به گزارش شانا، در آستانه افتتاح رسمی سه پروژه فاز نخست میدان آزادگان شمالی، یادآوران و طرح توسعه میدان یاران شمالی از سوی رئیس جمهوری، پایگاه اطلاع رسانی شرکت ملی نفت ایران، گفت‎وگویی با نورالدین شهنازی زاده، مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه نفت (متن) انجام داده است که به توضیح کامل پروژه های غرب کارون و برنامه های افزایش تولید ایران در این بخش از میدان‎های مشترک نفتی می پردازد.

مشروح این گفت‎وگو در ادامه می آید:  

به عنوان سوال نخست بفرمایید که منطقه غرب کارون در صنعت نفت ایران در مقایسه با دیگر مناطق نفتی همچون پارس جنوبی و شمالی چه جایگاهی دارد؟

میدان‌های نفتی در منطقه غرب کارون، مخازنی بکر و توسعه نیافته (Green Field) هستند و تفاوت اصلی آنها با دیگر مناطق نفتخیز ایران این است که در این میدان‌های در دست توسعه، با اجرای طرح‌های توسعه‌ای برنامه‌های افزایش تولید نفت شرکت ملی نفت ایران محقق می‌شود.

میدان‌های هیدروکربوری واقع در منطقه غرب کارون، از نزدیکی شهر اهواز آغاز می‌شوند و تا منتهی الیه نوار مرزی امتداد می‌یابند؛ در واقع عرض و طول این مستطیل نفتی از ساحل غربی کارون در نزدیکی منطقه جفیر تا مرز مشترک ایران و عراق و از جنوب چزابه تا غرب منطقه دارخوین است که همان منطقه نفتی غرب کارون را تشکیل می‌دهد.

در این گستره نفت‎خیز، ۲ میدان فوق عظیم و اصلی آزادگان و یادآوران از جمله بزرگترین میدان‌های نفتی جهان هستند که حجم ذخایر خیره کننده آنها حدود ۶۷ میلیارد بشکه نفت درجا برآورد می‌شود.

طرح‌های توسعه میدان‌های نفتی در غرب کارون امروز جزو مهم‌ترین پروژه‌های ملی کشور به شمار می‌روند و شرکت ملی نفت ایران بیشترین حمایت را از این پروژه‌ها داشته است، به طوری که ‌هم‌اکنون در تأمین منابع مالی برای این پروژه‌ها، مشکل جدی وجود ندارد، بدیهی است بهره‌برداری از طرح‌های این منطقه، نقش بسیار چشمگیر و پر اهمیتی در ایجاد افزایش ظرفیت تولید نفت و تأمین امنیت انرژی و در نتیجه افزایش قدرت چانه‌زنی ایران در مجامع بین‌المللی داشته است و خواهد داشت.

شرکت ملی نفت ایران در برنامه‌های افزایش تولید نفت بر میدان‌های نفتی حوزه غرب کارون، حساب ویژه‌ای باز کرده و بخش خیره کننده از توان خود را بر روی توسعه این میدان‌ها متمرکز کرده است و در برنامه‌های چشم‌انداز، تولید از این منطقه، تا سال ۱۴۰۰ به بیش از یک میلیون بشکه در روز خواهد رسید.

در نظر داشته باشید که ارزش اقتصادی ذخایر هیدروکربوری منطقه غرب کارون، کمتر از مجموعه میدان‌های گازی در منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس نیست.

اصلی ترین میدان‌های نفتی این منطقه، از جمله میدان‌های مشترک و از بزرگترین میدان‌های نفتی جهان هستند، آیا متناسب با این شرایط در اولویت توسعه و تأمین منابع مالی قرار دارند؟

با توجه به این‌که عموم مخازن میدان‌های نفتی منطقه غرب کارون با برخی مخازن میدان‌های نفتی عراق مشترک هستند، توسعه و تأمین منابع مالی مورد نیاز برای آن در اولویت برنامه‌های شرکت ملی نفت ایران قرار گرفته است و تمرکز فعالیت‌های شرکت مهندسی و توسعه نفت (متن) بر توسعه میدان‌های این منطقه به روشنی مشهود است.

رسالت شرکت مهندسی و توسعه نفت (متن) مبنی بر نظارت و مدیریت توسعه میدان‌های نفت و گاز در دریا و خشکی، متولی توسعه میدان‌های نفتی حوزه غرب کارون به نیابت و نمایندگی از شرکت ملی نفت ایران است، بر این اساس، این شرکت، وظیفه نظارت بر اجرای همه طرح‌های مهندسی و توسعه در چارچوب فعالیت‌های طراحی، مهندسی، ساخت و اجرا را بر عهده دارد.

