ﻫﺪف از اﯾﻦ بررسی ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺑﺮداﺷﺖ اﯾﻦ ﺣﺠﻢ ﻧﻔﺖ باقیمانده از درون ﻣﺎﺗﺮﯾسهاست و از آنجا که ممکن است ﻣﺨزنهای ﻧﻔﺘﯽ در ﺣﺎل ﺗﻮﻟﯿﺪ اﯾﺮان در آﯾﻨﺪه ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﺸﮑﻞ روبرو ﺷﻮﻧﺪ، بررسی درباره راه ﺣﻞ ﻋﻤﻠﯽ مورد استفاده در یکی از بزرگترین مخزنهای نفتی شکافدار جهان که از ﻧﻈﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎر و ﻧﺤﻮه ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﺴﯿﺎر ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ یکی از ﻣﺨزنهای ﻧﻔﺘﯽ اﯾﺮان اﺳﺖ، اهمیت ویژه ای دارد.
از این رو روش ازدﯾﺎد ﺑﺮداﺷﺖ ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺗﺰرﯾﻖ ﻓﻮم، ﺑﺮ روی ﻣﺨﺰن آﮐﺎل ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ و ﺷﺒﯿﻪ ﺳﺎزی ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻃﺒﻖ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه اﯾﻦ روش ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ آﻣﯿﺰ ﺑﻮده و سبب اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﺎزدﻫﯽ ﻣﺨﺰن ﺷﺪه اﺳﺖ.
ﺑﺤﺚ و ﺑﺮرﺳﯽ
ﻣﯿﺪان ﻧﻔﺘﯽ ﮐﺎﻧﺘﺎرل ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ پنج ﻣﺨﺰن ﻧﻔﺘﯽ است در ﺳﺎل 1976 ﻣﯿﻼدی ﮐﺸﻒ ﺷﺪ و در ﺳﺎل 1979 ﺑﻪ ﺑﻬﺮهﺑﺮداری رﺳﯿﺪ. ﻣﺨﺰن آﮐﺎل ﺑﺰرگترین ﻣﺨﺰن ﺗﻮﻟﯿﺪی اﯾﻦ ﻣﯿﺪان ﻧﻔﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺣﺪود 84 درصد از ﻧﻔﺖ درﺟﺎی ﮐﻞ ﻣﯿﺪان را در ﺧﻮد ﺟﺎی داده اﺳﺖ.
پس از ﮔﺬﺷﺖ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل، ﺗﻮﻟﯿﺪ از اﯾﻦ ﻣﺨﺰن دﭼﺎر اﻓﺖ ﺷﺪه بنابراین ﺑﺮای ﺣﻔﻆ ﺗﻮﻟﯿﺪ اﯾﻦ ﻣﺨﺰن و ﺗﺜﺒﯿﺖ ﻓﺸﺎر ﻣﺨﺰن، ﮔﺎز ﻧﯿﺘﺮوژن ﺑﻪ درون ﮐﻼﻫﮏ ﮔﺎزی ﺗﺰرﯾﻖ ﺷﺪ اﻣﺎ پس از ﻣﺪﺗﯽ دوباره اﯾﻦ ﻣﺨﺰن دﭼﺎر اﻓﺖ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷد، ﺿﺮﯾﺐ ﺑﺎزﯾﺎﻓﺖ از اﯾﻦ ﻣﺨﺰن ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن ﺳﺎل 2009 در ﺣﺪود 5.43 درصد ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ.
ﻃﺒﻖ پژوهشهای اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در ﻃﻮل ﻣﺪت ﺗﻮﻟﯿﺪ از اﯾﻦ ﻣﺨﺰن، ﻧﻔﺖ درون ﺷﮑﺎفها ﺗﺨﻠﯿﻪ ﺷﺪه و ﮐﻼﻫﮏ ﮔﺎزی ﻣﻨﺒﺴﻂ ﺷﺪه و در ﺣﺪود 65 درصد اﺷﺒﺎع ﻧﻔﺖ درون ﻣﺎﺗﺮﯾسهای ﻣﺤﺼﻮر ﺑﺎ ﮔﺎز ﺑﺎﻗﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ که پس از اﻧﺠﺎم مطالعات ﻏﺮﺑﺎﻟﮕﺮی روشهای ازدﯾﺎد ﺑﺮداﺷﺖ، روش ﺗﺰرﯾﻖ ﻓﻮم در ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮔﺎز روﻓﺘﻪ ﺑﺮای اﯾﻦ ﻣﺨﺰن ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪ.
