اماچه شد که تولید اوپک به نزدیکی 34 میلیون بشکه در روز رسیده است و این سازمان به تعهد خود مبنی بر تولید 30 میلیون بشکه در روز پایبند نبوده است؟

دسامبر2011 (آذرماه 1390) اوپک یک تصمیم خارق العاده گرفت که اعضای آن زیر این تصمیم را امضا کردند و آن حذف نظام سهیمه بندی بود. این تصمیم که به بهانه آوردن عراق به درون سیستم سهمیه بندی صورت گرفت نه تنها نتوانست عراق را داخل سهمیه بندی آورده و تولید این کشور را مقید کند عملا دست عربستان، کویت و دیگر همپیمانان آنها را باز گذاشت تا با افزایش تولید، سهم بازار نفت ایران، لیبی، نیجریه را که گرفتار تحریم شده بودند بدون آن که ظاهرا تخلفی از مصوبات اوپک کرده باشند باز بگذارد.

در واقع مشکلات کنونی اوپک تا حد زیادی به دلیل همان اشتباه تاریخی است که در کنفرانس دسامبر 2011 صورت گرفت زیرا با وجود سیستم سهمیه بندی اوپک دست کم در ظاهر از کشورهای عضو از جمله عربستان درخواست می کرد به سهمیه های تولید خود در چارچوب اوپک (عربستان حدود 8 میلیون بشکه در روز) پایبند باشند اما اکنون این امکان وجود ندارد.

کورس کشورهای اوپک برای افزایش تولید نفت با قیمت‌های جذاب، آن روزها آغاز شد قیمت نفت در فاصله سال‌های 2010 تا 2013 (1389 تا 1392) وسوسه کننده بود؛ بیش از 100 دلار برای هر بشکه. کشورها برای کسب درآمد نفتی بیشتر اقدام به افزایش تولید نفت کردند تا بتواند سهمیه بیشتری از درآمدهای نفتی را نصیب کشورشان کنند؛ طبیعی هم به نظر می رسید.

آن چنان که آمارها حکایت می کند، تولید نفت عراق در فاصله سالهای 2011 تا ژانویه 2016، به طور میانگین روزانه یک میلیون و 708 هزار بشکه افزایش یافته است؛ تولید نفت عربستان نیز در همین بازه زمانی 832 ، امارات 389 و کویت 222 هزار بشکه در روز افزایش یافت.

سهم این کشورها نیز در اوپک افزایش یافت و بر اساس آخرین اخبار سهم تولید نفت عربستان سعودی در اوپک از ۲۹.۱ درصد در سال ۲۰۰۴ میلادی به ۳۱.۵ درصد در سال ۲۰۱۶ میلادی و سهم تولید نفت عراق از ۶.۵ درصد در سال ۲۰۰۴ به ۱۳.۲ درصد در سال ۲۰۱۶ میلادی افزایش یافته است، همچنین سهم امارات متحده عربی از ۷.۷ به حدود ۸.۸ درصد و سهم کویت از ۷.۶ به ۷.۸ درصد افزایش یافته است.

افزایش تولید نفت اما این روزها با توجه به این که قیمت نفت از 100 دلار آن روزها به حدود 40 دلار رسیده است از هیچ منطقی تبعیت نخواهد کرد الا سیاست.

حال چرا در این شرایط و با توجه به این که ایران هیچ نقشی در مازاد عرضه نفت طی این سالها نداشته سعودیها اصرار دارند ایران در طرح کاهش تولید نفت مشارکت کند؟

پاسخ به این سوال چندان سخت نیست اصرار عربستان برای پیوستن ایران به طرح تثبیت تولید، بیشتر یک تصمیم سیاسی است و از سوی مقام‌های سیاسی خارج از وزارت نفت این کشور گرفته شده است، چون عربستان در رقابت راهبردی با ایران در منطقه خلیج فارس در موضع ضعف قرار گرفته است، از این رو تلاش می کند تا با وجود این که از ناحیه کاهش شدید درآمدهای نفتی تحت فشار است از این حیث ایران را تحت فشار قرار دهد و برای بازگشت ایران به بازار مانع ایجاد کند.
عربستان درچنین شرایطی به ریسمان نفت و اوپک چنگ زده است و در حالی اوپک را تهدید به افزایش تولید نفتش می کند که به گفته کارشناسان، ظرفیت افزایش تولید نفت ندارد؛ مهدی یوسفی، کارشناس ارشد موسسه مطالعات انرژی می گوید: هم‌اکنون نه عربستان سعودی و نه روسیه ظرفیت افزایش تولید ندارند.

به اعتقاد کارشناسان، تولید نفت عربستان که بیش از 10 میلیون و 580 هزار بشکه در روز است حداکثر تولید نفت این کشور است و توان افزایش بیش از آن را ندارد.

در این شرایط عملا تصمیم گیری یا عدم تصمیم گیری برای تثبیت تولید برای روسیه وعربستان فرق زیادی ندارد و حتی مخالفت این 2 کشور با طرح تثبیت تولید به معنای آنست که این کشورها توان افزایش بیشتر تولید را ندارند و بواسطه آن خواهان اعمال فشار بر کشورهایی هستند که برنامه افزایش تولید دارند.

ایران اما با وجود آن که نقشی در وضع به وجود آمده در بازار نفت نداشته تمام تلاشش را همانند دیگر کشورهای اوپک برای تثبیت بازار نفت انجام داده است، هیچ کشوری نمی تواند منکر تلاش‌های ایران برای توافق الجزایر شود که در آن اوپکی ها بعد از مدت‌ها به اجماع رسیدند تا تولید نفت اعضای کشورهای اوپک به 32 میلیون و 500  یا 33 میلیون بشکه در روز برسد، اعضای اوپک تلاش دارند با پایبندی به این تصمیم در نشست آتی ( 30 دسامبر) بازار نفت را به آرامش برسانند، نشستی که بدون شک سخت خواهد بود.

جهان چشم به تصمیمات 14 عضو اوپک دارد که با لغو امروز نشست اوپکی ها و غیراوپکی ها به دلیل عدم حضور خالد الفالح، وزیر انرژی عربستان بیم سیاسی کاری و زیاده خواهی آن به مشام می رسد، اما نباید فراموش کرد که عربستان بیشترین ضربه را از کاهش قیمت نفت خورده است و او نیز در کنار کشورهای مانند ونزوئلا، الجزایر، ایران و تمام کشورهای عضو این سازمان به این توافق نیاز دارد؛ اوپک  در این نشست باید از میان زیاده خواهی و منطق بازار یک کدام را برگزیند و نباید فراموش کند که همه صادرکنندگان نفت به نوعی در یک کشتی نشسته اند و بهتر است به جای تفکر آسیب پذیری بیشتر رقیب، به دنبال همکاری بیشتر باشند و به سمت راه حلی بروند که منافع جمعی را در نظر داشته باشد.

رویا خالقی