منطقه راهبردی غرب کارون، بخش بزرگی از قلمرو کاری شرکت مهندسی و توسعه نفت است. این شرکت با توجه به راهبردی و پراهمیت بودن پروژه‌های ملی که در دست اجرا دارد، برای شتاب‌بخشی به بهره‌برداری مطلوب و به‌موقع از میدان‌های نفتی غرب کارون که بیشتر آنها مشترک است، همه توان خود را به کار گرفته است.

همه دستگاه‌ها و نهادهای کشور، به نوعی به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم در توسعه میدان‌های نفتی غرب کارون مشارکت دارند و خوشبختانه همه آنها اولویت اجرای طرح‌های ملی این منطقه را درک کرده‌اند و برای بهره‌برداری هر چه زودتر از میدان‌های مشترک این منطقه، هر یک بسته به مأموریت ذاتی خود، مسیر توسعه را به گونه‌ای هموار کرده‌اند.

شرکت متن هم‌اکنون چه طرح‌هایی را در منطقه غرب کارون در دست اجرا دارد و منابع مالی آنها از چه محلی تأمین می‌شود؟

طرح‌های توسعه میدان‌های نفتی یادآوران، آزادگان شمالی، آزادگان جنوبی، یاران شمالی و یاران جنوبی، همچنین طرح‌های تلمبه‌خانه و نیروگاه مرکزی غرب کارون در این منطقه از جمله پروژهای ملی در دست اجرای شرکت مهندسی و توسعه نفت، است. عمده منابع مالی طرح‌های توسعه میدان‌های نفتی غرب کارون، از طریق عقد قراردادهای بیع متقابل تأمین می شود.

در قراردادهای بیع متقابل، سود و پاداش شرکت طرف قرارداد از سرمایه‌گذاری و اجرای پروژه، پس از موفقیت در آزمایش بهره‌برداری از پروژه در دوره ۲۱ از ۲۸ روزه، از محل فروش محصولات همان میدان بازپرداخت می‌شود که این رقم طبق قرارداد در مدت تعیین‌شده، با درصد سود و پاداش مشخص خواهد بود. هر سه طرح، آزادگان شمالی، یادآوران و یاران شمالی که به‌طور رسمی افتتاح می‌شوند، بیع متقابل هستند و هزینه سرمایه‌گذاری آنها در چارچوب یادشده بازپرداخت می‌شود.

منابع مالی مورد نیاز برای اجرای طرح‌های توسعه میدان‌های آزادگان جنوبی و یاران جنوبی هم از محل امضای بیع متقابل داخلی تأمین می‌شود.

شرایط توسعه میدان‌های نفتی و پروژه‌های زیرساختی و توسعه‌ای منطقه غرب کارون را شرح دهید.

در میدان عظیم آزادگان، برای شتاب در عملیات توسعه و برداشت نفت از آن، میدان به ۲ بخش شمالی و جنوبی تقسیم شد. با توجه به این‌که بیشتر مساحت سطح‌الارض آزادگان در بخش شمالی در تالاب هورالعظیم واقع شده است، عملیات سطح‌الارضی آن با دشواری‌هایی روبه‌رو بود و چالش‌های زیست محیطی خود را داشت، ضمن این‌که این منطقه مرزی، خط مقدم در هشت سال دفاع مقدس بود و جای جای آن مین گذاری شده بود و به پاک سازی نیاز داشت، از این رو، از جاده شط علی به بالا «آزادگان شمالی» و از منطقه پایین این جاده، آزادگان جنوبی نام گرفت. میدان نفتی یاران هم بر پایه همین شرایط، به دو بخش یاران شمالی و یاران جنوبی تقسیم شد.

سرانجام، شرکت متن برای همه این طرح‌ها، برنامه توسعه و تولید زودهنگام، فاز نخست و مرحله دوم را تعریف و همه توان و امکانات را برای پیشبرد اهداف توسعه‌ای در میدان‌های مشترک غرب کارون را در راستای تولید و برداشت هر چه پر شتاب‌تر و حداکثری از آنها، بسیج کرد.

