به گزارش شانا به نقل از روزنامه شرق، این مهم‌ترین نشست اوپکی‌ها از سال ٢٠٠٨ میلادی و آخرین‌باری که تولید نفت را کاهش دادند به شمار می آید، بیژن زنگنه، وزیر نفت به جمع وزیران حاضر در وین می‌پیوندد و نخستین بار در هتلی نزدیک دبیرخانه اوپک می‌ماند.
بحث‌ها در وین داغ است، از یک هفته پیش، کارشناسان بلندپایه کشورهای عضو اوپک دور هم جمع شده‌اند تا مقدمه اجرایی شدن توافق الجزایر را آماده کنند، وزرای اوپک 2 ماه پیش در الجزایر توافق کردند تا سقف تولید نفت خود را تا میزان ٣٣ میلیون بشکه یا ٣٢میلیون و ٥٠٠هزار بشکه در روز کاهش دهند.
بر اساس تازه ترین گزارش دبیرخانه اوپک به نقل از منابع ثانویه، اوپک در ماه اکتبر در مجموع ٣٣میلیون و ٦٤٣هزار بشکه در روز نفت تولید کرده است، کشورهای عضو و غیرعضو اوپک، از پارسال، برای کمک به افزایش قیمت نفت، 2 موضع عمده را طرح کرده‌اند، فریز نفتی به معنای ثابت نگه داشتن تولید نفت براساس مبانی تعیین‌شده و کاهش تولید نفت براساس تفاهم مشترک میان اوپکی‌ها و غیراوپکی‌ها، اولی در اجلاس دوحه شکست خورد، اما دومی در اجلاس الجزایر رای آورد.
وزیری که با یک بسته به ایران آمد
پس از دومین سفر محمد بارکیندو، دبیرکل اوپک به ایران، نورالدین بوطرفه، وزیر انرژی ومعادن الجزایر اول هفته به تهران آمد تا نگذارد سرنوشت توافق الجزایر به شکست برسد، بوطرفه با خود یک بسته پیشنهادی به ایران آورده بود.
براساس بسته پیشنهادی وزیر الجزایری، اوپک در مجموع یک میلیون و ١٠٠هزار بشکه از تولیدش کم می‌کند و غیراوپکی‌ها نیز موظف می‌شوند تا ٦٠٠هزار بشکه از تولید خود بکاهند، وزیر الجزایری بدون تردید با توافق سایر اعضای تاثیرگذار اوپک به تهران آمده بود.
براساس بسته پیشنهادی بوطرفه، همه اعضای اوپک ازجمله ایران باید چهار و نیم درصد از تولید خود را کاهش دهند، ولی برای تولیدی که ایران باید از آن بکاهد بالاترین عدد تولید نفت سال‌های اخیر ایران را که منابع ثانویه گزارش کرده‌اند در نظر گرفته‌اند، یعنی سه میلیون و ٩٧٥هزار بشکه، چهار و نیم درصد این عدد چیزی حدود ١٧٨هزار بشکه در روز می‌شود.
موضع ایران شفاف است، در کاهش قیمت نفت نقشی نداشته است، تازه از تحریم‌های ظالمانه خارج شده و هنوز به سهم بازار پیش از تحریم‌ها نرسیده است، پس فعلا لازم دارد تا از هرگونه کاهش تولید نفتی معاف باشد، ایران در سال ٢٠٠٤ میلادی ١٢,٧ درصد تولید اوپک را در اختیار داشت، این رقم در ابتدای ٢٠١٦ حدود ٧.٦ درصد بوده است.
ایران احتمالا در میانگین امسال میلادی ١٠.٥ درصد از تولید اوپک را در اختیار خواهد داشت که هنوز تا رقم ١٢.٧درصدی فاصله دارد، با همه این اوصاف ایران مهم است، چون سعودی‌ها تاکنون حاضر نشده‌اند بدون مشارکت ایران در کاهش تولید نفت، پای توافق‌نامه‌ای را امضا کنند، ایران نیز حاضر نیست از حق خود برای تولید نفت به میزان قبل از تحریم‌ها بگذرد، سعودی‌ها از سال ٢٠٠٤ تاکنون سهم ١٣.٢درصدی خود از تولید اوپک را به ٣١.٥درصد رسانده‌اند.
