روز موعود فرا رسید و ساعت پنج صبح روز سه شنبه (دوم آذرماه) برای سفر یک روزه به منطقه پارس جنوبی برای بازدید از پروژه‎های گازی پارس جنوبی و منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس به فرودگاه مهرآباد رفتم و به گروه خبرنگارانی ملحق شدم؛ ساعت 6:30 صبح هواپیما از باند فرودگاه بلند شد و هشت صبح در فرودگاه بین المللی خلیج فارس عسلویه به زمین نشست، هنگام پایین آمدن از پله‌های هواپیما گرد و غبار روی سطح باند کاملا به چشم می‌خورد، گرد و غبار نشان از طوفانی داشت که چند روز گذشته سطح زمین و باند فرودگاه را پوشانده بود.

سوار اتوبوس که شدیم در طول مسیر رفتن به سمت پالایشگاه فاز 19 پارس جنوبی، درختان سر به زیر افکنده نخل‌هایی که نماد غرور و غیرت مردم این سرزمین به چشم می خورد.

زمانی که به فاز 19 پارس جنوبی رسیدیم. سازه‌های عظیم فلزی پالایشگاه توجه‎ام را جلب کرد و کنجکاو بودم تا اطلاعاتی درباره این سازه‌ها به‎دست آورم، به دنبال منبع موثقی می‌گشتم که آقای اژدری کارمند واحد بهداشت، ایمنی و محیط زیست (HSE) بخش بهره‌برداری این فاز وارد اتوبوس شد و درباره اقدام‎ها در حوزه ایمنی پالایشگاه فاز 19 توضیحاتی ارائه داد و گفت: بیشتر واحدهای پالایشگاه فاز 19 در حال تولید هستند و ایمنی همه این واحدها تحت کنترل است.

یکی دیگر از همکاران آقای اژدری به نام مهدی یوسفی از قسمت فرآیند فاز 19 در طول بازدید با ما همراه شد و توضیحاتی در باره این سازه‌های فلزی داد و گفت: از این فاز حدود 56 میلیون متر مکعب گاز ترش در روز استخراج  و حدود 50 میلیون متر مکعب گاز شیرین به خط سراسری صادر می‌شود، 80 هزار بشکه در روز میعانات گازی شامل بوتان، پروپان و اتان از این فاز صادرات داریم. همچنین در این پالایشگاه گازهایی که از سمت سکوها در دریا می‌آیند را شیرین سازی و انتقال می دهند.

سه یونیت‌ از فاز 19 فعال و در حال بهره‌برداری است که الزامات ایمنی در آن رعایت و در حال پروسسینگ گاز است و در کنار آن برخی یونیت‌ها وجود دارد که همزمان بهره‌برداری از آن انجام می‌شود و تعدادی هنوز تکمیل نشده‌اند و برای رعایت نکات ایمنی اطراف آن‌ها حصار کشیده می‌شود، همچنین تعدادی از یونیت‌ها نیز در حال ساخت هستند که تا پایان امسال به بهره برداری می‌رسند.

چهار مخزن این فاز مختص به میعانات گازی است که محصولات با ارزش از آن تولید می‌شود و پس از پردازش از مخازن جمع‌آوری و به پمپ‌ها و ایستگاه اندازه‌گیری کمی (میترینگ) ارسال می‌شود، هرکدام از این  مخازن 63 هزار متر مکعب (250 میلیون لیتر) ظرفیت دارند که میترینگ در 12 فاز مشترک است و از اردیبهشت امسال صادرات آن آغاز شده است.  

به دلیل حساسیت مخازن، ایمنی خاصی برای آن در نظر گرفته شده است که خطوط قرمز رنگی به دور آن  کشیده شده است و برای  آتش‌نشانی استفاده می‌شود یا سیستم کولینگ (خنک سازی) و فوم برای اطفای حریق از بالای مخازن به منظور پاشیدن آب وجود دارد.  

میعانات گازی وقتی در ابتدا به صورت آب از سمت دریا ‌می‌آید، شرایط صادراتی ندارد و  برای فرآوری آن باید اقدام‎هایی انجام ‌شود. یونیت پشتیبان تثبیت میعانات گازی ما را به شرایط استاندارد می‌رساند و به دلیل اهمیت و ارزش میعانات گازری از این یونیت برای آن پشتیبان در نظر گرفته شده است.  

در پالایشگاه‌های گازی محصول با ارزش متان، اتان، پروپان و بوتان و میعانات گازی تولید می‌شود، همچنین روزی 400 تن گوگرد تولید می‌شود که برای تحقق این موضوع تعدادی خدمات جانبی از جمله برق، آب و هوا نیاز است.

همچنین در این پالایشگاه یونیت‌هایی برای شیرین سازی وجود دارد تا وقتی از آب گرفته می‌شود در تجهیزات خورندگی ایجاد نکند.

وقتی با اتوبوس به سمت پایین می‌رویم سایت‌های زرد رنگی را می‌بینم که ITR و ساب استیشن (Sub Station) نام دارد و در طول پالایشگاه پراکنده هستند، آنها نقش ابزار دقیق شیرهای کنترلی را بر عهده دارند.   

در این پالایشگاه مخزن آب‎های آتش نشانی به چشم می‌خورد تا در زمان آتش سوزی پالایشگاه  این مخزن به کمک پمپ‌هایی که به صورت سایت قرمز رنگ است آب را به منطقه بحران هدایت و خنک سازی و آتش را کنترل کند.