هم‌اکنون از میدان آزادگان شمالی چقدر نفت تولید می‌شود؟

فاز نخست طرح توسعه میدان نفتی آزادگان شمالی با سرمایه‌گذاری حدود ۲.۵ میلیارد دلاری شاخه بین المللی شرکت ملی نفت چین (CNPCI) در چارچوب بیع متقابل اجرا شد و پس از پایان موفقیت‌آمیز آزمون تولید ۲۱ از ۲۸ روز، تولید نفت از آن، آغاز شد و بازپرداخت هزینه سرمایه‌گذاری آن به طرف چینی‌ هم کلید خورد.

آزادگان شمالی با حفر ۵۸ حلقه چاه و ساخت تأسیسات رو زمینی و واحدهای فرآورش، هم‌اکنون ۷۵ هزار بشکه نفت خام در روز تولید می‌کند و با اهتمام و سعی و تلاش همکاران در شرکت متن، این رقم قابل افزایش به ۸۵ هزار بشکه در روز است.

تولید آزادگان جنوبی چقدر است؟

برای توسعه میدان نفتی آزادگان جنوبی که در امتداد جنوبی آزادگان شمالی است، طرح تولید زود هنگام تعریف شد. هم اکنون تولید از این میدان ۴۰ تا ۴۷ هزار بشکه در روز است که براساس برنامه‌ریزی‌ها تا پایان سال جاری به ۱۱۰ هزار بشکه در روز خواهد رسید. در فاز نخست توسعه آن، با حفر ۱۸۵ حلقه چاه و ایجاد واحدهای سطح الارضی و «CTEP»، تولید نهایی از این میدان به ۳۲۰ هزار بشکه در روز خواهد رسید.

یاران شمالی و یاران جنوبی چه وضعی دارند؟

میدان نفتی یاران شمالی، یکی دیگر از طرح‌های بیع متقابل است که از سوی شرکت ایرانی توسعه نفت و گاز پرشیا، تأمین مالی شده و به تازگی تولید روزانه ۳۰ هزار بشکه‌ای آن آغاز شده است. با اهتمام و پشتیبانی شرکت متن و تلاش پیمانکاران و مشاوران مربوط، امکان افزایش این میزان تولید تا مرز ۳۵ هزار بشکه در روز نیز وجود دارد.

طرح دیگر در منطقه غرب کارون، توسعه میدان نفتی یاران جنوبی است که رسیدن به تولید زودهنگام 10 هزار بشکه در روز از این میدان تا پایان امسال در دستور کار است.

وضعیت توسعه میدان مشترک یادآوران چگونه است؟

طرح مهم دیگر در منطقه غرب کارون، میدان نفتی یادآوران است که حجم نفت درجای آن حدود ۳۴ میلیارد بشکه تخمین زده شده است. فاز نخست این طرح برای ۸۵ هزار بشکه در روز طراحی شده بود، اما با برخی اقدامات توسعه‌ای برای بهبود تولید، هم‌اکنون روزانه 115 هزار بشکه نفت از این میدان برداشت می‌شود که امید است در ادامه برنامه‌های اجرایی برای توسعه و بهبود تولید از این میدان، در آینده‌ای نزدیک تولید از آن تا مرز ۱۳۵ هزار بشکه در روز افزایش پیدا ‌کند. در عین حال، مذاکراتی برای اجرای فاز دوم توسعه یادآوران در چارچوب الگوی قراردادهای جدید نفتی در دست انجام است.

قرار است با اجرای فازهای بعدی توسعه این میدان‎ها و دیگر میدان‌های غرب کارون، میزان برداشت نفت از این منطقه تا افق سال ۱۴۰۰ با حفاری بیش از ۵۰۰ حلقه چاه تولیدی و توصیفی به ۱.۲ میلیون بشکه در روز برسد.

افزایش تولید، یک موضوع مهم است، اما از آن مهم‌تر، حفظ و نگهداشت سطح تولید کنونی است شرکت مهندسی و توسعه نفت (متن) در منطقه غرب کارون تلاش کرده است تا با استفاده از فناوری‎ها و روش‌های جدید ازدیاد برداشت که نیاز به سرمایه‌گذاری‌های تازه‌ای هم دارد، سطح تولید را در دوره تولید ثابت میدان (plateau) حفظ کند و با بکارگیری سازوکارهای نوین IOR و EOR در نیمه دوم عمر این مخازن، افزایش دهد.

