پارس جنوبی  این روزها زنده است وحال خوبی دارد. آنچنان که حتی در خمودگی تابستان و هجوم ریزگردها که نفسها را به شماره آورده می‌توان این پویایی را در همه بخشهای  این حوزه مشاهده کرد. 

حمیدرضا مسعودی، مجری طرح توسعه فاز 19 شرکت نفت وگاز پارس که 2 روز پیش از آغاز عملیات بارگیری به یاردخرمشهر آمده است، می‌گوید: ریزگردها دید را برای عملیات بارگیری کم می‌کند، اما این به معنای توقف کار نیست. به گرمای هوا هم عادت کرده‌ایم و همه نیروهای درگیر در عملیات بارگیری ،کارشان را انجام می‌دهند.

عملیات بارگیری سکوی 19A ، دومین سکوی فاز 19  از روز پنجشنبه 27 خردادماه در یاردخرمشهر شرکت تاسیسات دریایی همزمان با ورود موج جدید ریزگردها از عراق و عربستان شروع شد. شدت ریزگردها هنگام شروع عملیات به قدری زیاد بود که به ناچار از نیمه روز کار متوقف شد. اما از روز جمعه ساعت 3 بعد از ظهر کار دوباره آغاز شد. باید سازه 2700 تنی از یارد به اسکله منتقل می‌شد. این عملیات اگرچه به ظاهر کار ساده‌ای می‌آید اما تمام فعالیتها و حرکتها باید برنامه‌ریزی شده باشد. شدت وزش باد، جزر و مد دریا، سرعت حرکت سکو، جوشکاری به موقع، حرکت جرثقیلها و این بار هم سرعت باد ریزگردها همه باید محاسبه شود تا هنگام بارگیری، سکو از مسیر حرکت منحرف نشود. 

خودمان از پس کار بر می‌آییم

محمد حسین باخدایی، مدیرسکوهای فاز 19 شرکت تاسیسات دریایی می‌گوید: شاید به نظرتان کار ساده‌ای بیاید اما حرکت سازه 2700 تنی با تمام حساسیتها و هدایت تیم، کار ساده‌ای نیست با این حال متخصصان ایرانی طی سه سال اخیر آنچنان تبحری یافته‌اند که با قاطعیت و افتخار می توان گفت : ما می توانیم  و قادریم  از پس کار بر آییم. 

توجه ام به سکو جلب شده است، می‌خواهم کمی جلوتر بروم تا روند کار را از نزدیک تماشا کنم. اما مسئول اچ اس یی مانع می‌شود. «خبرنگارم می‌خواهم همراه تیمی که داخل محوطه هستند عملیات بارگیری را از نزدیک تماشا کنم»، می‌گوید: «نمی‌شود خطرناک است و کارت مخصوص تردد به محوطه را ندارید.» منتظر می‌شوم تا پس از شنیدن توضیحات ایمنی از افسر مربوطه کارت تردد صادر شود و تجهیزات ایمنی را بگیرم. 

ریزگردها دایره دیدم را محدود کرده، همه چیز انگار در مه است و آسمان خاکستری. دماسنج دمای هوا را 47 درجه نشان می‌دهد، با این حال تنها چیزی که بر روی کار تاثیری ندارد گرمای هواست.  

سکوی 2 هزار و 750 تنی با ابعاد ٣٠ در ٤٠ متر و٢٥ متر ارتفاع روی ریل قرار دارد و با سرعت 25 متر در ساعت در حال حرکت به سمت اسکله است. برای انجام این فرایند بیش از 100 نفر درگیر هستند.

پس از بارگیری فرآیند مهاربندی یا (Sea Fasting) آغاز می شود، اما سخت‌ترین لحظه بارگیری سکو، انتقال سکو از روی اسکله به بارج یا شناور حمل کننده سکو است. کافی است محاسبات دقیق نباشد، آب مخازن تعادل بارج بیش از میزان تخمین زده شده باشد و یا این که سطح آب بالاتر از حد معمول باشد آن گاه است که احتمال واژگون شدن سکو افزایش می‌یابد به همین دلیل است که پیچیده‌ترین و سخت‌ترین مسائل مهندسی در این بخش به کار گرفته می‌شود. 