عربستان، امارات و عراق چقدر از بازار را خورده‌اند؟
لیبی، نیجریه، ایران و عراق پیش از این خواهان معاف شدن از هرگونه کاهش تولید نفت بوده‌اند، جنگ در لیبی، نزاع داخلی در نیجریه، مبارزه با داعش در عراق و بازگشت به دوره قبل از تحریم‌ها در ایران، استدلال این کشورها برای معاف شدن از کاهش تولید نفت بوده است.
نخست‌وزیر عراق، بالاخره هفته گذشته، کاهش تولید نفت را در چارچوب مذاکرات اوپک پذیرفت: ما دوست داریم از حق و حقوق این کشور حمایت کنیم و سطح تولید نفت خود را حفظ کنیم، اما ترجیح می‌دهیم با کاهش عرضه، قیمت این کالا را افزایش دهیم.
این را حیدر العبادی، نخست وزیر عراق، گفته است، استدلالش این است که آنچه را با کاهش تولید نفت از دست می‌دهد با افزایش قیمت‌ها به دست می‌آورد، منابع ثانویه، تولید نفت عراق در ماه اکتبر را چهار میلیون و ٥٦١ هزار بشکه در روز گزارش کرده‌اند حال آنکه این کشور مدعی است تولید نفتش در اکتبر چهار میلیون و ٧٧٦هزار بشکه بوده است.
حالا معلوم نیست عراق از چه عددی می‌خواهد تولید نفتش را کم کند، آیا با وجود اظهارات العبادی به طور واقعی چیزی از تولید عراق کم خواهد شد؟
منابع ثانویه تولید نفت لیبی را ٥٢٨ هزار بشکه و تولید نفت نیجریه را یک میلیون و ٦٢٨هزار بشکه در روز اعلام کرده‌اند، به دلیل ادامه بحران در لیبی و فاصله آن تا تولید نفت دوره قذافی و ادامه تنش‌ها در نیجریه، حساسیت اوپکی‌ها روی این 2 کشور کمتر است، عراق اما از سال ٢٠١٤ تاکنون یک میلیون و ٢٩١ هزار بشکه در روز بر تولید نفت خود افزوده است، همان‌گونه که تولید نفت عربستان در ماه اکتبر نسبت به متوسط سال ٢٠١٤ روزانه ٨٤٤ هزار بشکه اضافه شده است.
چرا مبنای تصمیم‌گیری تولید نفت اوپک باید تولید سال ٢٠١٤ باشد؟
متوسط قیمت هر بشکه نفت در نیمه اول سال ٢٠١٤ حدود ١١٥ دلار بود، آن موقع ایران تحریم بود، قیمت نفت در نیمه دوم ٢٠١٤ به شدت سقوط کرد، آن موقع هم ایران هنوز تحریم بود، پس نقشی در اضافه عرضه بازار نفت نداشته است، در آن دوره وزیر نفت سابق عربستان با هدف مبارزه با نفت شیل آمریکا، با کاهش تولید نفت اوپک مخالفت کرد تا روند نزولی قیمت‌ها ادامه یابد، آنها که از سال ٢٠١٤ بر ذخایر مازاد بازار نفت افزوده‌اند و سود حاصل از قیمت‌های بالای نفت را به خزانه‌شان برده‌اند، حالا باید آنچه را خورده‌اند پس بدهند.
عربستان که تولید نفت خود را از ٩میلیون و ٦٨٨هزار بشکه سال ٢٠١٤ به ١٠میلیون و ٥٣٢ هزار بشکه در روز رسانده است، اماراتی که تولید دو میلیون و ٧٥٩هزار بشکه‌ای خود را به سه میلیون و هفت هزار بشکه در روز افزایش داده و عراقی که تولید سه میلیون و ٢٧٠هزار بشکه‌ای‌اش در سال ٢٠١٤ را به چهار میلیون و ٥٦١ هزار بشکه در روز ارتقا داده است، باید به همراه کویت، نفت‌های اضافی را از بازار خارج کنند تا قیمت‌ها افزایش یابد.