ﯾﮑﯽ از ﻣﺸﮑﻼت اﺳﺎﺳﯽ در ﻓﺮاﯾﻨﺪ ازدﯾﺎد ﺑﺮداﺷﺖ از ﻣﺨﺎزن ﺷﮑﺎﻓﺪار آﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﯿﺎل ﺗﺰرﯾﻘﯽ درون ﺷﮑﺎفها ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮده و ﻧﻔﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻤﯽ از ﻧﻮاﺣﯽ ﮐﻢ ﺗﺮاوا (ﻣﺎﺗﺮﯾسها) ﺟﺎروب ﻣﯽ ﺷﻮد(1).
ﻓﻮم ﺑﺎ ﻫﺪف ﮐﻨﺘﺮل ﺗﺤﺮک ﭘﺬﯾﺮی در ﻣﺪت زﻣﺎﻧﯽ ﻃﻮﻻﻧﯽ در ﻣﺨزنهای ﻧﻔﺘﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﺪه است. ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺟﺬاب ﻓﻮم در ﻣﺤﯿﻂ ﻣﺘﺨﻠﺨﻞ ﻧﺎﻫﻤﮕﻦ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻓﻮم درﺟﺎ (درون ﻣﺨﺰن) ﻓﻮم در ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺑﺎﺗﺮاواﯾﯽ ﺑﺎﻻ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد و اﯾﻦ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺳﯿﺎل ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻧﻮاﺣﯽ ﺑﺎ ﺗﺮاواﯾﯽ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﺪ (2).
ﻓﻮم سبب ﮐﺎﻫﺶ ﺗﺤﺮک ﭘﺬﯾﺮی درون ﺷﺒﮑﻪ ﺷﮑﺎفها ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻣﺤﻠﻮل ﺳﻮرﻓﺎﮐﺘﺎﻧﺖ را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﺎﺗﺮﯾسها ﻫﺪاﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ (1). ﺳﻮرﻓﺎﮐﺘﺎﻧﺖ از ﻃﺮﯾﻖ ﮐﺎﻫﺶ ﺗﻨﺶ ﻣﯿﺎن روﯾﻪ و ﯾﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺗﺮﺷﻮﻧﺪﮔﯽ ﺳﻨﮓ ﻣﺨﺰن ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻔﺖ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه در ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ.
روش ﮐﺎر و ﻧﺘﺎﯾﺞ
ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در زﻣﯿﻨﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺗﺰرﯾﻖ ﻓﻮم در اﯾﻦ ﻣﺨﺰن ﺑﻪ دو ﺑﺨﺶ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺑﺨﺶ اول ﺷﺎﻣﻞ ﺷﺒﯿﻪ ﺳﺎزی ﺗﮏ ﭼﺎﻫﯽ ﺗﺰرﯾﻖ ﻓﻮم(1) و ﺑﺨﺶ دوم ﺷﺎﻣﻞ اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾشهای ﺗﺰرﯾﻖ ﻓﻮم و ﻣﺪل ﺳﺎزی ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺘﺎﯾﺞ آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ است(2).
در ﻣﺮﺣﻠﻪ اول ﺑﻌﺪ از اﻧﺘﺨﺎب و ﻧﺤﻮه ﺷﺒﯿﻪ ﺳﺎزی ﻣﻨﺎﺳﺐ، ﺷﺒﯿﻪ ﺳﺎزی ﺗﮏ ﭼﺎﻫﯽ ﺗﺰرﯾﻖ ﻓﻮم اﻧﺠﺎم ﺷﺪ و آنطﻮر ﮐﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺷﺒﯿﻪ ﺳﺎزی ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻓﻮم در ﺷﮑﺎفها ﺑﺎﻋﺚ ﮐﺎﻫﺶ ﺣﺮﮐﺖ ﺳﯿﺎل در ﺷﮑﺎفها و اﻧﺘﻘﺎل ﺳﻮرﻓﺎﮐﺘﺎﻧﺖ ﺑﻪ درون ﻣﺎﺗﺮﯾسها ﺷﺪه و ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻔﺖ ﻣﺎﻧﺪه درون ﻣﺎﺗﺮﯾسها ﺷﺪه اﺳت، از ﻃﺮﻓﯽ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻓﻮم ﭘﺎﯾﺪاری ﺑﯿﺸﺘﺮی داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ، ﻣﯿﺰان ﺑﺎزدﻫﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻔﺖ از ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد.