همچنین چهار مخزن پروپان و بوتان در فاز 19 وجود دارد که در شرایط دمایی بسیار پایین نگهداری می‌شوند و با توجه به دمای پایین کنفیلد خاص خود را دارد و مانند میعانات گازی صادر می‌شود، همچنین این فاز روزانه  2500 تن اتان، 2550 تن LPG، 2 هزار تن پرپان و 1200 تن بوتان به پتروشیمی ها منتقل می‌شود.

با ایجاد پمپ استیشن در این فاز 30 وات آب دریا به وسیله پمپ‌ها تزریق می‌شود و در واحدهایی برای تولید بخار استفاده می‌شود.

وقتی توضیحات یوسفی به پایان رسید از اتوبوس پیاده شدیم و در کنار یکی از سازه ها ایستادیم تا از نزدیک نیز بتوانیم عظمت آن‌را حس کنیم اما گرمای هوا و آفتاب تند و تیز آن منطقه یک مقدار کار را سخت کرده بود. این شرایط آب و هوایی نشان از آن داشت که کارمندان و کارکنان این منطقه برای سرافرازی کشورمان گرمای هوا را به جان خریده‌اند و در جهت پیشرفت ایران از هیچ تلاشی مضایقه نمی‌کنند.

گوردخمه و راز نهفته در آن

بر خلاف باور همگان که عسلویه را به عنوان یک شهر صنعتی با سازه‌های عظیم می شناسند، این شهر قدمتی چند هزار ساله دارد و آثار باستانی بسیاری را در دل خود جای داده است. این شهر پیش از این‌که تولیدات صنعتی داشته باشد افرادی در آن زندگی می‌کرده‌اند و ساختمان هایی با قدمت تاریخی دارد. 

گوردخمه یکی از این آثار باستانی است که پس از بازدید از فاز 19 پارس جنوبی به سمت کنگان حرکت و از آثار باستانی آن بازدید کردیم.  وقتی از کوه به سمت بالا می‌رفتیم دست‌کنده‌هایی مستطیل شکل به چشم می‌خورد که در سطحی شیب‌دار واقع شده بودند. این دست‌کنده‌ها در سه طرف کوه به صورت موازی قرار داشتند.     

گوردخمه که به صورت طبیعی در شکاف‌های دره‌ لیر قرار دارد به وسیله سنگ و آجر خشکه چین یا با ملات گل پوشانیده شده‌اند فراوانی این گوردخمه‌ها نشان از آن دارد که جمعیت زیادی در گذشته آنجا ساکن و شهری آباد و پررونق بوده است. این نکته حائز اهمیت است که این قبور سنگی در ابتدا به منظور قبر و مدفن مردگان خلق نشده است بلکه حوضچه‌های استحصال آب باران بودند که روی کوه‌های مشرف به دریا و شهر برای استفاده از آب باران و نیز تزریق به درون زمین و پیوستن به سطح سفره‌های آب زیرزمینی برای تقویت آبخوان‌های آن منطقه و  به منظور برداشت در پائین دست از طریق چاه‌های حفر شده در طبقات سنگی بود.

جالب است که با گذشت این همه مدت، در چاه‌های آن آب وجود دارد و با انداختن یک سنگ کوچک به دورن آن می‌توان بازتاب صدای برخورد سنگ با آب را شنید. وقتی به اطراف نگاه می‌کنم سکوتی به چشم می‌خورد که نشان از رازهای سر به مهر این منطقه دارد که هنوز برخی از آن‌ها سر باز نکرده اند و مشخص نیست تا چه زمانی می‌خواهد این سکوت ادامه داشته باشد.

قلعه شیخ نصوری با قدمتی بیش از 170 سال

در ادامه سفر یک روزه به عسلویه بعد از بازدید گور دخمه به سمت قلعه شیخ نصوری به راه افتادیم که در شهر بندر طاهری از توابع بخش مرکزی شهرستان کنگان قرار دارد و  قدمت ساخت آن به اوایل دوره قاجاریه در سال 1224 می‌رسد، مصالح به کار رفته در این قلعه سنگ‌های بزرگ و ملات آن گل و گچ است.

قلعه دارای درب بزرگ چوبی با گل‌میخ و کنده‌کاری است. پس از ورودی اصلی هشتی بزرگی وجود دارد که دارای 8 طاقچه ساده ‌است. زمانی که از هشتی وارد حیاط بیرونی می‌شویم، در سمت شمال آن  یک ردیف پلکان به طبقه دوم منتهی می‌شود و یک درب چوبی ساده، آن را به اندرونی وصل می‌کند.

در قسمت شرق نیز یک پلکان به طبقه دوم می‌رود. در این طبقه یک ایوان با ستون‌های سنگی و گچبری‌های جالب وجود دارد. این بنا دارای بادگیری همانند بادگیرهای ساختمان‌های ساحلی خلیج فارس است و ویژگی معماری ساختمان‌های قاجاریه را دارد.

این قلعه دارای ایوان ستون‌د اری در طبقه دوم است که تزئینات گچبری مربوط به همین قسمت است، همچنین سبک کار و تراش آن‌ها شبیه ستون‌های بازار وکیل شیراز است.

وجود سازه‌های عظیم پالایشگاه‌های پارس جنوبی با مشعل‌های برافراشته نشان از اقدامات متفاوت صنعتی در عسلویه دارد که در کنار آن آثار باستانی با قدمتی بسیار طولانی در شهرهای اطراف بوشهر به چشم می‌خورد که پیوند میان صنعت و قدمت را به خود به ارمغان می‌آورد.

منبع: نشریه مشعل