نه فقط از آن روی که تصمیمی حیرت انگیز و غافلگیرانه در حوزه نفت در این روز به یاد ماندنی اتخاذ شد، بلکه بیشتر از آن جهت که یک بار دیگر هنر دیپلماسی و مردان بزرگ مذاکره را در گشایش کارهای پیچیده و سخت نمودار ساخت. مردان بزرگی از جنس تدبیر و امید که می توانند نشاط و شادمانی و حیات و سرزندگی را نه فقط برای ملت خود که برای یک دنیا به ارمغان آورند.
همچون آخرین روزهای پر التهاب مذاکرات برجام، جهان یک بار دیگر دچار اضطراب شد. اتریش و وین یک بار دیگر توجه جهانیان را به خود معطوف ساخت. بیم و امید همه جا را فراگرفته بود. نبرد طولانی مدت ایران و عربستان در میدان نفت به کجا می انجامید!؟ اگر توافقی حاصل نمی شد و قیمت نفت رو به افزایش نمی نهاد، دیپلماسی، منطق و اقتصاد رو به نابودی می گذاشت.
و این ظرافتی بود که ذهن اندیشمندان جهان را در این روز پر التهاب بر سالن کنفرانس وین متمرکز می ساخت. نشست صد و هفتاد و یکم، پیروزی منطق و گفتگو بر چالش و تخاصم بود. یک روز خوب برای دیپلماسی و یک روز خوشایند برای اندیشه و فروغ تفکر ایرانی.
اما چه شد و در این روز تاریخی چه اتفاق مهمی رخ داد؟
معجزه رخ داده در این روز آن بود که تمام کشورهای عضو اوپک و حتی تولید کنندگان موثر خارج از اوپک به کاهش تولید روزانه خود تن دادند اما در این میان فقط ایران بود که نه تنها کاهشی نداشت، که با افزایش تولید به میزان ٩٠ هزار بشکه در روز و رسیدن به سطح تولید پیش از تحریمها دست یافت.
در نتیجه با کاهش یک میلیون و دویست هزار بشکه ای در روز، تولید اوپک از اول سال پیش روی میلادی به ٣٢ میلیون و ۵٠٠ هزار بشکه در روز کاهش خواهد یافت. عربستان سعودی پس از ماه‌ها تلاش برای حفظ سطح تولید خود، ناچار کاهش ۵٠٠ هزار بشکه ای را پذیرفت و دیگر تولید کنندگان نیز به نسبت، هر کدام چهار و نیم درصد از تولید خود را کاهش دادند.
روزی که زنگنه سکان نفت را در سال ٨۴ به دولت جدید می سپرد ایران بیشترین حجم تولید نقت و گاز را در سالهای پس از انقلاب اسلامی در کارنامه خود داشت. تولید نفت بالغ بر ۴ میلیون و ٢٠٠ هزار بشکه در روز و گاز طبیعی افزون بر ١٢۵ میلیون متر مکعب فقط از حوزه پارس جنوبی بود.
برنامه وزارت نفت بر اساس سند چشم انداز و نیز بر پایه برنامه دقیق تنظیم شده که در سال ٨٣ تدوین یافته بود آن بود که تولید نفت در یک دوره دهساله تا سال ١٣٩۴ به رقم پنج میلیون بشکه در روز بالغ شود و گاز طبیعی به رقم یک میلیارد و ٢٠٠ میلیون متر مکعب در روز افزایش یابد.
دست یافتن به این حد از تولید لازمه اش افزون بر تولید صیانتی و تزریق گاز به میادین و مخازن در حال تولید، اقدام برای توسعه و تولید از دیگر میادین و استمرار قراردادهای بیع متقابل و گسترش سرمایه گذارهای داخلی و خارجی در حوزه های مختلف تولید و توسعه نفت و گاز بود.
