سیاست‌های کاهش انتشار گازهای گلخانهای یکی از محورهای اصلی موافقتنامه پاریس برای دستیابی به هدف نگهداری میانگین افزایش گرمایش کره زمین زیر 2 درجه سلسیوس نسبت به دوران پیش از صنعتی شدن است.
در سند مشارکت ملی کشورها در کاهش انتشار (INDC) که به عنوان رکن اصلی موافقتنامه پاریس شناخته می شود، بسیاری از کشورها بر افزایش کارایی انرژی و اصلاح ترکیب سوخت مصرفی تأکید کردهاند.
افزون براین، هدف هفتم از اهداف توسعه پایدار سازمان ملل (مصوب مجمع عمومی در سپتامبر 2015) ناظر به توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر است.
از این رو ملاحظه می شود تحقق اهداف تغییر اقلیم و توسعه پایدار به طور مشترک بر اساس کاهش مصرف سوختهای فسیلی از جمله زغال‌سنگ استوار شده است. اما وابستگی ساختاری بسیاری کشورها از جمله کشورهای منطقه آسیا به زغال‌سنگ به عنوان سوختی ارزان و در دسترس و بدون داشتن مخاطرههای ژئوپلتیکی، سبب شده که با وجود نوسانات مقطعی، زغال‌سنگ همچنان سهم بالایی در سبد انرژی این کشورها داشته باشد.
حتی انتظار میرود در حداقل 2 دهه آینده سهم این حامل انرژی در ترکیب انرژی جهان به طور متوسط حدود یک سوم و حتی در منطقه آسیا بیشتر از این مقدار باشد.
طبق گزارش سال 2015 در خصوص بازار میان مدت زغال‌سنگ از سوی آژانس بینالمللی انرژی (IEA)، رشد مصرف این حامل انرژی در جهان در سال 2014 برای نخستین بار از دهه 1990 به بعد، متوقف شد.
دلیل اصلی این امر، کاهش تقاضای زغال‌سنگ چین در چارچوب برنامه این کشور برای کاهش شدید آلایندهها بود. در همین سال، هند با پیشی گرفتن از ایالات متحده به عنوان دومین مصرف کننده زغال‌سنگ شناخته شد.
در سال 2015 در بیشتر کشورهای منطقه آسیا، مصرف زغال‌سنگ افزایش یافت. پس از زلزله فوکوشیما در مارس 2011د ر اثر فشار افکار عمومی تمام راکتورهای هستهای تولید برق ژاپن به منظور تقویت سیستم ایمنی تعطیل شد، اما به هر حال، در ژاپن با وجود از سرگیری فعالیت 2راکتور هستهای این کشور در سال 2015 با واردات بی سابقه زغال‌سنگ، تمایل خود را به استفاده این حامل انرژی در نیروگاهها نشان داد.
در همین سال تقاضای زغال‌سنگ در کره جنوبی نیز به رکورد تازه ای دست یافت، دولت جدید تایوان نیز افزایش واردات آن برای جایگزینی برق هسته ای را در دستور کار خود قرار داده است.
به طور کلی، بعد از توقف رشد مصرف زغال‌سنگ جهان در سال 2014، تقاضای در حال ظهور کشورهای عضو اتحادیه جنوب شرق آسیا (ASEAN) و هند، سبب افزایش مصرف آن و خوش بینی در مورد ادامه فعالیت معادن زغال‌سنگ در جهان شده است.
یکی از معضلات اصلی توسعه معادن زغال‌سنگ، کاهش قیمت زغال‌سنگ در بازار جهانی بهویژه در 2 سال گذشته است. به طوری که قیمت هر تن زغال‌سنگ در اروپا و آسیا، در ادامه روند کاهشی خود از سال 2010 ، در سال 2015 به کمتر از 60 دلار رسید.
چین به عنوان بزرگترین مصرف کننده، تولیدکننده و همچنین واردکننده زغال‌سنگ جهان قصد دارد یک میلیون و 800 هزار نفر از نیروی کار خود را در بخش زغال‌سنگ و فولاد را کاهش دهد.
نشریه هفتگی تحولات بازار نفت و گاز در ادامه آورده است: در حالی که 50 درصد مصرف جهانی زغال‌سنگ در سال 2014 متعلق به چین بود، اما این کشور قصد دارد 500 میلیون تن از تولید زغال‌سنگ خود، طی 3 تا 5 سال، بکاهد.
این موضوع منجر به تعطیلی بیش از 5000 معادن زغال‌سنگ و بیکاری کارگران در این کشور شده است. دولت چین در سه سال آینده هیچ مجوزی برای معادن جدید صادر نخواهد کرد.
با وجود کاهش مصرف زغال‌سنگ در چین، آژانس بینالمللی انرژی انتظار دارد تا سال 2020 مصرف این نوع سوخت فسیلی در جهان با نرخ رشد متوسط سالانه 0.8 درصد افزایش یابد.
در این میان رشد مصرف زغال‌سنگ در کشورهای عضو ASEAN و هند بسیار بالا و به ترتیب 7.8 درصد و 4.1 درصد در سال خواهد بود.
هند جایگزین چین، به بزرگترین واردکننده زغال‌سنگ جهان تبدیل خواهد شد و استرالیا نیز جای اندونزی را به عنوان بزرگترین صادرکننده زغال‌سنگ جهان خواهد گرفت.
طبق گزارش انجمن جهانی زغال‌سنگ، با توجه به فراوانی و مقرون به صرفه بودن این سوخت فسیلی، اقتصادهای اصلی آسیایی بر روی این انرژی سرمایه گذاری کرده و انتظار می رود تا سال 2040 حدود 400 گیگاوات، معادل ظرفیت تولید برق 2 کشور ژاپن و کره جنوبی، به ظرفیت تولید برق منطقه آسیا اضافه شود که 40 درصد آن، نیروگاههای با سوخت زغال‌سنگ خواهد بود.
احسان تقوی نژاد
کارشناس ارشد انرژی
نظر شما