سهم ساخت داخل و حضور شرکت‌های ایرانی در طرح‌های توسعه میدان‌های نفتی منطقه غرب کارون چقدر بوده است؟

در همه قراردادهای امضا شده در این منطقه، حتی در بیع متقابل‌ها، همواره تلاش شده است تا به رشد شرکت‌های ایرانی و بومی‌سازی دانش فنی و همچنین توانمندسازی نیروی انسانی متخصص و سازندگان داخلی و تقویت توان پیمانکاران و مشاوران ایرانی توجه شود، از این رو در بیشتر قراردادها، سهم ایرانی پروژه به وضوح مشخص و در هیچ یک از قراردادهای شرکت متن، سهم ایرانی کمتر از ۵۱ درصد پذیرفته نشده است.

بر همین اساس، در قرارداد بیع متقابل طرح توسعه میدان نفتی آزادگان شمالی که با شاخه بین المللی شرکت ملی نفت چین (CNPCI) امضا شد، شرکت متن سهم ساخت داخل را ۵۱ درصد در نظر گرفت که در پایان اجرای پروژه، این رقم به حدود ۵۴ درصد رسید. در طرح توسعه میدان یادآوران هم که قراردادی مشابه آزادگان شمالی داشت و با شرکت چینی ساینوپک امضا شده بود، پس از پایان اجرای پروژه، مشخص شد که در حدود ۵۳ درصد از خدمات، توانمندی‌ها و ساخت داخل شرکت‌های ایرانی استفاده شده است.

در قرارداد بیع متقابل طرح توسعه میدان نفتی یاران شمالی که با شرکت ایرانی توسعه نفت و گاز پرشیا با شرط استفاده پیمانکاران از حداقل ۵۱ درصد خدمات داخل کشور منعقد شد، سهم ایرانی پروژه به حدود ۷۳ درصد رسید، بر این اساس، با توجه به رویکرد حمایت از ساخت داخلی که شرکت متن وجود دارد، امید است سهم شرکت‌های ایرانی در طرح‌های توسعه نفتی، به تدریج افزایش یابد و به ۱۰۰ درصد برسد.

توسعه نهایی میدان‌های این منطقه چه جایگاهی در ارتقای جایگاه ایران در سازمان کشورهای صادرکننده نفت (OPEC) و ایجاد ظرفیت مازاد تولید و تقویت چانه زنی و دیپلماسی کشور خواهد داشت؟

با برآوردهای انجام شده در شرکت مهندسی و توسعه نفت (متن)، پیش‌بینی شده است که توسعه میدان‌های نفتی منطقه غرب رود کارون، از آغاز تا تکمیل همه پروژه‌های آن تا افق سال ۱۴۰۰، در مجموع به حدود ۲۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد که حدود هفت میلیارد دلار آن تأمین مالی و در طرح‌های توسعه اجرا شده این منطقه هزینه شده است، از این رو، بدیهی است که برای دستیابی به اهداف چشم‌انداز در این منطقه، به سالانه چهار میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز است تا هدف تولید ۱.۲ میلیون بشکه‌ای از منطقه غرب کارون محقق شود.

هم‌اکنون ضریب بازیافت از سازند سروک در میدان‌های نفتی غرب کارون، حدود ۶ تا هفت درصد و در سازند فهلیان که سبک‌تر است، حدود ۱۴ تا ۱۵ درصد است که این ضریب بازیافت با بکارگیری روش‌ها و فناوری‌های نوین و استفاده از مکانیزم‌های EOR و IOR، به‌ طور قطع تا ۲۵ درصد مقابل افزایش است که به سرمایه‌گذاری مربوط نیاز دارد که دستیابی به این میزان ضریب بازیافت، بیش از ۵۰۰ میلیارد دلار برای کشور ارزآوری خواهد داشت.

البته با توجه به ذخیره درجای ۶۷ میلیارد بشکه‌ای میدان‌های غرب کارون، افزایش یک درصدی ضریب بازیافت در این میدان‌ها، ۶۷۰ میلیون بشکه نفت قابل استحصال را در دسترس قرار می‌دهد که با فرض بهای ۵۵ دلار برای هر بشکه نفت، رقمی معادل ۳۳ میلیارد دلار ثروت‌زایی برای کشور در بر خواهد داشت که پر واضح است که سرمایه‌گذاری لازم برای دستیابی به این هدف، در برابر عایدات آن ناچیز است و به سرعت در ماه‌های ابتدایی برداشت از میدان‌ها مستهلک می‌شود و پروژه‌های ازدیاد برداشت را توجیه می‌کند.