روسیه هم که امروز با تولید روزانه ١١میلیون و ٢٠٠هزار بشکه رکورد زده است، اگر خواهان قیمت‌های بالاترست، باید در کاهش تولید نفت مشارکت جدی‌تری کند وگرنه ایران تا سال ٢٠١٦ تحریم بوده و تنها می‌توانسته روزانه یک میلیون بشکه نفت وارد بازار کند، بازگشت به تولید نفت پیش از تحریم از اصول راهبردی سیاست کلان نفتی کشور است، ایران پیش از آغاز تحریم‌ها حدود چهار میلیون بشکه در روز نفت تولید می‌کرده و حال آنکه این میزان به گزارش منابع ثانویه فعلا سه میلیون و ٦٩٠هزار بشکه در روز است، آنچه ایران از تولید نفت خود در ماه اکتبر ٢٠١٦ به اوپک اعلام کرده است، تولید روزانه سه میلیون و ٩٢٠ هزار بشکه است.
شمخانی: تصمیم راهبردی توسعه افزایش تولید نفت و سهم صادرات، کاملا درست است
زنگنه در مراسم افتتاح طرح‌های نفتی غرب کارون که تا پایان سال در کل ٣٠٠هزار بشکه تولید نفت کشور را بالا آورده است، او را هم سردار خطاب می‌کند هم امیر. او هم وزیر سپاه بوده هم فرمانده نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران. علی شمخانی حالا دبیر شورای‌عالی امنیت ملی است.
در محوطه میدان نفتی یادآوران می‌ایستد و با سربازان و افسرانی که به سمتش آمده‌اند به گرمی گفت‌وگو می‌کند، عکس می‌گیرد و به فارسی و عربی به سؤالات پاسخ می‌دهد، می‌ایستم تا صحبت‌هایشان تمام شود، دبیر شورای‌عالی امنیت ملی که در یک میدان نفتی: باشد، اجلاس اوپک که نزدیک باشد، می‌توان از او این سوال را پرسید.
آقای شمخانی، تصمیم‌های مهمی که وزیر نفت ایران برای اجلاس اوپک اتخاذ می‌کند، آیا از قبل در شورای‌عالی امنیت ملی مورد بحث قرار می‌گیرد؟
خیر. در این موارد بحثی نمی‌شود، نیازی هم نیست، چون این مسئله از وظایف ذاتی وزارت نفت است، اما تصمیم راهبردی توسعه (افزایش) تولید نفت و افزایش سهم صادرات، تصمیم کاملا درستی است که ممکن است در تاکتیک، زیان‌های اقتصادی مختصری داشته باشد، اما در راهبرد، درست است.
به نظر شما ایران تا چه میزان باید تولید نفت خود را افزایش دهد؟
هر چقدر که بازار کشش داشته باشد و تابع میزان تولید نفت جمهوری اسلامی ایران در قبل از تحریم‌ها باشد.
تحلیل شمخانی از سیاست نفتی ترامپ و تأثیرش بر سرمایه‌گذاری نفتی ایران
انتخاب دونالد ترامپ به ریاست‌جمهوری آمریکا و سخنان انتخاباتی‌اش درباره برجام، ممکن است بازار نفت و سرمایه‌گذاری در صنعت نفت ایران را متاثر کند، از دبیر شورای‌عالی امنیت ملی می‌پرسم:
با توجه به اظهارات انتخاباتی دونالد ترامپ و مشاوران او درباره احتمال بازنگری در توافق برجام، برخی معتقدند ممکن است با شروع ریاست‌جمهوری ترامپ در آمریکا، توافق برجام تاثیراتی بپذیرد و در پی آن صنعت نفت ایران و بازار جهاتی نفت متاثر شود. نظر شما دراین باره چیست؟
من فکر می‌کنم بیش از موضوع برجام، سیاست نفتی ترامپ ممکن است تاثیراتی در پی داشته باشد، سیاست او گشادگی عرضه نفت و ازبین‌بردن محدودیت‌های مربوط به تولید و صادرات نفت از خاک آمریکاست، این سیاست به‌طور قطع می‌تواند روی بازار نفت مؤثر باشد و روند شکننده فعلی بازار نفت را دچار اختلال کند که البته این نمی‌تواند درازمدت باشد.