برای انجام این کار مهارت مدیران، سرپرستهای اجرایی، اپراتورها و کارگران متخصص برای انتقال ایمن از روی زمین صاف به روی شناور به کار گرفته می شود. 

محسن جزایری، مدیر پروژه فاز ١٩ در شرکت تاسیسات دریایی با اشاره به فاصله سکو با بارج، می‌گوید: به دلیل فاصله زیاد سکو تا شناور عملیات بارگیری در سه مرحله انجام می‌شود به این ترتیب که یکبار سکو با استفاده از ریلهای موجود به نقطه نخست می‌‌رسد، پس از آن ریلها به مرحله دوم انتقال یافته و باز سکو یک مرحله جلو می‌رود. در مرحله سوم پس از انتقال ریلها، سکو به نقطه انتهایی یا بر روی بارج انتقال می یابد. 

متخصصان به نتیجه کارشان اطمینان دارند

مسعودی، مجری طرح توسعه فاز 19 پارس جنوبی بیشتر توضیح می دهد: «بارج حمل کننده سکو مجهز به مخازن آب تعادل است، برای این‌که بتواند با لب اسکله برای انتقال سکو از خشکی به اسکله هماهنگ باشد.

در این بین باید حواسمان به جزر و مد هم باشد. وقتی که جزر می‌شود شناور پایین می‌آید، بعد که مد شد دوباره آب بالا می‌آید و اینجا باید آب داخل مخازن بارج را با پمپ هایی که بروی آن تعبیه شده خالی یا پر کنیم تا شناور و سکو در یک تراز قرار بگیرند. بعد به کمک جکها و ریل سکو و پایه های آن را عبور می‌دهیم تا سکو به سمت شناور حرکت کند.» 

می پرسم ریزگردها تاثیری بر روی کار ندارد: «دید را کم می‌کند، ضمنا زمانی که سکو روی جکها قرار دارد سمت و سوی باد از حساسیت زیادی برخوردار می‌شود، زیرا سکو مثل دیواره‌ای است که باد به آن نیرو وارد می‌کند و هرچه سطح بزرگتر باشد نیروی بیشتری به آن وارد می‌شود، همچنین اگر همه موارد محاسبه شده و دقیق نباشد، میزان آب داخل مخازن تعادل بارج اندازه گیری نشده باشد و به جزر و مد توجه نداشته باشیم سکو واژگون می‌شود، البته این اتفاق بسیار نادر است برای این که ما نکات ایمنی را در نظر می گیریم»

اما این طور نیست که بدی آب و هوا تاثیری بر روند کار نداشته باشد، برداشت هرچه سریع تر از میدان گازی پارس جنوبی و کم کردن فاصله با قطریها مسئله‌ای نیست که مدیران پروژه‌ها و کارگران از آن اطلاعی نداشته باشند، دیگر همه به شرایط بد آب و هوایی در جنوب و عسلویه عادت کرده‌اند و به ندرت به دلیل شرایط نامساعد جوی کار را تعطیل می‌کنند. 

با این که همه کارها برای بارگیری محاسبه شده است و متخصصان نیز از کارشان اطمینان کامل دارند، اما مسعودی می گوید: «تا زمانی که سکو را روی شناور حمل نکرده‌‌ایم نمی‌توانیم بگوییم خیالمان صد در صد راحت است، اما اگر به این جمع بندی برسیم که کار خطرناک است و ضریب اطمینان به دلیل شرایط پیش بینی نشده پایین می آید همان جا کار را متوقف می کنیم.»

فاز 19 پیشتاز طرحهای جدید توسعه پارس جنوبی 

از خردادسال 1389 که اجرای طرح توسعه فاز 19 پارس جنوبی کلید خورد تا امروز در یارد خرمشهر و در بخش فاز 19 به طور میانگین روزانه نزدیک به 500 نفر مشغول به کار هستند.

