صنعت نفت ایران با اینکه بیش از یک قرن از عمرش می‌گذرد اما از نظر فناوری استخراج و تولید در سطح پایینی قرار دارد، این نقیصه باعث شده که امروزه همسایگان در بهره‌برداری از چاه‌های نفتی بسیار پیشروتر از ما باشند. نمونه آن میدان گازی پارس جنوبی بود که میزان برداشت روزانه کشور قطر از آن در مقایسه با ایران که فناوری در اختیارش نبود، بسیار بیشتر بود.
هرچند آثار سوء این تحریم‌ها همچنان بر صنعت نفت سنگینی می‌کند، اما با درایت دولت روحانی و تدوین طرح الگوی جدید قراردادهای نفتی می‌توان امیدوار بود که این صنعت جانی تازه بگیرد. مدل جدید، طرحی منطقی و قابل تامل به نظر می‌رسد بر خلاف قراردادهای بیع متقابل که در آنها طرف خارجی متضمن جلوگیری از افت میزان تولید نبود و از لحاظ تکنولوژیک هم دستاورد آنچنانی برای ایران نداشت، این مدل برای هر دو طرف قرارداد جذاب است. در واقع برای طرف خارجی سودآور است و برای ایران هم افزون بر سود، می‌تواند دستیابی به فناوری روزآمد دنیا و بومی سازی آن را به همراه داشته باشد.
اصولا امروزه به دلیل شرایط جهانی بازار نفت، شرکت‌های نفتی بین‌المللی نیز حاضر به امضای قرارداد به شکل بیع متقابل نیستند پس باید جذابیت این قرارداد برای طرفین باشد. دیگر مزیت مدل جدید قراردادی این است که سبب اشتغال‌زایی در بازار بحران‌زده کار در ایران می‌شود، زیرا یکی از مفاد این قرارداد، التزام به بهره‌گیری از نیروی کار بومی است. در الگوی جدید قراردادی، طرف خارجی به شرطی سود می‌برد که فعالیتش برای طرف ایرانی سودآور باشد. در حقیقت طرف خارجی مجبور به فعالیت بیشتر و در نتیجه سوددهی بیشتر خواهد شد. سود بیشتر سرمایه‌گذاری بیشتر را به همراه خواهد داشت. با سرمایه‌گذاری بیشتر اشتغال‌زایی بیشتر خواهد شد.
در بخش فناوری طرف خارجی در مدل جدید قراردادی مکلف شده است که با شرکت‌های نفتی ایرانی در زمینه انتقال فناوری همکاری داشته باشد و بیشتر قطعات مورد نیاز در زمینه صنعت نفت در داخل تولید خواهند شد. این همکاری و تعامل با دیگر کشورها با گذشت زمان ایران را به صادر کننده فناوری در حوزه نفت‌وگاز تبدیل خواهد کرد.
اقتصاد ما یک اقتصاد نفتی و این واقعیت که زندگی مردم ایران تحت الشعاع درآمد نفت است، قابل انکار نیست. پس اگر بخواهیم که چرخ اقتصادمان بچرخد و مردم از رفاه نسبی برخوردار شوند و مشکل بیکاری تا حدی برطرف شود، باید در صنعت نفت تحولی عمیق ایجاد کنیم که این تحول میسر نخواهد شد مگر تعامل با جامعه جهانی.
جهانبخش امینی
نماینده ادواری مجلس و عضو اسبق کمیسیون انرژی
نظر شما