اتفاقات به وقوع پیوسته در آن دوران اما، چنان شد که نه تنها اهداف برنامه و سند چشم انداز برای رسیدن به این سطح تولید برای سال ٩۴ محقق نشد، که در سال ٩١ مجموع تولید نفت ایران به ٢ میلیون و ٨٠٠ هزار بشکه در روز کاهش یافت. یعنی کمترین رقم در تمام سالهای بعد از انقلاب و حتی سالهای جنگ تحمیلی. تحریمها چنان بود که برنامه نفت در برابر غذا را تداعی می نمود.
تا آنگاه که مردان مذاکره و دیپلماسی در دولت تدبیر و امید توانستند در مذاکرات برجام سایه شوم تحریمها را از سر کشور دور کنند.
از آن روز به بعد جهان با عزم راسخی مواجه شد که هدفش رسیدن به سطح تولید پیش از تحریمها در کمترین زمان ممکن بود. یعنی افزایش تولید به نزدیک چهار میلیون بشکه در روز. هدفی که تحقق آن برای کارآگاهان نفت امری محال تلقی می شد.
همت و عزم و اراده کارکنان و کارشناسان صنعت نفت ایران بویژه در مناطق نفت خیز جنوب اما معادلات معادله گران بیرونی نفت را به هم ریخت و در کمتر از یک سال از رفع تحریمها، تولید نفت بیش از یک میلیون بشکه در روز افزایش یافت.
عربستان سعودی که به زعم خود برای جلوگیری از ورود منابع هیدروکربوری غیر متعارف مانند نفت شیل دائم بر سطح تولید خود می افزود، موجب اشباع بازار و پیشی گرفتن عرضه بر تقاضا و در نتیجه موجب کاهش شدید قیمت نفت شد. تا جایی که با رسیدن نفت به مرز ۴٠ دلار نه تنها دیگر انگیزه ای برای توسعه سرمایه گذاری از سوی غولهای بزرگ نفتی دیده نمی شد بلکه اقتصاد تولید کنندگان نفت با معضلات تحمل ناپذیری رو به رو گشت.
منطق ایران در همه این سالها کاهش حجم تولید عربستان و افزایش تولید ایران تا سطح پیش از تحریمها بود. ایستادگی بر این منطق در کنار رایزنی های موثر رییس دولت تدبیر و امید یک روز پیش از اجلاس با بزرگترین تولید کننده نفت خارج از اوپک، یعنی ولادیمیر پوتین و جلب موافقت او برای همکاری با اوپک و پذیرفتن کاهش ٣٠٠ هزار بشکه ای در روز، سرانجام نتیجه داد و در روز سی نوامبر ٢٠١۶ منطق دیپلماتیک ایران بر تارک اوپک و جهان درخشیدن گرفت. منطقی که قیمت نفت را به بیش از ۶٠ دلار در ماههای پیش رو افزایش خواهد داد.
حالا ایران می تواند ٣ میلیون و ٩٠٠ هزار بشکه در روز تولید کند. این رقم هر چند از برنامه ده ساله تنظیم شده در سال ٨٣ بسیار متفاوت است، ولی پیام آور تکرار دورانی از شکوفایی نفت در سالهای پس از انقلاب اسلامی در خلال سالهای ٧۶ تا ٨۴ است که از آن به دوران طلایی نفت یاد می شود.
با این پیروزی دیپلماتیک، حالا ایران می تواند به افق تولید پنج میلیون بشکه نفت و یک میلیارد و ٢٠٠ میلیون متر مکعب گاز در روز بیندیشد و با قراردادهای جدید نفتی به فراهم آوردن زیر ساختهای آن متمرکز شود. دورانی از شکوه و عظمت در عرصه گاه نفت، گاز و پتروشیمی که یک بار دیگر در طول دوران دولت تدبیر و امید، ایران و جهان شاهد تحقق یافتن آن خواهد بود. ان شاء الله.
علی آهنگر
نظر شما