سکوی نخست فاز 19 پارسال بارگیری شد و  هم اکنون فاز 19 پارس جنوبی با استفاده از سکوی اقماری SPD2 روزانه هفت میلیون مترمکعب گاز شیرین به شبکه سراسری تزریق می کند. هفته جاری هم 300 هزار بشکه از میعانات گازی این فاز به بازارهای هدف صادر شد و همه اینها یعنی درآمدزایی این فاز قبل از این که پروژه به انتها برسد. 

پارس جنوبی خانه نخست مدیران پروژه‌ها

تا زمانی که پروژه‌های پارس جنوبی به سرانجام نرسد مجریان طرحهای توسعه این فازها و مدیرعامل شرکت نفت وگاز پارس بیشتر اوقات خود را در پارس جنوبی یا یارد خرمشهر و یا بندرعباس هستند تا از نزدیک در جریان امور باشند و روند کار را پیگیری کنند، اگر مشکلی وجود دارد حل کنند و اگر کار گره خورده است آن را باز کنند. 

مسعودی می‌گوید: «تقریبا بجز دو روز ابتدایی هفته که جلسه هماهنگی اجرای کارهای فاز 19 است، در پارس جنوبی و یا یاردخرمشهر هستم. زندگی همه ما شده است پارس جنوبی و همه تلاشمان را می کنیم تا هرچه سریع تر پروژه ها را وارد مدار کرده و تولید گاز ایران از این میدان مشترک افزایش یابد.»

سکو به آرامی حرکت می‌کند، آسمان خاکستری است و نور آفتاب مستقیم دیده نمی‌شود، اما گرمای شدید هوا و ریزگردها تنفس را سخت کرده است، ساعت 4 بعد از ظهر است و گرما کلافه کننده. مسعودی همه فرآیند کار را از آغاز تا پایان توضیح می‌دهد، از پیمانکاران و نیروهای اجرایی این فاز راضی است. رضایت را می‌توان هنگامی که درباره پروژه توضیح می‌دهد در صدایش شنید. «همین الان که با شما صحبت می‌کنم 330 میلیون فوت مکعب گاز از سکوی SPD2 برداشت می‌کنیم. سکوی 19C هم بزودی راه‌اندازی می‌شود تا تولیدمان از این دو سکو جمعا به یک میلیارد فوت مکعب برسد. آبانماه هم سکوی 19A راه‌اندازی می‌شود، ظرفیت  تولید این سکو هم 500 میلیون فوت مکعب است. 

پالایشگاه هم از پیشرفت 92 درصدی برخوردار است. واحدهای ورود گاز دریا به پالایشگاه (Reception Facilities) به طور کامل راه‌اندازی شده و سرویسهای جانبی پالایشگاه تمام واحدها به بهره‌برداری رسیده است. برق پالایشگاه به طور کامل در سرویس است و ردیف ۴ واحد شیرین سازی که یکی از مهمترین واحدهای فرایندی پالایشگاه به شمار می‌رود به طور کامل راه‌اندازی شده و هم اکنون ۷ میلیون متر مکعب گاز روزانه به شبکه سراسری تزریق می کند. ردیف 1 هم در حال راه‌اندازی است که همزمان با راه‌اندازی سکوی 19C در تیرماه این ردیف هم برای دریافت گاز آماده می‌شود.»

حتی یک نیروی خارجی هم در بارگیری نیست

در حالی که  توضیحهای مسعودی  را می شنوم نگاهم به جوشکارهایی است که بی وقفه درحال انجام کار هستند، جرثقیلی در حال حمل بار است و کارگرها در حال انجام کار. اینجا سکون معنایی ندارد. برای این که بهتر بتوانم عملیات بارگیری را تماشا کنم از داربستهای پله‌ای بالا می روم. حالا که بالاتر از سطح زمین قرار گرفته‌ام دیدم نسبت به محوطه بهتر شده است حرکت آرام سکو به سمت اسکله، مهندسی که در حال اندازه‌گیری آب مخازن تعادل است و کارگرهایی که با لهجه محلی با هم حرف می‌زنند و در حال باز کردن ریلها هستند، همگی در عین شلوغی نظم خاصی را در محوطه حاکم  کرده‌اند. مراقب هستم تا پایم به تجهیزاتی که روی زمین قرار گرفته اند برخورد نکند؛ جانشین مدیر ساخت فاز 19 می‌گوید: "اینجا حتی یک نیروی خارجی را نمی‌بینید، همه کارها را متخصصان ایرانی انجام داده‌اند. اما تحریمها سرعت کارمان را کم کرده بود.»