ارقام یادشده با توجه به ذخایر موجود و وضعیت کنونی توسعه میدان‌های نفتی منطقه غرب کارون است، بدیهی است که با اکتشافات جدید در این منطقه، تغییر و افزایش حجم ذخایر محتمل است. با این روند، طبیعی است که نگاه دولت و شرکت ملی نفت ایران به منطقه غرب کارون، دقیق و متمرکز باشد، از این رو، انتظار است که مجلس و دولت به تأمین منابع مالی مورد نیاز در سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی، به‌طور جدی توجه کنند.

هم‌اکنون برای توسعه فازهای بعدی میدان‌های نفتی منطقه غرب کارون، چه برنامه‌هایی در حال اجرا دارید؟

با توجه به جذابیت‌هایی که توسعه این میدان‌ها دارد، شرکت‌های بزرگ بین‌المللی برای حضور و سرمایه‌گذاری در طرح توسعه آنها، اشتیاق و آمادگی خود را اعلام کرده‌اند و شرکت‌های ایرانی هم علاقه خود را برای مشارکت در اجرای طرح توسعه میدان‌های نفتی غرب کارون نشان داده‌اند.

درباره اجرای طرح های توسعه فاز ۲ میادین یاران شمالی و یاران جنوبی به تازگی موافقتنامه‎ای با یک شرکت ایرانی امضا شده است.

شرکت ملی نفت ایران، برای توسعه آزادگان شمالی و آزادگان جنوبی هم برنامه‌ای را در چارچوب برگزاری مناقصه و واگذاری این طرح‌ها در چارچوب الگوی جدید قراردادهای بالادستی صنعت نفت، دنبال می‌کند و شرکت‌های خارجی متعددی برای توسعه این میدان‌ها آمادگی خود را اعلام کرده‌اند.

خوشبختانه تاکنون تکلیف توسعه بیشتر میدان‌های منطقه غرب کارون مشخص شده و از آنجا که ارزش اقتصادی ذخایر این منطقه با ذخایر پارس جنوبی نزدیک است، شتاب‌بخشی به پروژه‌های آن، از اولویت‌های شرکت ملی نفت ایران است.

توسعه میدان‌های نفتی این منطقه در توسعه اقتصادی کشور و منطقه خوزستان و رفاه مردم آن، چه نقش و اهمیتی دارد؟

همان‌طور که بدیهی است صنعت نفت، موتور محرکه اقتصاد کشور است، از این رو افزایش تولید نفت می‌تواند موجب تبدیل ثروت‌های زیرزمینی به روزمینی، ارزآوری و در نتیجه رشد و رونق اقتصادی در کشور شود، بر همین اساس، شرکت ملی نفت ایران، بر توسعه میدان‌های نفتی غرب کارون که بیشتر آنها مشترک هستند، به‌طور ویژه تمرکز کرده است.

مخازن میدان عظیم آزادگان با مخازن میدان مجنون و مخازن میدان یادآوران با مخازن میدان نهر عمر (سندباد) یا بلوک ۹ عراق مشترک است، از این رو باید تلاش شود تا با اهتمام ویژه به توسعه میدان‌های مشترک این منطقه شتاب داده شود تا مردم هم از موهبت‌های خدادادی آن بهره‌مند شوند.

از سوی دیگر باید در نظر داشت که همزمان با توسعه میدان‌های نفتی غرب کارون، زیرساخت‌های گسترده‌ای ایجاد می‌شود و اشتغال و اقتصاد در منطقه رونق می‌گیرد که به تقویت امنیت در نوار مرزی می‌انجامد.

برای توسعه میدان‌های نفتی این منطقه، همزمان با دریافت مجوزهای زیست محیطی، تحصیل اراضی و پاک‌سازی منطقه از مین‌ها و مهمات عمل نکرده باقیمانده از هشت سال جنگ تحمیلی، زیرساخت‌های مورد نیاز توسعه همچون جاده‌های دسترسی، خطوله لوله انتقال آب و برق، پوشش مخابراتی و شبکه ارتباطی، محل چاه‌ها، اقامتگاه و... ایجاد و مهیا شده است. با انجام برخی اقدامات زیرساختی و ایجاد امکانات و رفاه نسبی، زندگی مردم محلی و بومی در این منطقه تا حدود بهبود یافته و امید است در ادامه فعالیت‌ها، سطح زندگی مردم منطقه نیز ترقی کند.