آقای شمخانی، با توجه به مذاکرات شرکت ملی نفت برای سرمایه‌گذاری با شرکت‌های خارجی غربی و شرقی و شرکت‌های داخلی، آیا انتخاب آقای ترامپ بر جذب سرمایه‌گذاری در صنعت نفت ایران تأثیر خواهد گذاشت؟
تاثیرات کوتاه‌مدت و بلندمدت این انتخاب متفاوت است، برخی چنین پیش‌بینی‌هایی کرده‌اند، اما توجه داشته باشید که ایران برای توسعه و سرمایه‌گذاری به‌ویژه در حوزه نفت، جزیره ثبات بوده و منطقه بکری است، بازار گسترده و موقعیت ژئوپلیتیکی مناسبی دارد و در قیاس با همسایگانش از امنیت پایداری هم برخوردار است، به نظرم حتما نکات مثبت دارایی‌های موجود امنیتی، جغرافیایی و بکربودن اقتصادی می‌تواند بر هر نوع نیت بدی غلبه کند.
شمخانی درباره احتمال نقض برجام: قدرت مانورمان بازدارنده است
علی شمخانی در یک گفت‌وگوی اختصاصی در منطقه نفتی یادآوران خوزستان سراغ برجام می‌رود تا سوالاتم را به طور کامل پاسخ داده باشد: درباره برجام باید عرض کنم راه‌های متعددی داریم، ایران تاکنون طرف ناقض برجام نبوده است، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هر آنچه را از گزارش فنی در ارتباط با اجرای تعهدات جمهوری اسلامی ایران فراهم کرده است، حتی با تنگ‌نظری، حکایت از این دارد که جمهوری اسلامی در اجرای تعهداتش عالی عمل کرده و این کارکرد مثبت طبیعتا نیازمند پاسخ مثبت است.
تا این لحظه بدعهدی‌هایی در برخی ابعاد برجام از سوی طرف غربی و آمریکایی مشاهده شده است که استمرارش می‌تواند راهکارهای برنامه‌ریزی‌شده‌ای را که وجود دارد فعال کند، وقتی از دبیر شورای‌عالی امنیت ملی می‌پرسم که آیا شما برنامه‌های مدونی برای بدعهدی‌های طرف غربی در برجام آماده کرده‌اید، می‌گوید: ما گزینه‌های مختلفی داریم، اما به‌طور حتم آغاز‌کننده هیچ گزینه‌ای که این تعهد بین‌المللی را نقض کند نیستیم، چون برجام یک تعهد بین‌المللی است و باید طرف‌های مختلف وافی به عهدی باشند که امضا کرده‌اند، ما نگران نیستیم، چراکه قدرت مانوری که در برابر هر کارکرد منفی طرف مقابل در اختیار داریم به‌طور قطع، قدرت بازدارنده‌ای است.
موضع عجیب روس‌ها درباره کاهش تولید نفت
پس از موافقت نخست‌وزیر عراق با کاهش تولید نفت، وزیر انرژی جمهوری آذربایجان به عنوان یکی از تولیدکنندگان نفت غیراوپک، در بیانیه‌ای تاکید کرد که این کشور آماده است در برنامه تثبیت سطح تولید نفت با اوپک همکاری کند، موضع وزیر انرژی روسیه اما جالب بود: با توجه به برنامه پیشین این کشور برای افزایش تولید نفت در سال ٢٠١٧ میلادی، تثبیت عرضه در سطح کنونی برای آنها به منزله کاهش عرضه است.
با این اظهارنظر الکساندر نوآک، روسیه خود را از بازی کاهش تولید نفت کنار کشیده است، این کشور می‌خواهد تولیدش را در حد فعلی که بالاترین تولید روس‌ها در سال‌های اخیر است کنار بکشد، با نبود روس‌ها، سعودی‌ها هم بعید است زیر بار کاهش تولید نفت بروند.
