پس از کش و قوس‌های فراوان پس از تحریم که کسی باور نمی‌کرد ایران به مرزهای تولید پیش از تحریم نزدیک شود، این اتفاق اما افتاد و در سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) که تا پیش از این، ایران به حاشیه رانده شده بود به متن اصلی برگشت.
بگذارید روشن تر سخن بگوییم متن اصلی یعنی چه؟ یعنی همین تاثیر تماس تلفنی دکتر حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران و ولادمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه. یعنی سعودی‌ها با همۀ رکب‌ها و فریب‌های مرسومی که بلد هستند نتوانستند روسیه را با اوپک همراه کنند، در کاهش تولید.
حالا بیایید تصور کنیم در آذرماه 91 رئیس جمهوری اسلامی ایران می‌خواست دست به چنین تحرکاتی بزند! رئیس جمهوری روسیه چه می‌گفت؟ چه توصیه‌ای می‌کرد؟ شاید کمترین سخن رئیس دولت روسیه به رئیس جمهوری اسلامی ایران این بود که لطفا حواس‌تان را جمع کنید در نشست اوپک سرتان کلاه نرود.
چرا آذرماه 91 را مثال می‌زنیم؟ زیرا در آن نشست اتفاق مهمی افتاد و نظام سهمیه‌بندی اوپک با رای همه اعضا از جمله ایران حذف شد. نظام سهمیه بندی اوپک یک ترمز سفت و دقیق نبود. همه تقریبا تخلف می‌کردند اما تا حدودی همان نظام، جنبه بازدارندگی داشت و مشخص می‌شد که چه کشور چه میزان تخلف کرده است. این نظام حذف شد و رقبا بی محابا سهم ایران را در بازار نفت گرفتند.
روزهایی بود که صادرات نفت ایران به یک میلیون بشکه رسیده بود و به سمت پایین می‌رفت. این دوران بدترین دوران حضور ایران دراوپک بود که در واقع بود و نبود ما، هیچ فرقی برای منافع و سفره خودمان نداشت فقط یک حق رای تعیین کننده بود که آن هم به نفع رقبا خرج شد.
جالب آن است که شخصی که این رای دردآور و پر از رنج و حسرت را در تاریخ نفت کشور ثبت کرد، امروز خیلی هم مدعی است و هر از گاهی دست به نقد دیپلماسی نفتی کشور می‌زند! فردی آن رای تاریخی را در آذرماه 91 ثبت کرده بود امروز گفته است که «ایران نتوانسته همانند لیبی و نیجریه از آزادی عمل خوبی برخوردار باشد و ادامه داد که ایران نتوانست سطح تولید خود را همچون قبل از تحریم‌ها یعنی 4 میلیون بشکه نفت خام در روز، در اوپک تثبیت کند!»
گفته های این شخص در حالی است که ما هنوز کامل به رقم تولید نفت چهار میلیون بشکه در روز نرسیده بودیم و منابع ثانویه آخرین گزارشی که از تولید ایران داده بودند سه میلیون و 707 هزار بشکه بود و اظهار خود ایران بیش از سه میلیون و 900 هزار بشکه بود. این که چرا ما بالاترین سطح تولید خود را تثبیت نکردیم به ناتوانی ایران برنمی‌گردد، به عرف و قواعد اوپک برمی‌گردد که منابع ثانویه را ملاک تصمیم گیری قرار داده است.
ما در منابع 6 گانه ثانویه متاسفانه نفوذی نداریم و عربستان به طور معمول در پشت صحنه این منابع را مدیریت می‌کند. این عرف را فردی که این چنین اظهار نظر کرده است باید بشناسد. ایشان سال‌ها در مدیریت امور اوپک و روابط با مجامع انرژی حضور داشته است و نیک می‌داند که این منابع مبنای تصمیم سازی است. حالا پیروزی ایران کجا رقم خورد؟
عربستان با طرح «فریز نفتی» و «نشست دوحه» قصد این را داشت که ایران را مسئول کاهش قیمت نشان دهد، در صورتی که در 6 ماه دوم 2014 که قیمت‌ها رو به افول گذاشت، ایران در پایین‌ترین سطح تولید و صادرات بود و نقشی در کاهش قیمت نداشت و سعودی‌ها خود نخستین مسئول کاهش قیمت نفت بودند، اما بازی عربستان این بود که روند رو به رشد ایران را با کاهش 200 هزار بشکه‌ای محدود کند.
اگر تصمیم نهایی اوپک را ملاک قرار دهیم که 4.5 درصد برای اعضا پُر تولید، کاهش در نظر گرفت، ایران هم باید 178 هزار بشکه کاهش تولید می‌داد. بر مبنای منابع ثانویه، تولید ایران سه میلیون و 770 هزار بشکه بود و اگر ما هم شامل تصمیم کاهش به تولید می‌شدیم، می‌رسیدیم به سقف تولید سه میلیون و 600 هزار بشکه. اکنون این اتفاق رخ که نداده است، ایران اجازه افزایش 90 هزار بشکه‌ای هم پیدا کرده است. بدون شک اگر در این سال‌ها ایران بر سر افزایش ظرفیت تولید این همه دعوای بیهوده و بی حاصل نکرده بود امروز قدرت چانه زنی بیشتری داشت.
نکته جالب تر، در آن سوی بازار، روسیه پیش از این نشست تمایلی برای کاهش تولید از خود نشان نداده بود اما گفت وگوی تلفنی روحانی و پوتین ورق را به سوی تقویت بازار نفت برگرداند.
حالا چرا ایران که سبب شده کشورهای غیرعضو اوپک به کاهش 300 هزار بشکه‌ای راضی شوند، خودش هم باید کاهش تولید دهد؟ این همان قدرتی است که سعودی و شرکا از پس آن برنیامدند.
حالا کارشناسی می‌پرسد چرا ایران اجازه تولید چهار میلیون بشکه نفت در روز را نگرفته است. باید پاسخ داد با رایی که سالهای گذشته برای حذف نظام سهمیه بندی اوپک داده شد در واقع در بازار نفت کسی به کسی دیگر کار ندارد و این نظام برقرار نیست که تخلف از آن حداقل بار اخلاقی داشته باشد.
در واقع ما تولید روزانه چهار میلیون بشکه را لمس کردیم اما در آغوش نگرفتیم و اگر توان تولید داشته باشیم می‌توانیم آن را به بازار تزریق کنیم چنانچه در این سه سال، یک و نیم میلیون بشکه روزانه بیشتر تزریق کردیم.
امنتقدان امروز به خوبی درک کرده اند که در اوپک حرف نخست را ظرفیت تولید نفت می‌زند و بهتر به جای مصاحبه علیه وزیر نفت و سیاست های وزارت نفت از دوستان خود بپرسند چرا در دولت گذشته، ظرفیت تولید ایران را که افزایش ندادند، هیچ، که کاهش هم داشتیم و اکنون تمام تلاش وزارت نفت این است که به سقف تولید سال 1384 برسد.
رای تاریخی آذرماه سال 1391، یعنی رای به حذف نظام سهمیه بندی در اوپک به این سادگی‌ها پاک نمی‌شود، چنانچه اتفاق‌هایی چون بابک زنجانی و انقلاب نفتی و طرح‌های 36 ماهه و... از یاد نخواهد رفت.
نظر شما