشد که پرداخت شود.

با توجه به این که پیش از تحریمها پول نفت ایران با مقداری تاخیر پرداخت می شده است آیا در مذاکراتی که هم اکنون انجام می دهید درباره ساز وکارهای دریافت پول نفت پس از لغو تحریمها مذاکراتی شده است؟

پیش از تحریمها به هیچ وجه پول نفت با تاخیر دریافت نشده است و همه پولها در سررسیدها دریافت می شد؛ همه صادراتمان بر اساس ال سی (LC) بوده است و هیچ گونه تاخیری برای دریافت پول نفت وجود نداشت. میزان مطالباتی که هم اکنون وجود دارد متعلق به پیش از تحریم نیست. متعلق به اوائل دوران تحریم است، چون برای مدیران وقت کشور خیلی قضیه تحریمها روشن نبود، سعی بر آن داشتند تا مشکلات را حل کنند منتهی به جایی رسیدند که امکان حل آن نبود؛ بنابراین پولی که هم اکنون جمع شده مربوط به اوائل تحریم است و به هیچ وجه به دوران پیش از تحریم بر نمی گردد.

در قراردادهای جدیدی که پس از برداشته شدن تحریمها امضا خواهد شد پول محموله ها براساس سررسید 30 روزه خواهد بود؟

بدون شک براساس سررسیدها و از طریق کانالهای بانکی عملیاتی خواهد شد، در واقع یکی از شرطهای ما بعد از لغو تحریمها، برداشته شدن محدودیتهای عملیات بانکی است، زیرا مذاکره بسیاری از خریداران و شرکتهای معتبر خریدار نفت ایران که هم اکنون درحال انجام است مشروط به باز شدن عملیات بانکی است و اگر این کار صورت نگیرد شاید آنها علاقه ای به خرید نفت از ایران نداشته باشند؛ باید توجه داشت شرکتهای معتبر یک نظامی برای پرداختهایشان دارند و حاضر نیستند به هر روشی از ایران نفت خریداری کنند و اگر ال سی بانکها باز شود آنها وارد خواهند شد و اگر این اتفاق نیفتد وارد نمی شوند.

برای فروش میعانات گازی با توجه به نیازهای داخلی آیا مذاکرات جداگانه ای صورت می گیرد؟

درباره میعانات گازی، اولویت نخست ما تامین نیازهای داخلی است یعنی تامین نیاز پالایشگاه ستاره خلیج فارس و یا پالایشگاههای سیراف و مطمئن هستیم که این پروژه ها در آینده فعال می شود. ما هم اکنون برای صادرات میعانات گازی قراردادهای بلند مدت امضا نمی کنیم. البته این اعتقاد را هم داریم که باید میان خام فروشی و فرآورده فروشی یک نقطه تعادلی وجود داشته باشد؛ من خیلی به این اعتقاد ندارم که همه محصولات را باید فرآورده کرد و یا این که همه محصول را خام فروخت در واقع یک نقطه تعادلی باید در این بین وجود داشته باشد و  تا زمانی که به این نقطه میانی برسیم فعلا قصدمان این است که اول نیازهای داخلی را تامین کنیم.

برنامه برای مخلوط کردن میعانات گازی با نفت دارید؟

آمادگی آن وجود دارد و این موضوع به همه مشتریان نفت ایران اعلام شده است البته نه تنها امکان مخلوط کردن میعانات گازی با نفت خام بلکه مخلوط کردن انواع نفت خامها نیز در برنامه وجود دارد و اگر مشتریان نفت ایران گرید خاصی از نفت را بخواهند ایران آمادگی تبدیل آن را دارد.

تا وارد شدن مدار شدن پالایشگاه ستاره خلیج فارس و پالایشگاههای سیراف قراردادهای صادرات میعانات گازی ما به چه صورت خواهد بود؟ کوتاه مدت و تک محموله؟

معمولا به صورت میان مدت، کوتاه مدت و تک محموله ای امضا می شود و بستن قرارداد در قالب سه مورد عنوان شده در دست مذاکره است. با برخی شرکتهای قراردادهای میان مدت امضا شده است و برای صادرات به صورت تتک محموله منتظر شرایط طبیعی روز هستیم. بنابراین برای صادرات میعانات خوشبین هستیم، ضمن این که صادرات میعانات راحت تر خواهد بود.

درباره مخلوط کردن نفت خام ونزوئلا با نفت ایران، ونزوئلایی ها خیلی پیگیر هستند آیا ایران حاضر به انجام چنین کاری است؟

بعضی از نفت خامهای دنیا چون نفت خام خیلی سنگینی است برای این که بتوانند تولیدشان را انجام دهند باید بتوانند با نفت خام سبکتر مخلوط شوند. این پروژه از سالها پیش وجود داشته است که از نفت خام ایران برای مخلوط سازی استفاده کنند منتها مقداری بحثهای اقتصادی مطرح است، این که اگر این نفت خام بخواهد از ایران تا ونزوئلا حمل شود و بعد درون چاههای آنها تزریق شود و دوباره برگشته شود مسائل حمل ونقل وهزینه ها با این قیمتها شاید اقتصادی نباشد و این موضوع احتیاج به مطالعه دارد. دلیل این که این پروژه تاکنون عملیاتی نشده بخاطر مسائل تکنیکی هزینه ای بوده ولی به لحاظ ایده، ایده قابل اجرایی است و می شود این کار را انجام داد.

گفتگو از: رویا خالقی