الکساندر نوآک استدلال کرده است که: تثبیت سطح تولید برای ما به این معناست که ٢٠٠ تا ٣٠٠هزار بشکه در روز نسبت به آنچه برای سال ٢٠١٧ میلادی برنامه‌ریزی کرده بودیم، کمتر تولید کنیم، با این استدلال، روسیه نفتی از بازار بیرون نخواهد کشید، پس چرا اوپک باید با تعهد به توافق الجزایر تولیدش را کاهش دهد؟
موضع ایران در اوپک نباید سد راه اهداف آتی شود
این درست که توافق روز چهارشنبه اوپک (در صورت حصول)، برای شش ماه تا یک سال آینده است، اما مبنای تصمیمات آتی سازمان قرار خواهد گرفت، ایران با سرمایه‌گذاری‌های گسترده در توسعه میادین نفتی و افزایش ضریب بازیافت می‌خواهد تولید نفت خام خود را به روزانه چهار‌میلیون و ٧٠٠هزار بشکه در روز برساند که با احتساب تولید یک میلیون بشکه‌ای میعانات گازی به پنج‌میلیون و ٧٠٠هزار بشکه خواهد رسید.
هر موضعی که ایران در اجلاس ١٧١ اوپک اتخاذ می‌کند، نباید این اهداف را در آینده به خطر بیندازد، هرچند هم اکنون مهم‌ترین تهدید برای نفت ایران، سرمایه‌گذاری نکردن به موقع و نرسیدن به اهداف تولیدی است.
در سناریوهای مختلف چه اتفاقی برای قیمت نفت می‌افتد؟
قیمت نفت برنت در اوایل روز گذشته در محدوده ٤٧ دلار بود و نفت سبک آمریکا در محدوده ٤٦ دلار معامله شد، یک موسسه تحقیقاتی بین‌المللی هفته گذشته قیمت نفت را در چهار سناریو عدم توافق اوپک، توافق بر سر کاهش ٥٠٠ هزاربشکه‌ای، توافق برای کاهش یک میلیون بشکه‌ای و توافق درخصوص کاهش یک میلیون بشکه‌ای تولید اوپک به اضافه برقراری نظام سهمیه‌بندی در این سازمان منتشر کرد.
در سناریوی اول اگر توافقی حاصل نشود، متوسط تولید اوپک در سال ٢٠١٧ به روزانه ٣٤میلیون بشکه خواهد رسید و قیمت نفت سبک آمریکا به زیر ٤٠ دلار کاهش می‌یابد، اما در سال ٢٠١٧ به طور متوسط ٤٥ دلار خواهد بود، در صورت کاهش ٥٠٠هزار بشکه‌ای اوپک، قیمت متوسط نفت سبک آمریکا برای سال ٢٠١٧، به بشکه‌ای ٥٠ دلار خواهد رسید و با کاهش یک میلیون بشکه‌ای، متوسط قیمت نفت در سال آینده ٥٤ دلار خواهد بود، اگر سهمیه‌بندی هم اعمال شود، ممکن است متوسط قیمت نفت به ٥٩ دلار هم برسد.
شاید کاهش یک میلیون‌بشکه‌ای و شاید هیچ!
به گفته یک منبع آگاه، احتمال کاهش یک میلیون بشکه‌ای تولید اوپک در اجلاس ٣٠ نوامبر در صورت همراهی غیراوپکی‌ها امکان‌پذیر است، هرچند ممکن است با همراهی نکردن روسیه، نتایج ضعیف‌تری هم حاصل شود، یک تحلیلگر اقتصادی می‌گوید: ایران وظیفه‌ای برای بالابردن قیمت نفت ندارد چون نقشی در کاهش قیمت‌ها نداشته است، آنها که در قیمت‌های بالا، نفت بیشتری وارد بازار کرده‌اند، حالا باید نفت اضافی‌شان را از بازار خارج کنند، اگر قیمت بهتری می‌خواهند و گرنه، می‌توانند به همین شرایط ادامه دهند! ایران هنوز به تولید نفت قبل از تحریم‌هایش نرسیده است، پس چرا باید با خودتحریمی، تولید نفتش را پایین بیاورد؟ ضمن این که تا پایان سال مقداری هم از غرب کارون می‌تواند بر تولید نفتش بیفزاید. فردا برای اوپکی‌ها روز مهمی است.
رضا زندی
روزنامه‌نگار مستقل
نظر شما