تحریمها مانع کار نمی شود

مسعودی، مجری طرح توسعه فاز 19 می‌گوید: «نمی‌گویم تحریمها تاثیری در روند اجرای کار نداشته اما این طور هم نبود که دست روی دست بگذاریم و هیچ کاری نکنیم. با کمرنگ شدن تحریمها موفق شدیم شیرآلات توپی از اسپانیا و ایتالیا را وارد کنیم. ورود کالاهای مشمول تحریم و بخش عمده ای از کالای ابزار دقیق تسهیل شد. نقل و انتقالات ارزی که در گذشته یکی از بزرگترین مشکلات پیمانکاران بود آسانتر شده است و همه اینها قطعا در کاهش زمان اجرای کار تاثیر دارد. اما با وجود تحریم ها نیز   سعی می کردیم از راههای جایگزین نیاز خود را تامین کنیم، درست است که باعث تاخیر در کار و افزایش بخشی از هزینه ها می شد، اما کار را انجام می دادیم.»

او نیز مانند سایر مدیران نفتی معتقد است که تحریمها اگر آثار سوئی داشته اما از سوی دیگر باعث توانمندی مشاوران، پیمانکاران و سازندگان داخلی هم شده است به نحوی که امروز می‌توانیم ادعا کنیم که پیمانکاران ایرانی فعال در پارس جنوبی در حوزه فراساحل به تخصص و دانش بالایی دست یافته‌اند.

تا چندسال پیش عملیات بارگیری سکوها بدون حضور شرکتهای خارجی انجام نمی‌شد، بعد از خروج این شرکتها از ایران، بازهم برای انجام کار به حضور کارشناسان خارجی حین انجام کار نیاز بود اما امروز در بارگیری سکوی 19A پارس جنوبی هیچ فرد خارجی در محوطه یاردخرمشهر مشاهده نمی شود. همه کارها از سوی متخصصان ایرانی انجام می شود و کیفیت کار هم بالاست. این مسئله در مورد راه‌اندازی پالایشگاه فاز 19 نیز صادق است. 

توان بالای سازندگان ایرانی در ساخت کالاها

مسعودی در این باره می‌گوید: «در حوزه کالا طی سالهای اخیر اتفاقات خوبی افتاده است، سازندگان داخلی باید به دو مسئله توجه داشته باشند. قبل از ورود به این بخش ما به عنوان کارفرما باید نهایت استفاده از توان فنی و مهندسی و ساخت داخل را داشته باشیم و پیمانکار را متعهد به انجام اینکار کنیم که خوشبختانه این مسئله به جدیت دنبال می‌شود اما سازندگان داخلی هم باید به سه مقوله کیفیت، زمان و رعایت ویژگیهای فنی پروژه‌ها براساس آنچه مدنظر کارفرماست توجه داشته باشند.

ما هم موظفیم کار را تا جایی که توان فنی و مهندسی کشور و ساخت داخل کشور اجازه می‌دهد از نیروهای داخلی تامین کنیم  هرجایی که سازنده‌ای امکان تولید را در داخل کشور داشته پیمانکار سراغ تولید داخلی  رفته است. مثلا ساخت پمپهای 1.4 مگاواتی دریافت و برداشت آب مورد نیاز پالایشگاهها، ساخت کابلهای ابزار دقیق و برق و بخشی از لوله اتصالات و شیرالات به سازندگان داخلی واگذار شده است. در بخش سازه های فلزی، قسمتی از تجهیزات ثابت شامل مخازن، درامها، راکتورها، بویلرهای تولید بخار، بخشهای عمده یوتیلیتی، تابلوها و کابلهای برق، شیرآلات و بخشی از تجهیزات دوار پالایشگاه شامل پمپها و کمپرسورها از توان سازندگان و پیمانکاران داخلی استفاده شده است.»