ﺮای ﺗﺎﯾﯿﺪ ﻧﺘﺎﯾﺞ به دﺳﺖ آﻣﺪه از اﯾﻦ ﺷﺒﯿﻪ ﺳﺎزی و ﮐﺎﻟﯿﺒﺮه ﮐﺮدن ﻣﺪل ﺷﺒﯿﻪ ﺳﺎز ﻧﯿﺎز اﺳﺖ ﯾﮏ ﺳﺮی آزﻣﺎﯾشهای ﻣﺨﺼﻮص اﻧﺠﺎم ﺷﻮد (1)، در ﺑﺨﺶ دوم ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ این آزمایشها ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ.
ﺑﺎ ﻃﺮاحیهای ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﺮاﯾﻂ آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ و ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن ﻧﺘﺎﯾﺞ آزﻣﺎﯾﺸها و ﺗﻄﺒﯿﻖ آنها ﺑﺎ ﻣﺪل ﺷﺒﯿﻪ ﺳﺎزی در ﻣﻘﯿﺎس ﻣﯿﺪان ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ در ﺷﺮاﯾﻂ آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه در ﺣﺪود 13 درصد از ﺑﺎزدﻫﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﺨﻠﯿﻪ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻣﺨﺰن اﺳﺖ و ﺑﺎ آغاز ﺗﺰرﯾﻖ ﻧﯿﺘﺮوژن ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺜﺒﯿﺖ ﻓﺸﺎر اﯾﻦ ﻣﯿﺰان ﺑﺎزدﻫﯽ ﺑﻪ 28 درصد و ﺑﺎ ﺗﺰرﯾﻖ ﻓﻮم ﺑﺎ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺑﺎﻻ اﯾﻦ ﺑﺎزدﻫﯽ ﺑﻪ 32 درصد ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﯿﺪ (شکل1) (2)
شکل 1: ﺗﻄﺎﺑﻖ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺗﻮﻟﯿﺪ از ﻣﻐﺰه در آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه و ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺷﺒﯿﻪ ﺳﺎز(1)
در آﺧﺮ ﺑﺎﯾﺪ اﺷﺎره ﮐﺮد ﮐﻪ پس از اﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌه هایی درباره ﻣﺨﺰن آﮐﺎل ﻣﯿﺪان ﻧﻔﺘﯽ ﮐﺎﻧﺘﺎرل، ﻣﺠﺮی ﻃﺮح اﯾﻦ ﻣﺨﺰن را ﮐﺎﻧﺪﯾﺪای ﻣﻨﺎﺳﺐ اﯾﻦ روش ازدﯾﺎد ﺑﺮداﺷﺖ ﻗﻠﻤﺪاد ﮐﺮده و ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ اواﺧﺮ اﮐﺘﺒﺮ 2015 اﯾﻦ روش ﺑﻪ ﺻﻮرت آزﻣﺎﯾﺸﯽ در ﻣﯿﺪان ﭘﯿﺎده ﺳﺎزی ﺷﻮد، اما ﺗﺎ ﮐﻨﻮن ﮔﺰارﺷﯽ در اﯾﻦ باره ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ.
منابع
Abbaszadeh, M., Rodriguez-de la Garza, F., Yuan, Ch., Pope, G., “ Single Well Simulation Study of Foam EOR in Gas-Cap Oil of the Naturall Fractured Cantarell Field”, SPE 129867, Tulsa, Oklahama, April 24-28,,2010
Skoreyko, F., Villavicencio, P., Prada, H., Nguyen, Q., “Understanding Foam Flow With a New Foam EOR Model Development From Laboratory and Field Data of the Naturally Fractured Cantarell Field”, SPE 153942, Tulsa, Oklahama, April 14-18, 2012
ﻣﺮﯾﻢ ذﯾﻔﻦ
ﭘﮋوﻫﺸﮑﺪه ازدﯾﺎد ﺑﺮداﺷﺖ از ﻣﺨﺎزن ﻧﻔﺖ و ﮔﺎز
mar_zifan@yahoo.com
نظر شما