تعهدهایسمان را به پیمانکار پرداخت کرده‌ایم

یکی از آثار تحریمها افزایش هزینه اجرای پروژه است اما این مسئله در مورد فاز 19 صدق نمی کند، مسعودی می گوید: "سقف قرارداد این پروژه چهار میلیارد و 800 میلیون دلار است که تاکنون خارج از سقف قرارداد پرداختی نداشته ایم. ضمن این که از پارسال شرایط پرداخت به پیمانکاران عالی شده است." 

از او درباره اعتراض برخی از کارگران فاز 19 به دلیل پرداخت نکردن حقوقشان می پرسم، می‌گوید: «در قرارداد به صراحت قید شده است که پیمانکاران اصلی موظف هستند دیون ممتازه که همان حقوق کارگران است را به موقع پرداخت کنند. ما هم طبق قرارداد صورت وضعیتها را به موقع پرداخت کردیم و هیچ کوتاهی از سمت شرکت نفت وگاز پارس در این مورد نیست. 

حال اگر پیمانکار قصوری در این زمینه انجام دهد با نهادها و دستگاههای ذیربط پیگیریهای لازم را انجام می دهیم.ضمن این که با توجه به مکانیزمهای جدیدی که از سوی وزیر محترم نفت و شرکت ملی نفت ایران و پیگیریهای مدیرعامل شرکت نفت وگاز پارس اندیشیده شده نه تنها مطالبات پیمانکاران به موقع پرداخت می‌شود بلکه در این چند فقره از سرعت پرداخت بالایی برخوردار بودیم.»

او ادامه می دهد: «در صورتی که عدم پرداخت دیون کارگران ازسوی پیمانکار تکرار شود شرکت نفت وگاز پارس و مبادی ذیربط موضوع را پیگیری می کنند تا مشکلات حل شود که خوشبختانه مشکلات مربوط به این بخش به حداقل رسیده است.»

فاصله 230 متری سکو تا اسکله

ساعت از 8 شب گذشته است و نزدیک افطار است. با این حال هنوز کار اینجا متوقف نشده است. سکو باید فاصله 230 متری از یارد را تا اسکله طی کند. هر ساعت 25 متر جابجا می‌شود. این کار به وسیله دو جک هیدرولیکی انجام می‌شود. زمانی که سکو روی ریلها قرار دارد باید سرعت حرکت جکها یکسان باشد اگر یکی حتی چند ثانیه سریع تر از دیگری حرکت کند این سازه 2700 تنی را واژگون می‌کند. اما این اتفاق نیفتاد.  هوا کم کم تاریک شده است و ما نیز باید یارد را ترک کنیم؛ اما نیروهایی که در حال بارگیری هستند کارشان را ادامه می دهند، حالا که هوا خنک تر شده است انرژی بیشتری برای انجام کار دارند. همه چیز باید طبق برنامه پیش برود  که همینگونه می شود.  

روز شنبه 29 خردادماه در تهران تودیع و معارفه مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران برگزار شد و وزیر نفت از احیای بخش عمده ای از سهم از دست رفته ایران در بازار نفت گفت و این که بر خلاف آنچه برخی متصور بودند، بازگشت ایران به بازار، قیمت نفت را کاهش نداد.در عسلویه هم قطب سوم صادرات فراورده های نفتی ایران راه اندازی شد. 

و در یارد خرمشهر با توان متخصصان داخلی و تلاش شبانه روزی مردان صنعت نفت سکوی 19A در گرمای آخرین روزهای بهار بارگیری شد تا در آبانماه شاهد برداشت 500 میلیون فوت مکعبی از این سکو باشیم. 

اینجا به دور از هیاهوی پایتخت و بدون توجه به حاشیه‌ها، همه متخصصان و کارگران با جدیت در تلاش هستند تا فاصله ایران را با قطر در برداشت از میدان مشترک گازی پارس جنوبی کاهش دهند،  گواه این ادعا راه اندازی سکوها و افزایش ظرفیت تولید میدان گازی پارس جنوبی است.

نگار صادقی